ေပ်ာက္ဆံုးေနေသာ ဘ၀မ်ား

Missing Lives Photo Exhibition Kalemegdan Fortress, in front of Cvijeta Zuzoric Gallery

International Committee of the Red Cross (ICRC) က စီစဥ္ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ Missing Lives ဓါတ္ပံုျပပြဲကို အခုအခါ ပန္းျခံအျဖစ္ျပသဖြင့္လွစ္ထားတဲ့ ကလဲမက္ဂ္ဒန္ခံတပ္(Kalemegdan) မွာ ၾသဂုတ္လ ၂၃ ရက္ေန႔ကစတင္ျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္၊ ၾသဂုတ္လ ၃၀ ရက္ေန႔ - အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာေပ်ာက္ဆံုးသူမ်ားေန႔ (International day of Disappeared) အတြက္ျပသခဲ့တယ္၊

Missing Lives ဓါတ္ပံုျပပြဲအစီအစဥ္မ်ား
ဘဲလ္ဂရိတ္ -    ၂၃ ၾသဂုတ္ - ၆ စက္တင္ဘာ – Kalemegdan Fortress, in front of Cvijeta Zuzoric Gallery
ဆာရာေရဗို -    ၃၀ ၾသဂုတ္ - ၁၂ စက္တင္ဘာ ၂၀၁၀ – Trg Djece Sarajeva
ပရစ္တီးနား -    ၁၄ - ၂၄ စက္တင္ဘာ ၂၀၁၀ - Mother Theresa square
မိုစတား -    ၂၀ စက္တင္ဘာ - ၄ ေအာက္တိုဘာ – Spanski Trg
ဘန္ရာလူကာ -    ၁၁ - ၂၅ ေအာက္တိုဘာ – Bana Milosavljevica
ဇာဂရက္ဘ္ -    ၁ - ၁၅ ႏို၀င္ဘာ ၂၀၁၀ – Trg Strossmayer
စထရပ္စ္ေဘာ့ဂ္ - ၄ - ၈ ေအာက္တိုဘာ ၂၀၁၀ – Building of the Council of Europe
ဘရပ္ဆဲလ္စ္ -     ၂၅ ေအာက္တိုဘာ - ၆ ႏို၀င္ဘာ – Place du Luxembourg (in front of the European Parliament)
ေအာ့တ၀ါ -     ဇန္န၀ါရီ - ဧၿပီ ၂၀၁၁ – Canadian War Museum
ဘန္း -         ၾသဂုတ္ - စက္တင္ဘာ ၂၀၁၁ *
အဲဒီဓါတ္ပံုျပပြဲကေျပာျပတဲ့ ေပ်ာက္ဆံုးေနေသာဘ၀မ်ားအေၾကာင္းေတြကို ျပန္လည္မွ်ေငေပးလိုက္ပါတယ္။
ယူဂိုစလာဗ့္စစ္ပြဲအတြင္း ဥေရာပသားေတြ ေထာင္ေသာင္းမ်ားစြာ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ့ၾကရတယ္၊ အျဖစ္အပ်က္တိုင္းလိုလိုမွာပဲ.. အဲဒီေပ်ာက္ကြယ္မႈေတြက သတ္ျဖတ္ဖ်က္စီးျခင္းေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ခဲ့ရတာေတြမ်ားေနပါတယ္၊ ဒါေပမဲ့ စကားလံုးမရွိ၊ မ်က္ျမင္သက္ေသဆိုတာမရွိ၊ ကိုယ္ခႏၶာအေကာင္အထည္ၾကီးၾကီးမားမားမရွိလိုက္ၾကဘူး၊ သူတို႔ရဲ႕ဆံုးပါးပ်က္စီးမႈေတြကို လက္သင့္မခံလိုက္ရပါပဲ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ၾကရတယ္၊ အဲဒီ တိတ္တဆိတ္ညွဥ္းပမ္းႏွိပ္စက္မႈေတြျဖစ္ခဲ့ၾကတာ ၁၈ ႏွစ္ေတာင္မွၾကာျမင့္ခဲ့ၿပီ၊ အမ်ားၾကီးပဲ ... အသက္ေတြ ေသေၾကကြယ္ေပ်ာက္ခဲ့ၾကတယ္၊ ဒီေန႔အထိ အဲဒီ့အက်ဳိးဆက္ေတြက ဆက္ၿပီးရွိေနၾကဆဲ၊ ကေလးငယ္ေတြက မိဘေတြျပန္အလာကို သခ်ဳၤ ိင္းေျမမွာ ေစာင့္ေမွ်ာ္ေနၾကဆဲ၊ မိခင္ေတြက ေသဆံုးသြားတဲ့ သူတို႔ရဲ႕သားငယ္ေတြရဲ႕အိပ္ရာေတြကို ျပဳလုပ္ေပးေနၾကဆဲ၊ ရွင္သန္ေနဆဲလူေတြရဲ႕ ဘ၀ေတြကလဲ ေပ်ာက္ဆံုးေနခဲ့ၾကရပါၿပီ။

ပထမဆံုးအႀကိမ္အျဖစ္ DNA နည္းနဲ႔ ေသြးနဲ႔အရိုးေတြ ႏႈိင္းယွဥ္ၾကၿပီး ေသျခင္းတရားနဲ႔ ခြဲျခားျခင္းခံထားရတဲ့ မိသားစုေတြျပန္လည္ေပါင္းစည္းေပးဖို႔ အစီအစဥ္ေတြလုပ္ခဲ့ၾကၿပီ၊ ဒီေန႔အထိ Western Balkans တေလွ်ာက္ လူေပါင္း ၁၅၀၀၀ခြဲ ေက်ာ္စာရင္းျပဳစုႏိုင္ျခင္းမရိွ က်န္ေနပါေသးတယ္၊ အဲဒီလူေတြမွာ ႏွလံုးေၾကကြဲစရာပံုျပင္ေတြ ကိုယ္စီရွိၾကတယ္၊ အဲဒီပံုျပင္ေတြဟာ .. တကယ္ေတာ့ ဇာတ္ေကာင္မ်ားလွတဲ့ အလြမ္းဇာတ္ၾကီးရဲ႕ ဇာတ္၀င္ခန္းခပ္ေသးေသးတစ္ခုကိုသာ ကိုယ္စားျပဳႏိုင္ပါတယ္။

ဒီ Missing Lives ဓါတ္ပံုျပပြဲဟာ ကာယကံရွင္မိသားစုေတြရဲ႕ ခံစားခ်က္ေတြကို အားလံုးစာနာ နားလည္ေစဖို႔နဲ႔ သူတို႔ခ်စ္ျမတ္ႏိုးရတဲ့မိသားစု၀င္ေတြေပ်ာက္ဆံုးခဲ့ရတာေတြထက္ ဘယ္အရာကမွ ပိုၿပီး ၾကီးမားတဲ့ဆံုးရႈံးမႈမ်ဳိးမျဖစ္ႏိုင္ဘူးဆိုတာ အားလံုးကို အသိေပးခ်င္လို႔ပါပဲ၊ Western Balkans အစိုးရေတြက ဒီလိုေပ်ာက္ကြယ္ေနတဲ့အျဖစ္အပ်က္ေတြကို ရွာေဖြဖို႔၊ မိသားစုေတြက လိုခ်င္တဲ့အေျဖအတြက္ အေထာက္အပံ့ေတြေပးဖို႔ လက္တြဲလုပ္ေဆာင္ေနၾကပါၿပီ။

သူတို႔က ဒီလို ေျပာျပၾကတယ္ ..

Zdenko Manjos
[Zvonko and Ivanka Manjos]

“အဲဒီေန႔က သာမန္ညေနခင္းတစ္ခုပါပဲ” လို႔ အစခ်ီၿပီး ဇဒန္ကိုမားေညာစ့္က သူ႔ရဲ႕ ဒန္ႏူးဘ္(Danube) ျမစ္ေဘးမွာရွိေနတဲ့ သူရဲ႕အိမ္ခန္းေလးမွာေျပာျပခဲ့ပါတယ္၊ “မာမားက အ၀တ္ေလွ်ာ္ေနတယ္၊ တာတာက တီဗီအစီအစဥ္ေတြ ဟုိေျပာင္းဒီေျပာင္း တစ္လိုင္းၿပီးတစ္လိုင္းဖမ္းၾကည့္ေနခဲ့တယ္၊ အဲဒီအခ်ိန္က ဆားဘီးယန္းရုပ္သံလႈိင္းတစ္ခုၾကည့္ေနတယ္၊ ေနာက္တစ္ခုက ခရိုေအးရွန္းလိုင္းတစ္လိုင္းေပါ့”
လူတစ္ဦးတံခါး၀မွာေပၚလာခဲ့တယ္၊ ဇဒန္ကို႔ အေဖနဲ႔အေမကို ရဲဌာနကိုလာဖို႔ ေမးစရာတစ္ခ်ဳိ႕ရွိတယ္လို႔ အဲဒီလူကေျပာတယ္၊ သူ႔ရဲ႕မိဘေတြ ဖိနပ္ပါးေလးေတြပဲစီးၿပီး အိမ္ကထြက္ခြာသြားခဲ့ၾကပါတယ္၊
“ကြ်န္ေတာ္တို႔ထင္တာက တာတာအက်ဥ္းသားအျဖစ္အဖမ္းခံရတာျဖစ္ေကာင္းျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ မာမားကေတာ့ ဖုန္းဆက္ေျပာလာမွာပဲလို႔ ေတြးထားခဲ့ၾကတယ္” လို႔ ဇဒန္ကို ကေျပာျပတယ္၊ ငယ္ငယ္ကတည္းက အေဖနဲ႔အေမကို ေခၚခဲ့ၾကသလိုပဲ ေခၚေနၾကဆဲပဲ၊ သူတို႔ အဆက္အသြယ္ ျပတ္ေတာက္ေအးခဲ သြားခဲ့ၾကရတယ္၊ သံုးလၾကာၿပီးတဲ့အခါ  ေရစီးအတိုင္း ကီလိုမီတာ ၁၀၀ေက်ာ္ေမ်ာပါသြားၿပီး ကုန္းေျမတစ္ခုမွာ အမည္မသိ အေလာင္းႏွစ္ေလာင္းအေၾကာင္း ၾကားသိခဲ့ၾကတယ္၊ အဲဒီရုပ္အေလာင္းေတြဟာ ဇဗြန္ကို နဲ႔ အီဗန္ကာမားေညာစ့္တို႔ရဲ႕အေလာင္းေတြဆိုတာ သိခဲ့ရဖို႔ ၁၅ႏွစ္အခ်ိန္ယူခဲ့ရတယ္၊ ဘာေၾကာင့္သူ႔မိဘေတြ အသတ္ခံခဲ့ရတာလည္း၊ ၿပီးေတာ့ျမစ္ထဲမွာ လႊင့္ပစ္ခဲ့ၾကတယ္၊ ဘာေၾကာင့္လဲ ဇဒန္ကို ဒီေန႔အထိ မသိခဲ့ပါဘူး။
------------------------------------------------------------------

Alisa Salkic
[Esad,Fatima,Adis and Adisa Salkic]

အာလစ္ဆာဆာလ္ကစ္ခ်္ အသက္ ၂ႏွစ္သမီးအရြယ္မွာ စစ္သားေတြက သူရဲ႕အေဖကို ထိုင္ခံုမွာခ်ည္ေႏွာင္ၾကတယ္၊ ၿပီးေတာ့ပစ္သတ္လိုက္ၾကတယ္၊ ေျခေခ်ာင္းေတြကို၊ ဒူးေတြကို၊ လက္ေမာင္း၊ ပခံုးေတြမွာ က်ည္ဆန္ေတြေျပး၀င္ကုန္ၾကတယ္၊ ေနာက္ဆံုးမွာ ဦးေခါင္းကိုျဖတ္လွ်က္က်ည္ေတြ၀င္တယ္၊ အဲဒီ ျမင္ကြင္းကို အာလစ္ဆာၾကည့္ေနခဲ့ရပါတယ္၊ သူ႕အေဖကို သတ္ၿပီးတဲ့အခါ အိမ္နီးခ်င္းတစ္ဦးက သူ႔အေမကိုေျပာပါတယ္၊ “ငါ့တို႔ကိုမ်ား မင္းကိုသတ္ျဖတ္ၾကမယ့္သူေတြလို ဘယ္ေတာ့မွ မေမွ်ာ္လင့္ေလနဲ႔၊ ငါတို႔က မင္းကိုအ့ံအားသင့္ေစရတာကိုပဲ ေပ်ာ္တာ” တဲ့။

ဆာလ္ကစ္ခ်္ မိသားစု၀င္ အေယာက္ ၃၀ ဟာ  Ahmici -Lašva Valley ethnic cleansing (ေဘာ့စ္နီးယန္းစစ္ပြဲတြင္းက လူမ်ဳိးတုန္းသတ္ျဖတ္ပြဲ)မွာ ေပ်ာက္ကြယ္ေသဆံုးခဲ့ၾကရတယ္၊ အာလစ္ဆာတစ္ေယာက္ပဲ အသက္ရွင္က်န္ပါတယ္၊ “လူေတြဘယ္ေလာက္ ဟန္ေဆာင္ၾကသလဲဆိုတာ မယံုၾကည္ႏိုင္စရာၾကီး၊ ဒီေန႔အထိပါပဲ” လို႔ သူ႔အေဖအသတ္ခံခဲ့ရတဲ့ အခန္းေလးထဲကေန အျပင္ဘက္ဆီ ေငးၾကည့္ရင္း အာလစ္ဆာကေျပာတယ္၊ “သူတို႔ေတြက သူငယ္ခ်င္းေတြလိုျပဳမူၾကတယ္၊ အစားအေသာက္ေတြ၊ အေဖ်ာ္ယမကာေတြေ၀မွ်တယ္၊ ဒီလိုျဖစ္လာႏိုင္တယ္ဆိုတာ ကြ်န္မ မရိပ္မိခဲ့ပါဘူး”တဲ့။

ခ်ဳံႏြယ္ပိတ္ေပါင္းေတြထူထပ္ေနတဲ့ သူ႔အေဖရဲ႕ အုတ္ဂူဆီ အာလစ္ဆာ ... ဘယ္ေတာ့မွ သြားမၾကည့္ခဲ့ပါဘူး။
------------------------------------------------------------------

Muharem and Suvada Elezovic
[Edin and Emir Elezovic]

ထရာေနာ္ပိုရဲမွာ လက္ေမာင္းအမွတ္အသားအ၀တ္စေတြ၀တ္ဆင္ေစဖို႔ခိုင္းေစခဲ့ၾကၿပီးေနာက္ပိုင္း ေခ်ာက္ျခားစရာ အျဖစ္အပ်က္ေတြ စတင္လာခဲ့တယ္၊ ထရာေနာ္ပိုရဲရြာက ေဘာ့စ္နီးယားနဲ႔ဟာဇီဂိုးဗီးနားေျမာက္ပိုင္းမွာ ရိွတယ္၊ နာဇီဂ်ာမနီေတြ ဂ်ဴးေတြကို သတ္ျဖတ္ခဲ့ၾကသလိုပါပဲ၊ ေျမာက္ပိုင္းေဘာ့စ္နီးယန္းရြာက မူစလင္ေဒသခံေတြကို ကြဲျပားေအာင္ လက္ေမာင္းမွာ အမွတ္အသား ၀တ္ဆင္ဖို႔ အမိန္႔ေပးျခင္းခံခဲ့ရတယ္၊ ၿပီးေတာ့ ေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းမွာ စုရုံးေနေစၿပီး ေဘးပတ္ပတ္လည္မွာေတာ့ သံဆူးႀကိဳး၊ ၀ါယာႀကိဳးေတြနဲ႔ကာရံထားတယ္၊ စက္ေသနတ္ေတြနဲ႔ ေစာင့္ၾကပ္ေနၾကတယ္၊ ေျခခ်ဳပ္ခ်ထားၿပီး ရက္သတၱ နည္းနည္းၾကာလာတဲ့အခါ၊ အမ်ဳိးသား ၂၀၀ ေက်ာ္ကို ဘတ္စ္ကားေတြထဲ ထုပ္ပိုးသယ္ေဆာင္ခဲ့ၾကၿပီး၊ ဗလာစစ္ခ်္ေတာင္အနီး လူသူျပတ္လတ္တဲ့ေနရာမွာ စက္ေသနတ္ေတြနဲ႔ပစ္တယ္၊ ၿပီးေတာ့ မီတာ၁၀၀ျမင့္တဲ့ ေခ်ာက္ကမ္းပါးထဲကို တြန္းခ်လိုက္ၾကတယ္၊  အဲဒီထဲမွာ အဲဒင္နဲ႔ အဲမီးရ္ အဲလဲဇိုဗစ္ခ်္ ဆိုတဲ့ညီအစ္ကိုေတြ ပါသြားၾကတယ္၊ သူတို႔ကို ဘယ္ေတာ့မွ ျပန္မေတြ႔ရေတာ့ပါဘူး။

သူတို႔ရဲ႕မိဘေတြကေတာ့ သားေတြအတြက္ေဆာက္ထားခဲ့ၾကတဲ့ သူတို႔ရဲ႕အိမ္မွာပဲ အသက္ရွင္က်န္ခဲ့ၾကတယ္၊ “ကြ်န္ေတာ္တို႔ႏွစ္ေယာက္သား အထီးတည္း ရူးသြပ္ေနၾကတဲ့သူေတြလိုပဲ .. ဒီေနရာမွာေလ”.. သူတို႔ရဲ႕ အေဖကေျပာတယ္၊ သူရဲ႕အသံက ဗလာက်င္းအိမ္ေလးထဲမွာ ပဲ့တင့္ရိုက္ခတ္လို႔ေပါ့။
------------------------------------------------------------------

Anto and Milka Budimirovic
[Ivica Budimirovic]

အီဗီဆာဘူဒီမီရိုဗစ္ဟာ စစ္စခန္းတစ္ခုကေနအိမ္အျပန္လမ္းမွာ ေပ်ာက္ဆံုးသြားခဲ့တယ္၊ သံတုတ္ေခ်ာင္းတစ္ခုနဲ႔ေသလုနီးပါး အရိုက္ခံခဲ့ရၿပီး အ၀တ္ေတြနဲ႔လံုးေထြးထုတ္ပိုးကာ အမွတ္အသားတစ္ခုမွမလုပ္ခဲ့ပဲ သခ်ၤဳိင္းမွာ ျမွပ္ထားခဲ့တယ္၊ ကိုးႏွစ္ၾကာၿပီးတဲ့အခါ အီဗီဆာရဲ႕အေလာင္းကို DNA နည္းနဲ႔တိုက္ဆိုင္ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္၊ အီဗီဆာရဲ႕ဘတ္စ္ကားလက္မွတ္၊ က်န္းမာေရးေဆးကုသခြင့္မွတ္တမ္းစာအုပ္ငယ္၊ ေခါင္းဘီး နဲ႔ တစ္၀က္တစ္ပ်က္မီးေလာင္ကြ်မ္းေနတဲ့ ယူဂိုဆလာဘ့္ ဘဏ္မွတ္စုစာရြက္ပိုင္းေလးေတြကို သူ႔ရဲ႕ အိပ္ကပ္ထဲကေတြ႕ခဲ့ရတယ္။
“ႏွစ္ေတြအၾကာႀကီးပဲ သူ .. ဘယ္ေနရာေရာက္ေနလည္းစိတ္ပူခဲ့ရတယ္၊ ဒီအခ်ိန္ဆို သူ .. ဆာေလာင္ေနမလား၊ ဒီအခ်ိန္ဆို သူ .. ခ်မ္းေနရွာမလား .. အျမဲပူပင္ေနခဲ့မိတယ္၊ တကယ္တမ္းေတာ့ .. ” လို႔ သူ႔ ရဲ႕ အေမ ကေျပာခဲ့တယ္၊ သူ႔ရဲ႕မိဘေတြက အီဗီဆာ့အတြက္ .. သူတို႔ကိုယ္ပိုင္လက္ေတြနဲ႔ အုတ္ဂူတစ္ခုလုပ္ေပးခဲ့ၾကတယ္၊ အိမ္နဲ႔ ကပ္လွ်က္မွာရွိတယ္၊ သူတို႔ရဲ႕ သားနဲ႔ ေနာက္ထပ္တစ္ႀကိမ္ ဘယ္ေတာ့မွ မခြဲခြာရဖို႔ ဆုေတာင္းေနၾကတယ္၊ အီဗီဆာ့အေဖက ေျပာတယ္၊ “ေနာက္ဆံုးေတာ့ သူ ... ဘယ္မွာလဲ သိခဲ့ၾကရၿပီ၊ ဒါေပမဲ့လည္း ကြ်န္ေတာ္ ညေတြမွာ အိပ္မေပ်ာ္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး”။
------------------------------------------------------------------

Olja Budimir
[Rade Budimir]

ေအာ္လ္ရာ နဲ႔ ရာဒဲ အားလပ္ရက္မွာေတြ႔ခဲ့ၾကတယ္၊ ရာဒဲက အင္မတန္ေခ်ာေမာၾကည့္ေကာင္းတဲ့အကပညာရွင္ပါ၊ ဒါေပမဲ့ သူတို႔ အတူကခဲ့ၾကတဲ့ ကၾကိဳးေလးမၿပီးေသးခင္ ...
အဲဒီေန႔က သူတို႔ပထမဆံုး ေတြ႔ဆံု၊ အတူတူကေနၾကတဲ့အခ်ိန္ အေ၀းကိုေခၚသြားျခင္းခံရတယ္၊ “ကြ်န္မတို႔ရဲ႕တစ္၀က္တစ္ပ်က္ အကလိုပဲ၊ ကြ်န္မတို႔ရဲ႕ဘ၀ကလည္း ျပည့္စံုျခင္းဆိုတာ ဘယ္ေတာ့မွျဖစ္မလာေတာ့ဘူး” လို႔ ေအာ္လ္ရာ ကေျပာျပခဲ့တယ္။
ကိုဆိုဗိုမွာ စစ္ပြဲျဖစ္လာခဲ့ခ်ိန္ ေအာ္လ္ရာနဲ႔ ရာဒဲတို႔က ပရစ္တီးနားကအိမ္မွာေနထိုင္ၾကတယ္၊ အနီးအနားမွာ အယ္လ္ေဘးနီးယန္းအိမ္နီးခ်င္းေတြရွိေနတယ္။ အပစ္အခတ္ေတြရပ္စဲမယ့္အခ်ိန္ သူတို႔ေစာင့္ေနၾကရတယ္၊ ဆားဘီးယန္း ရဲတပ္သားေတြ တပ္စြဲထားတဲ့ေနရာေတြဆီကေနျပန္ဆုတ္သြားၿပီးတဲ့အခါ၊ ရာဒဲက သူ႔ရဲ႕ဇနီးကို လံုျခံဳစိတ္ခ်ရမယ့္ေနရာကို ပို႔ခဲ့တယ္၊ သူလည္းပုန္းကြယ္ေနတာပါပဲ၊ အခက္အခဲေတြ ရက္အနည္းငယ္အတြင္း ၿပီးဆံုးသြားမယ္လို႔ ရာဒဲ ယံုၾကည္ေနခဲ့ပါ တယ္။
သူ႔ရဲ႕ဦးေခါင္းမဲ့ေနတဲ့ ကိုယ္ခႏၶာကို ပရစ္တီးနား ဒရာဂိုဒန္သခ်ဳႋင္းမွာ အမည္မသိအေလာင္း နံပါတ္ JA041/008 အျဖစ္ တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ခန္႔ ျမွပ္ႏွံထားခဲ့ရတယ္၊ အဲဒီေနာက္မွာ အေလာင္းကို ျပန္လည္တူးေဖာ္ၿပီး စစ္ေဆးကာ ဘဲလ္ဂရိတ္မွာျပန္လည္ျမွပ္ႏွံခဲ့ပါတယ္။
“ကြ်န္မ စိတ္ခံစားစားမႈကိုၾကည္လင္ေစတဲ့ေနရာက ကြ်န္မရဲ႕ရာဒဲရွိတဲ့ေနရာပါပဲ” လို႔ ေအာ္လ္ရာက ၀န္ခံေျပာၾကားခဲ့တယ္၊ “အခု ကြ်န္မမွာ ရာဒဲရဲ႕အုတ္ဂူတစ္ခုပဲ တကယ္ စစ္စစ္မွန္မွန္ရွိေတာ့တယ္”။
------------------------------------------------------------------

Sanije Recaj
[Bekim Recaj, Basri Tupella and Mehmet Tupella]

ဘက္ကင္မ္ရဲခ်ဲရ္ဟာ ကိုဆိုဗိုမွာျငိမ္းခ်မ္းေရးေန႔အျဖစ္ေၾကညာခဲ့တဲ့ေန႔က ဦးေလးႏွစ္ေယာက္နဲ႔အတူ အိမ္ကေန လွည့္ျဖား ေခၚေဆာင္ျခင္းခံခဲ့ရတယ္၊ မ်က္ႏွာဖံုးတပ္ထားတဲ့လူတစ္ေယာက္ သူတို႔အိမ္ခန္းတံခါး၀မွာ တဒံုးဒံုး ထုရိုက္ၾကတယ္၊ ၿပီးေတာ့ စစ္သံုးထရပ္ကားတစ္ခုထဲလိုက္ပါဖို႔ အမိန္႔ေပးေစခိုင္းပါတယ္၊ သူတို႔နဲ႔ အိမ္နီးခ်င္း ၁၂ ဦးသား စစ္သံုးထရပ္ကားနဲ႔ ေခၚေဆာင္ျခင္းခံရၿပီး အေ၀းေျပးတံတားအနီး ျမစ္ထဲကို အတင္းအက်ပ္ခုန္ခ် ခိုင္းခဲ့ၾကတယ္၊ ျမစ္ထဲ ခုန္ခ်ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ရဲေတြက သူတို႔အားလံုးကို စတင္ပစ္ခတ္ခဲ့တယ္။ဘက္ကင္မ္ရဲ႕အေလာင္းေတြ႔ႏိုင္မယ့္ေနရာကိုေျပာျပႏိုင္တဲ့သူတစ္ဦး မီထရိုဗီဆာမွာ ဒီေန႔အထိ ေနထိုင္လွ်က္ရွိတယ္၊ “အဲဒီ ကြ်န္မရဲ႕အိမ္နီးခ်င္းေဟာင္းဟာ မ်က္ႏွာဖံုးတပ္ထားတဲ့သူပဲ၊ သူကပဲ အားလံုးကို အေ၀းကိုေခၚသြားခဲ့တယ္” လို႔ ဘက္ကင္မ္ရဲ႕ အေမ ဆာနီယဲရဲခ်ဲရ္က ေျပာျပခဲ့ပါတယ္၊ “သူ က ကြ်န္မတို႔အထက္ အလႊာမွာေနတယ္၊ သူ႔အေဖနဲ႔ ကြ်န္မက ေဆးရုံမွာ အလုပ္တူတူလုပ္ခဲ့ၾကဖူးတယ္”လို႔ ဆိုတယ္။
------------------------------------------------------------------

Sevdije and Naim Ismaili
[Sheremet Ismaili]

၁၉၉၉ခုႏွစ္ က ... ကိုဆိုဗိုမွာ အယ္လ္ေဘးနီးရန္းလူမ်ဳိးစု ၈ သိန္းခန္႔ဟာ မိမိတို႔အိမ္ကေန ထြက္သြားဖို႔ အတင္းအက်ပ္ ဖိအားေပးခံခဲ့ၾကရတယ္၊ ကရာလန္မွာ ဆဲဗ္ဒီယဲအီစမာအီလီ ဟာ သူမရဲ႕ခင္ပြန္း၊ သူမရဲ႕ ၁၃ႏွစ္အရြယ္သားငယ္ နာအီးမ္ တို႔နဲ႔ တကြဲတျပားစီျဖစ္ခဲ့တယ္။
“မာမား .. သူတို႔ကို ေျပာလိုက္စမ္းပါ၊ ကြ်န္ေတာ္သိပ္ငယ္ေနေသးတယ္လို႔” နာအီးမ္က ေတာင္းပန္ေစတယ္၊ ဒါေပမဲ့ နာအီးေျပာေနသံကို ၾကားသြားတဲ့ စစ္သားတစ္ေယာက္က ေသနတ္ဒင္နဲ႔လွမ္းရိုက္ခဲ့ပါတယ္၊ ၿပီးေတာ့ သက္ၾကီးအမ်ဳိးသား အက်ဥ္းသားေတြထဲကို ထိုးသိပ္ထည့္လိုက္တယ္၊ အဲဒီလူငယ္ေလး .. အဆံုးစီရင္ဖို႔ ေရြးျခယ္ခံလိုက္ရတယ္၊ ကလီနာမွာ ရဲသားတစ္ဦးအျဖစ္တာ၀န္ထမ္းခဲ့ဖူးတဲ့ သူ႔ရဲ႕အေဖက .. နာအီးမ္ေနရာကို သူ အစား၀င္ယူၿပီး အဆံုးစီရင္ခံလိုက္တယ္။
ကရာလန္လူမ်ဳိးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈမွာ လူတစ္ခ်ဳိ႕ရဲ႕အေလာင္းေတြ စစ္ေဆးေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခဲ့တယ္၊ အယ္လ္ေဘးနီးယန္းလူမ်ဳိ ၈၄ ဦးခန္႔ သတ္ျဖတ္ခံခဲ့ၾကရပါတယ္၊ ရွဲရဲမက္ထ္ရဲ႕ရုပ္အေလာင္းကေတာ့ ေပ်ာက္ဆံုးေနဆဲပါပဲ။

 ေမာ္နီတာဂ်ာနယ္ (Vol-1/No-20)