ေဘဘီလံုရဲ႕ ငိုေႀကြးသံကို ၾကားမိပါရဲ့လား

ေဘဘီလုံၿမိဳ႕ေတာ္ဟာ “မက္ဆိုပိုေတးမီးယား” ေတာင္ဘက္ အလယ္ပိုင္းေဒသ မွာ  ယူဖေရးတီးစ္ (Euphrate) ျမစ္ႏွင့္ တိုက္ဂရစ္ျမစ္(Tigris) အၾကားေျမၾသဇာၾကြယ္၀တဲ့ ေျမႏုလြင္ျပင္မွာ တည္ရွိေနတာပါ။ 1694-1654 BC တြင္ “ဟမၼဴရာဘီ” ဘုရင္က ယခင္ျပိဳလဲသြားေသာ Akkidian အင္ပါယာနယ္နိမိတ္မ်ား္တြင္ အင္္ပါယာတခုအျဖစ္ ျပန္လည္ စုစည္းထူေထာင္ခဲ့သည့္ႏိုင္ငံျဖစ္ၿပီး ယခင္ မက္ဆိုပိုေတးမီးယား (Mesopotamia) ယခုအခါ (အီရတ္)ဟုေခၚတြင္ပါတယ္္။ “ဟမၼဴရာဘီ”ဘုရင္က ေဘဘီလုံနီးယား အင္ပါယာ ထူေထာင္တဲ့အခါမွာေတာ့ ၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ သတ္မွတ္လိုက္ပါတယ္။

“ဟမၼဴရာဘီ”ဟာ သမိုင္းမွာ အလြန္ထင္ရွားတဲ့ မင္းတပါးျဖစ္ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္ကို ဗဟိုမွခ်ဳပ္ကိုင္ကာ အခြန္စည္းႀကပ္ေကာက္ခံၿပီး အဆင့္္ဆင့္ အုပ္ခ်ဳပ္တဲဲ့ ဗ်ဴရိုကေရစီစနစ္ကို က်င့္သုံးပါတယ္။ Code 0f Laws ေခၚ Code of Hammurabi  “ဟမၼဴရာဘီ” ၏ တရားဥပေဒမ်ား  ကို ၁၉၀၁ခုႏွစ္မွာ သမိုင္းေလ့လာေရးပညာရွင္ J.De Morgan က ေက်ာက္တိုင္ေပၚမွာ ေရးထိုးမွတ္တမ္းျပဳထားျခင္းကို ေတြ႕ခဲ့ပါတယ္။ ေဘဘီလုံျမိဳ႕ေတာ္အေႀကာင္း အေစာဆုံးေတြ႕ရွိရတာက  23rd century BCမွာ akkad ဘုရင္လက္ထက္ ေက်ာက္ျပားတခ်ပ္မွာ ေရးထိုးမွတ္တမ္းျပဳထားျခင္းကိုပါ။ ယခင္က ထင္ရွားေပၚလြင္ျခင္းမရွိခဲ့ပါဘူး။     ေဘဘီလုံၿမိဳ႔ေတာ္၏ အမည္နာမဟာလည္း ပထ၀ီအေနအထားအရ ေဘ ဘယ္လ္, (babel) ေဘ အီလြန္(bab’-i lon ေဘဘီလုံ (babylon) သို ့ အဆင့္ဆင့္ ေျပာင္းလဲလာေသာ ဂရိဘာသာစကားျဖစ္တယ္။ ေဘဘီလုံၿမိဳ႕သားတို႔သံုးစြဲတဲ့ က်ဴနီေဖါင္သတ္ပံုစာ (cuneiform) ေရးနည္းအရ စာလုံးေပါင္းမွာ ေဘ ဘီလီ (Bab-ili)ျဖစ္ၿပီး “ဘုရားသခင္၏ တံခါး၀” ဟု အဓိပၸါယ္ရတယ္္။ဟီဘရူး Hebrews တို႕အလိုအရမွာေတာ့ “ျမင့္ျမတ္ေသာၿမိဳ႕ေတာ္” (The Holy City)ျဖစ္ၿပီး ေ၀ါဟာရအရင္းအျမစ္ပညာရွင္တို႕ကေတာ့ “လူသားတို႔၏ ထိုင္ခုံေနရာ” လို႔ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုၾကတယ္။

ဂရိလူမ်ိဳး သမိုင္းဆရာဟီရိုဒိုးတပ္စ္( Herodotus )က ေမာ္ကြန္းကမၺည္းတင္ရာမွာ  “ၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးဟာ အလြန္က်ယ္၀န္း ၿပီး ေလးေဒါင့္က်တယ္။ 42မိုင္ ရွည္ၿပီးေတာ့ Ctesias လက္ထက္မွာ 56 မိုင္အထိ ခ်ဲ႕ထြင္ခ့ဲ တယ္။ ၿမိဳ႔ေတာ္ကို က်ံဳးပတ္လည္ကာရံထားတယ္။ ၇၅ေပ က်ယ္၀န္းၿပီး ေပ၃၀၀အထိ ျမင့္တဲ ့ သူရဲခိုလည္း ေလးဘက္ေလးတန္္ ေဆာက္လုပ္ထားေၾကာင္းပါရွိ္ခဲ့တယ္။ သမိုင္းဆရာက ၂၇၀၀ ဘီစီ ဆာဂြန္လက္ထက္ (Sargon I) အေစာပိုင္းကာလကို ေဖၚျပုျခင္းျဖစ္ပါတယ္။  ျမိဳ႕ေတာ္ကို ေဖါင္ေဒးရွင္းခ်ရာမွာ အမားလ္ဘုရားေက်ာင္း (Amal Temple)  ေအႏြတ္ ဘုရားေက်ာင္း Annit Temple တို႕ရဲ႕ ေဆာက္လုပ္ပံုကို နည္းနာယူခဲ့တယ္လို ့ဆိုတယ္။

ထိုေဒသဟာ ေျမဆီႀကြယ္၀တာေႀကာင့္ သီးႏွံမ်ားျဖစ္ထြန္းေအာင္ျမင္မွဳရွိတယ္။  ပဲ ႏွမ္းစသည္ သီးႏွံမ်ား ရႊံ႕ေတာ ႏြံေတာမ်ားမွာေပါက္ေရာက္တဲ့ gongai စတဲ့ စားေကာင္းတဲ့ အပင္မ်ား၊ စြန္ပလြန္  ပန္းသီး စသည္မ်ား လူး ဆတ္ ၊ဘာလီ စမံု၊ ဂ်ံဳ၊ ပဲနီ ၊ အံုး ထန္းစသည္အပင္မ်ား အဓိက ေပါက္ေရာက္ပါတယ္။ ၁၉ရာစုႏွစ္မ်ားမွာ အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ ကူးလူးဆက္ဆံမွဳရွိလာတယ္ ေခတ္မွီ မ်ိဳးေစ့ႀကဲ၊ ထယ္ထိုး စက္ကရိယာမ်ား သုံးစြဲလာတယ္။

ေဘဘီလုံနီးယားၿမိဳးေတာ္ရဲ႕ ေစာေစာပိုင္းကာလ ေခတ္ဦးမွာ သိသာထင္ရွားတဲ ့ ႏိုင္ငံေရးအခင္းအက်င္း   မရွိခဲ့ဘူး။ Dugi ဘုရင္လက္ထက္မွာ လုယက္ဖ်က္ဆီးခံရတယ္လို႕ စာတင္ခဲ့ၿပီးေတာ့  ဟမၼဴရာပီဘုရင္ (Hammurabi) ေခတ္တိုင္ေအာင္ ျမင္သာထင္သာတဲ့ အကိုးအကားတစုံတရာမရဘူးလို႕ဆိုပါတယ္။ ဟမၼဴရာပီ လက္ထက္မွာေတာ့ ေခတ္ေျပာင္းသြားတယ္။ ေတာင္ဘက္က်တဲ့ ႏိုင္ငံေတြဆီက တန္ခိုးပါ၀ါ ေရြ႕ရွားလာတယ္။ နိုင္ငံေတာ္တ၀ွမ္း စုုစည္းညီညြတ္ေစၿပီး ေဘဘီလံုကို ၿမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္(ေခတ္သစ္ထူေထာင္္) သတ္မွတ္လိုက္တယ္။ ဟမၼဴရာပီက အာဏာလႊဲယူလိုက္တာပါ။ ဒါဟာ ဆူမီရီးယဲန္တို႕  တေခတ္သိမ္းသြားျခင္းပါဘဲ တဲ့။ ေဘဘီလံုနီးယားသမိုင္းမွာ မွတ္တမ္းေတြ႕ရွိရပါတယ္။ 
ေရွးေဟာင္း ေဘဘီလံုံၿမိဳ႔ေတာ္ဟာ ေတာင္ကမူေတြ ပတ္လည္၀န္းယံၿပီး သာယာလွပတဲ့ေနရာတခုျဖစ္တာေၾကာင့္ မၾကာခဏေလ့လာႀကည့္ရွဳသူမ်ား လာေရာက္ေလ့ရွိတယ္။ ဒါေပမဲ့ ၁၈၉၉ခုႏွစ္တိုင္ေအာင္ ေလ့လာေရးသမားမ်ားအတြက္ စည္းစနစ္က်တဲ့ အစီအစဥ္မရွိခဲ့ဘူး။  *ဂ်ာမန္ လူမ်ိဳး တူးေဖၚေလ့လာသူ ကိုလ္ဒီးေ၀း (Koldewey) ဆိုသူ ေရာက္လာၿပီးမွ စနစ္တက် ေလ့လာႏိုင္ခဲ့တယ္လို႕ဆိုတယ္။ ေဘဘီလံုက ဥယ်ာဥ္ပ်ံႀကီးဟာ ကမၻာမွာ အလြန္ေက်ာ္ႀကားထင္ရွားတဲ့ သမိုင္း၀င္ အေဆာက္အဦးျဖစ္တယ္။ ၿမိဳ႕ေတာ္ကို ျဖတ္သန္းစီးဆင္းသြားတဲ ့ ယူဖေရးတီးစ္ျမစ္(Euphrates) အေရွ႔ဘက္ေဘးက်က်မွာေတာ့ ဘုရင့္ ေျမာက္နန္းအေဆာင္ေတာ္တခုရွိၿပီး ျမစ္ရဲ႕ဘယ္ဘက္ ေအာက္နားက်က်မွာ ျမစ္ကိုဆက္သြယ္ထားတဲ့  အာရာခတ္တူ (Arakhtu)တူးေျမာင္းရွိတယ္။ အလယ္ပိုင္းနန္းေတာ္ ေတာင္ပိုင္းနန္းေတာ္စသည္  ဒီေနရာမွာ ရွိပါတယ္။ ဒါတင္မကေသးပါဘူး၊ နတ္မ်ားစိုးစံတဲ ့ ေက်ာင္းေတာ္မ်ားလည္း အမ်ားအျပားရွိေသးတာပါ။

ဘုရားက်ာင္းေတာ္မ်ားဟာေက်ာင္း၀င္းအတြင္း၊ အျပင္၊ အလယ္ အားလုံးမွာ ဂူဗိမာန္မ်ားက ေနရာယူထားပါတယ္။

Marduk                           ေနႀကပ္ျခင္း လႀကပ္ျခင္းကို မွတ္တမ္းတင္ထားသည့္ ေက်ာက္ခ်ပ္

ေရွးေဟာင္းဓမၼက်မ္းလာ မားဒပ္ခ္(Marduk)ရဲ႕ ေရႊစင္ရုပ္ကို  အျမင့္ေပ ၄၀အထိသြန္းထုထားရွီေၾကာင္း သမိုင္းဆရာကဆိုပါတယ္။ ဘုရင္ Nabopolassar   ႏွင့္ Nebuchadrezzar တို႕လက္ထက္ တိုးခ်ဲ႕တည္ေဆာက္ျပဳျပင္ မြန္းမံကာ အဆန္းတက်ယ္ အလွဆင္ထားတယ္။ “ေကာင္းကင္ဘုံမ်ားထဲက ဦးေခါင္းေတာ္” (its head was in Heavens)လို႕ လည္းဆန္းဆန္းျပားျပား အမည္ေပးခဲ့ေသးတာပါ။ ဒါ့အျပင္ ျခေသၤ့ရုပ္မ်ားကိုလည္းသြန္းထုၾကပါတယ္။ အေဆာက္အဦး အရုပ္စတာတို႕ဟာ ဖန္၊ မွန္တို့ျဖင့္ အလွဆင္ျခင္း  စဥ္႕ေရသုပ္လိမ္းျခင္းစသည္ ဆန္းက်ယ္စြာ ျပဳလုပ္ၾကတယ္။ သူတို႕ရဲ႕အေလ့အက်င့္တစ္ခုကေတာ့  ၿမိဳ႕ေစာင့္နတ္စတဲ့၄င္းတို႕ယုံၾကည္ကိုးကြယ္ရာ  နတ္ဘုရားအားလုံးကို ႏွစ္စဥ္ ႏွစ္သစ္ကူးပြဲေတာ္ရက္မ်ားမွာ ၿမိဳ႕တြင္းသို ့ ေနရာအႏွံ႕ စီတန္း လွည့္လည္ ပူေဇာ္ျခင္းပါဘဲ။

နီဘူခ်ာထရက္ဇာ က ေျပာပါတယ္။ “ဒါ ငါတည္ခဲ့တဲ့ ေဘဘီလုံၿမိဳ႕ေတာ္ဟုတ္ရဲ့လား” တဲ့။ သူဟာ ကမၻာ့ၿမိဳံေတာ္တည္ေဆာက္သူမ်ားထဲက အေကာင္းဆုံးတေယာက္ဆိုတာ မမွားေလာက္ပါဘူး။ သို႕ေပမဲ့ …
ဒီလို လွပတဲ့မင္းေနၿမိဳ႕ေတာ္ကို ပါရွန္ဘုရင္ေတြျဖစ္တဲ့ ဒရီးယပ္စ္၊ ဇာဇီးစ္ စတဲ႔ (ယခု အီရန္) ရန္သူမ်ုး၀ိုင္း၀န္းဖ်က္ဆီးတာလည္းခံခဲ့ရတာပါ။ မဟာအလက္ဇန္းဒါးဘုရင္က ၿမိဳ႔ေတာ္ကိုျပန္လည္ျပဳျပင္မယ့္ အလြန္တရာ ႀကီးက်ယ္ခမ္းနားတဲ့  ခံတပ္ေတြ ရဲတိုက္ႀကီးေတြအသြင္ ေဆာက္လုပ္မယ္လို႔ ဆႏၵရွိခဲ့ေပမဲ့ သူက သက္ဆိုးမရွည္ခဲ့ပါဘူး။  ၿမိဳ႕ေတာ္ဟာ မလိုတမာရန္သူေတြရဲ့ လုယက္ဖ်က္ဆီးမွဳကို မၾကာခဏ ခံခဲ့ရတယ္။

ဟမၼဴရာပီဘုရင္မရွိေတာ့တဲ့ ေနာက္ပိုင္း အင္ပါယာဟာ ေအာက္ေျခ မခိုင္ေတာ့ဘဲ ျပိဳကြဲခဲ့ပါတယ္။ Hittite ဘုရင္ Mursili I ဖ်က္ဆီးျခင္းကို ခံလိုက္ရပါတယ္။ Elamites တို႕ရဲ႕ ေႏွာင့္ယွက္လုယက္မွဳကိုလည္း အျပင္းအထန္ ခံခဲ့ရတာပါ။ အခါဒီးယဲန္၊ ဆူမာရီးယဲန္၊ အဆီးရီးယဲန္၊ပါရွဲန္ စတဲ့ ေခတ္အဆက္ဆက္ မင္းအဆက္ဆက္ႏွင့္လည္း ႀကံဳေတြ႕ခဲ့ရပါတယ္။ ေဘဘီလံုၿမိဳ့သူၿမိဳးသားေတြရဲ႕ရင္တြင္းခံစားခ်က္ကို  BONEY M အဖြဲ႔သားမ်ားက ယခုလိုကိုယ္စားျပဳ  ေရးဖြဲ ့ သီကံုးခဲ့တယ္။ 

Boney M ရဲ႕ Rivers Of Babylon သီခ်င္းေလးထဲမွာ ....

ေဘဘီလုံျမစ္ကမ္းပါးမွာ ငါတို႔နားခိုထိုင္မိၾကတယ္ ....
ငိုခ်င္တယ္ကြယ္ ဇာတိေျမကို သတိရတယ္
တကယ္ပါဘဲ ျမစ္ကမ္းပါးမွာ ထိုင္မိႀကေတာ့ …..
ေရွးေဟာင္းဇီယြန္ေျမကို ေအာက္ေမ့လြန္းလို႕ ငါတို႕ငိုရတယ္..
မေကာင္းဆိုး၀ါးေတြဟာ ..
ငါတို႕ကို အေ၀းအေ၀းႀကီး ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္သြားတဲ့အခါ…….
ငါတို႕ သီခ်င္းတပုဒ္ လိုအပ္လာၿပီ…
အခု ငါတို႕ ထူးျခားတဲ့သည္္ေျမထဲမွာ ဘုရားသီခ်င္း ဘယ္ေလာက္ သီဆိုရလိမ့္မလဲ.. ဆိုတာ ….
ငါတိုရဲ႕ ရင္ထဲက    သည္းခံျခင္းတရားေတြ ငါတို႕ရဲ႕ ႏွဳုတ္ဖ်ားက  စကားလုံးေတြ …
ဒီညမွာ  သင္ကိုယ္တိုင္ မ်က္ေမွာက္ျပဳ လက္ခံခ်င္စရာေတြ
ငါတိုရဲ႔ ရင္ထဲက သည္းခံျခင္းတရာေတြ ငါတို႔ရဲ႔ ႏွဳတ္ဖ်ားက  ေႀကကြဲ စကားေတြ
ဒီညမွာ သင္ကိုယ္တိုင္ မ်က္ေမွာက္ျပဳ လက္ခံ ခ်င္စရာေတြ ..
ေဘဘီလုံျမစ္ကမ္းနေဘးမွာ ငါတို ့ထိုင္မိႀကရင္ဘဲ ..
ငါတို႕ ငိုေႀကြးေနရၿပီ..ငါတို႕ရဲ႕ ေရွးေဟာင္းဇီယြန္္ၿမိဳ့ေတာ္ကို သတိရၿပီ  ေအာက္ေမ့သည္.. 
ျမစ္ကမ္းပါးမွာ… ထိုင္မိၿပီဆိုရင္
ငါတို႕  တကယ္ဘဲ ငိုေႀကြးရတယ္ ဇီယြန္ေျမကို လြမ္းဆြတ္တယ္။
ျမစ္ကမ္းပါးမွာ (.ေဘဘီလုံဟာ မ်က္ရည္စေတြႏွင့္…ဖုံးလႊမ္း ကာဆီးၿပီး…)
ငါတို႕ထိုင္မိႀကေတာ့ ..(မင္းဆိုဖို႕ သီခ်င္းတပုဒ္ရၿပီ)
ငိုရျပန္ၿပီ..(ငါတို႕ ခ်စ္တဲ့ သည္ေျမ သည္ေရ အတြက္ …)
ဇာတိေျမကို သတိရတဲ့အခါ ..
( ေဘဘီလုံရဲ့ ႀကမ္းတမ္းခက္ခဲ ခဲ့ရတဲ့ အျဖစ္ကို) …ေဘဘီလုံရဲ႕ ျမစ္ေတြဟာ…
ငါတို႕ အဲဒီမွာ ထိုင္မိၿပီဆိုရင္ ေဘဘီလုံျပည္သူေတြ ေအာ္ဟစ္ ငိုေႀကြးေနသံ သင္ႀကားရမယ္.... )
ဟုတ္တယ္ ..ငါတို ့ရဲ ့ ငိုေႀကြးသံေတြပါ…(သူတို႕ လိုအပ္တာ ….)
ငါတို႕ ဇာတိေျမကို သတိရတဲ့အခါ  (မဆုတ္မနစ္ ဇီယြန္စိတ္ဓါတ္အျပည့္ႏွင့္……)

By the rivers of Babylon, there we sat down
ye-eah we wept, when we remembered Zion.
By the rivers of Babylon, there we sat down
ye-eah we wept, when we remembered Zion
When the wicked 
Carried us away in captivity
Required from us a song 
Now how shall we sing the lord's song in a strange land 
Let the words of our mouth and the meditations of our heart 
be acceptable in thy sight here tonight
Let the words of our mouth and the meditation of our hearts 
be acceptable in thy sight here tonight 
By the rivers of Babylon, there we sat down
ye-eah we wept, when we remembered Zion.
By the rivers of Babylon, there we sat down
ye-eah we wept, when we remembered Zion
By the rivers of Babylon (dark tears of Babylon)
there we sat down (You got to sing a song)
ye-eah we wept, (Sing a song of love) 
when we remember Zion. (Yeah yeah yeah yeah yeah) 
By the rivers of Babylon (Rough bits of Babylon)   
there we sat down (You hear the people cry) 
ye-eah we wept, (They need that )
when we remember Zion. (Ooh, have the power)

ဒါကလည္း ေဘဘီလံုၿမိဳ့သားတို႕ ခံစားခ်က္ကို တင္ျပထားတဲ့ ကဗ်ာတပုဒ္ပါဘဲ။

Beside the rivers of Babylon, we sat and we as we thought of Jerusalem.a
We put away our harps, hanging them on the branches of poplar trees.
For our captors demanded a song from us. Our tormentors insisted on a joyful hymn:
“Sing us one of those songs of Jerusalem!”
But how can we sing the songs of the Lord while in a pagan land?
If I forget you, O Jerusalem, let my right hand forget how to play the harp.
May my tongue stick to the roof of my mouth if I fail to remember you, if I don’t make Jerusalem my greatest joy.
O Lord, remember what the Edomites did on the day the armies of Babylon captured Jerusalem.
“Destroy it!” they yelled.
“Level it to the ground!”
O Babylon, you will be destroyed.
Happy is the one who pays you back

သူတို႕ရဲ႕ ငိုေႀကြးသံကို သင္တို ့ ႀကားမိပါရဲ့လား။

Assyrian Empire (746 - 609 BCE)

Babylonian Empire (609 - 539 BCE)

Persian Empire (550 - 330 BCE)

Macedonian Empire
(During the reign of Alexander the Great (III) 336 - 323 BCE)

Florist

Ref: Internet