(၂၀၁၇ ပထမဆံုးေန႔မွာ စာအသစ္တင္ျဖစ္ေအာင္လို႔ပါ။
သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္ သိခ်င္တယ္ဆိုလို႔ ဖတ္ျဖစ္/ ေရးျဖစ္တာ ေလာေလာဆယ္ ပါကင္ဆန္ပဲရွိတယ္။ ဒီစာပဲတင္ထားလိုက္ေတာ့မယ္ေနာ္။
သိခ်င္တဲ့ရွိရင္လည္းဖတ္ရတာေပါ့။
ဘေလာဂ့္မွာ ပံုေတြလည္းတင္မရဘူး။ ဘာေတြျဖစ္ေနလည္းမသိ။ ႏွစ္သစ္မွာခ်စ္တဲ့သူငယ္ခ်င္းေတြ၊ မိတ္ေဆြေတြနဲ႔ မိသားစုဝင္ေတြအားလံုးစိတ္ခ်မ္းသာ၊ ကိုယ္က်န္းမာ ရည္မွန္းခ်က္ေတြျပည့္စံုကာ အားလံုးအတြက္ပိုေကာင္းတဲ့ႏွစ္သစ္ျဖစ္ၾကပါေစ။)
ပါကင္ဆန္ေရာဂါဆိုဘာလဲ။
ပါကင္ဆန္ေရာဂါဟာ အသက္ႀကီးတဲ့လူေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတတ္ေပမဲ့ လူလတ္ပိုင္းေတြမွာလည္းျဖစ္တတ္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြမွာ ကိုယ္ခႏၶာလႈပ္ရွားမႈကိုထိန္းခ်ဳပ္ေပးတဲ့ ဦးေႏွာက္အလယ္ အပိုင္းက အာရုံေၾကာေတြတျဖည္းျဖည္းဆုတ္ယုတ္ယိုယြင္းလာတဲ့အက်ဳိးဆက္ပါ။ ပထမဆံုးလကၡဏာေတြမွာ မသိသာလွဘူး။ အားနည္းတဲ့ခံစားမႈ ဒါမွမဟုတ္ ေျခေထာက္တစ္ဘက္မွာ ေတာင့္တင္းသလိုျဖစ္တာ၊ ဒါမွမဟုတ္ အနားယူေနတဲ့အခ်ိန္မွာ လက္တစ္ဘက္သိသိသာသာလႈပ္ခါေနတာမ်ဳိးေတြပါ။ ေနာက္ဆံုးမွာ တုန္တုန္ယင္ယင္လႈပ္ခါမႈက ပိုဆိုးလာၿပီး ပ်ံ႕ႏွံ႔လာပါတယ္။ ၾကြက္သားေတြေတာင့္လာၿပီး လႈပ္ရွားမႈမွာ ေႏွးေကြးလာမယ္။ ဟန္ခ်က္ညီလႈပ္ရွားမႈေတြ ယိုယြင္းလာပါတယ္။ ေရာဂါအေျခအေနဆိုးလာတာနဲ႔ စိတ္ဓာတ္က်ဆင္းတာ၊ သိမွတ္ႏိုင္မႈနဲ႔ တျခား စိတ္ေရာဂါနဲ႔ စိတ္ခံစားမႈနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ျပႆနာေတြက ျဖစ္ရိုးျဖစ္စဥ္လိုပါ။ ပါကင္ဆန္ေရာဂါဟာ အသက္ ၅၀ နဲ႔ ၆၅ အတြင္းစတင္ျဖစ္တတ္ၾကၿပီး အဲဒီအသက္အရြယ္အုပ္စုတဲ့က ၁ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔က ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ၾကတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြထက္ အမ်ဳိးသားေတြမွာပိုၿပီး အျဖစ္မ်ားတတ္ၾကပါတယ္။ ေဆးဝါးေသာက္သံုးၿပီး ေရာဂါလကၡဏာေတြကို ကုသႏိုင္တယ္။ မသန္မစြမ္းျဖစ္တာကို ေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္။
ပါကင္ဆန္ေရာဂါျဖစ္ေစတာက
ကိုယ္ခႏၶာလႈပ္ရွားမႈေတြကို ဦးေႏွာက္ထဲက basal ganglia လို႔ေခၚတဲ့ အာရုံေၾကာကလာပ္စည္းစုအိတ္ အပိုင္းကထိန္းထားပါတယ္။ အဲဒီဆဲလ္ေတြဟာ ဒိုပါမင္း(Dopamine)နဲ႔ အက္စီတိုင္းကိုလင္း(acetylcholine) ျဒပ္ႏွစ္မ်ဳိး သင့္ေတာ္သေလာက္ ဟန္ခ်က္ညီညီလိုအပ္တယ္။ ႏွစ္ခုလံုးက အာရုံေၾကာေတြတြန္းႏွင္အားေကာင္းေအာင္ ေပးပို႔လႈပ္ရွားရာမွာ ပါဝင္လုပ္ေဆာင္ၾကတယ္။ ပါကင္ဆန္မွာဆိုရင္ ဆဲလ္ေတြဟာ ဒိုပါမင္းထုတ္လုပ္မႈ ယိုယြင္းလာတယ္။ ဒီလိုကလာပ္စည္းေတြပ်က္ျပားတာမွာ တစ္ခါတစ္ရံ မ်ဳိးရိုးဗီဇကလည္း ဇာတ္ေကာင္ျဖစ္ေနတတ္တယ္လို႔ သုေတသနပညာရွင္ေတြက ယံုၾကည္ၾကတယ္။ ရွားရွားပါးပါးျဖစ္စဥ္ေတြမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္မႈ ဒါမွမဟုတ္ ပတ္ဝန္းက်င္ထဲပ်ံ႕ႏွံ႔ေနတတ္တဲ့ ပိုးသတ္ေဆး၊ ကာဗြန္မိုေနာ့ဆိုက္လို အဆိပ္ေတြနဲ႔ ထိေတြ႔မိတာ ဒါမွမဟုတ္ သတၳဳ manganese (သံမဏိနဲ႔ ဖန္ခ်က္လုပ္ငန္းမွာအသံုးျပဳတဲ့ မီးခိုေရာင္သတၳဳျဒပ္စင္) ေတြေၾကာင့္ျဖစ္တတ္တယ္လို႔ဆိုတယ္။ ဒါေပမဲ့ ပါကင္ဆန္ျဖစ္ေစတဲ့တကယ့္အေၾကာင္းရင္းကို မသိႏိုင္ေသးပါဘူး။
ပါကင္ဆန္ကို ေဆးဝါးကုသမႈနဲ႔ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေပမဲ့ တခ်ဳိ႕ပါကင္ဆန္အမ်ဳိးအစားေတြက ေဆးဝါးကုသမႈကို တံု႔ျပန္မႈမရွိၾကဘူး။ တံု႔ျပန္မႈမရွိတဲ့ပါကင္ဆန္အမ်ဳိးအစားေတြထဲမွာ တရားမဝင္ေဆးဝါးေတြအသံုးျပဳတာ၊ ပတ္ဝန္းက်င္ကအဆိပ္ေတြနဲ႔ ထိေတြ႔မႈရွိတာ၊ stroke(ေသြးေၾကာထဲပိတ္ဆို႔တာ ဒါမွမဟုတ္ ဦးေႏွာက္ထဲေသြးယိုစီးတာ) ေၾကာင့္ ၊ သိုင္းရြိက္ဂလင္းနဲ႔ ေဘးနားက ပါရာသိုင္းရြိက္ဂလင္းေတြ မူမမွန္ျဖစ္တာ၊ ဦးေႏွာက္ဒဏ္ရာထပ္ခါထပ္ခါရတာ(ဥပမာ- လက္ေဝွ႔ကစားတာေၾကာင့္ရယ္၊ ဦးေခါင္းထိခိုက္ၿပီး သတိေမ့သြားတာမ်ဳိး)၊ ဦးေႏွာက္က်ဴမာ၊ ဦးေႏွာက္မွာ အရည္ေတြပမာဏပိုမ်ားေနတာ(hydrocephalus) နဲ႔ ကူးစက္ေရာဂါေၾကာင့္ ဦးေႏွာက္ေရာင္ရမ္းတာ(encephalitis) စတဲ့အမ်ဳိးအစားေတြပါဝင္ေနၾကတယ္။
ပါကင္ဆန္ေရာဂါ လကၡဏာေတြက
ပါကင္ေရာဂါဟာ လႈပ္ရွားမႈမူမမွန္ျဖစ္ျခင္းပါ။ ေရာဂါတိုးတက္မႈက ခပ္ျဖည္းျဖည္းပဲျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕က အားနည္းတဲ့ခံစားမႈကို ပထမဆံုးသတိျပဳမိၾကတယ္။ လမ္းေလွ်ာက္ရခက္ေနတယ္။ ၾကြက္သားေတြ ေတာင့္တင္းလာၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ ဦးေခါင္းနဲ႔ လက္ေတြတုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္လာတာကို စၿပီး သတိျပဳမိၾကပါတယ္။ ပါကင္ဆန္ဟာ အဆင့္ဆင့္မူမမွန္မႈတစ္ခုပါ။ ေရာဂါလကၡဏာေတြက ျဖည္းျဖည္းခ်င္းဆိုးဝါးတတ္တယ္။ ပါကင္ဆန္ေရာဂါရဲ႕ ေယဘူယ်လကၡဏာေတြမွာ
လႈပ္ရွားမႈေတြ အလုိအေလ်ာက္ေႏွးေကြးကုန္တာ၊ (အထူးသျဖင့္ လမ္းေလွ်ာက္ဖို႔ စတင္တာနဲ႔ အိပ္ရာထဲလွိမ့္ဖို႔ စတင္လႈပ္ရွားလိုက္တဲ့အခ်ိန္ေတြပါ။)
မ်က္ႏွာအမူအရာေတြေလ်ာ့က်လာတာ၊ မ်က္ေတာင္ခတ္နည္းလာတာ၊
လက္လႊဲရခက္ၿပီး ေျခရွပ္တိုက္ေလွ်ာက္လာတာနဲ႔ ခါးကိုင္း/ လက္ျပင္ကုန္းလာတတ္တာ၊
ထိုင္လ်က္အေနအထားမွာပဲ ကိုယ္ခႏၶာဟန္ခ်က္မတည္မၿငိမ္ျဖစ္တာ၊
လက္မနဲ႔ လက္ညိႈးထိၿပီး ပုတီးစိပ္သလိုလွိမ့္ေနတာမ်ဳိး အဆက္မျပတ္ျဖစ္ေနတာ၊
ကိုယ္လံုးနဲ႔ ေျခဖ်ားလက္ဖ်ားေတြမွာ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့အေနအထား ဒါမွမဟုတ္ ေတာင့္တင္းေနတာ၊
ေနာက္ပိုင္းအဆင့္ေတြမွာ မ်ဳိခ်ရခက္တဲ့ျပႆနာေတြ နဲ႔ ရပ္ေနခ်ိန္မွာ အားနည္းေမာပန္းၿပီး မူးေဝေနတာ ( ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ ပရက္ရွာက်တာမ်ဳိး)ေတြျဖစ္ၾကတယ္။
ပါကင္ဆန္ေရာဝါရဲ႕ အဆင့္ေတြ
ပါကင္ဆန္ေရာဂါဟာ ကြဲျပားတဲ့နည္းလမ္းေတြနဲ႔ တိုက္ခုိက္တတ္ပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြကလည္းက်ယ္ျပန္႔လွတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြမွာ မျပင္းထန္တာ/ ျပင္းထန္တာ/ မၾကာမၾကာျဖစ္တတ္တာ/ ျဖစ္ခဲတာ စသျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖစ္ေနၾကတယ္။ အဆင့္မွာေတာ့ ၅ ဆင့္ခြဲျခားသတ္မွတ္ထားပါတယ္။ တဆင့္စီမွာ အခ်ိန္ၾကာပံုကလည္း ကြဲျပားႏိုင္သလို အဆင့္ေက်ာ္ျဖစ္တာလည္းရွိတတ္တယ္။ ဥပမာ အဆင့္ ၁ ကေန အဆင့္ ၃ ကို ခုန္ေက်ာ္ျဖစ္ပြားတာလည္း ျဖစ္တတ္တယ္။
အဆင့္ ၁
ကနဦးအဆင့္မွာ မျပင္းလွတဲ့ေရာဂါလကၡဏာေတြ အမ်ားအားျဖင့္ျဖစ္တတ္တယ္။ ေျခလက္ေတြ တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္တာမ်ဳိးပါ။ အဲဒီအဆင့္မွာ ပါကင္ဆန္ေၾကာင့္ျဖစ္လာတဲ့ ကိုယ္အေနအထားဟန္ခ်က္မညီတာ၊ ဟန္ခ်က္ပ်က္တာ နဲ႔ မ်က္ႏွာအမူအရာေတြမွာ ပံုမမွန္ျဖစ္တာမ်ဳိးကို သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ မိသားစုက အမ်ားအားျဖင့္ သတိျပဳမိၾကတယ္။
အဆင့္ ၂
ပါကင္ဆန္ဒုတိယအဆင့္မွာေတာ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြဟာ ႏွစ္ဘက္လံုးမွာျဖစ္လာတဲ့အဆင့္လို႔ေျပာရမွာပါ။
ေျခလက္ေတြႏွစ္ဘက္လံုး၊ ကိုယ္ခႏၶာဘယ္ျခမ္းညာျခမ္းႏွစ္ဘက္လံုး သက္ေရာက္မႈရွိလာတယ္။ လက္ေလွ်ာက္ဖို႔ အခက္ေတြတာနဲ႔၊ ဟန္ခ်က္ညီေအာင္ထိန္းဖို႔ခက္တာေတြ ၾကံဳေတြ႕လာရတယ္။ သာမန္ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာလႈပ္ရွားမႈေလးေတြကို လုပ္ေဆာင္ရာမွာ မတတ္စြမ္းႏိုင္ျဖစ္လာရတာက အထင္ရွားဆံုးပါ။
အဆင့္ ၃
ဒီအဆင့္မွာ ပါကင္ဆန္ေရာဂါလကၡဏာေတြ ပိုၿပီးျပင္းထန္လာႏိုင္ပါတယ္။ ေျဖာင့္ေျဖာင့္တန္းတန္း လမ္းမေလွ်ာက္ႏိုင္တာ နဲ႔ မတ္မတ္မရပ္ႏိုင္တာေတြပါ။ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာလႈပ္ရွားမႈေတြ သိသိသာသာေႏွးေကြးလာပါတယ္။
အဆင့္ ၄
ပါကင္ဆန္ဒီအဆင့္မွာ ေရာဂါရဲ႕ ျပင္းထန္တဲ့လကၡဏာေတြရွိေနပါၿပီ။ လမ္းေလွ်ာက္ႏိုင္ေနေသးတယ္။ ဒါေပမဲ့ အကန္႔အသတ္နဲ႔ျဖစ္သြားပါတယ္။ တင္းက်ပ္ေနၿပီး ပါကင္ဆန္ေရာဂါရဲ႕ အထင္ရွားဆံုးလကၡဏာေတြထဲကတစ္ခုျဖစ္တဲ့ လႈပ္ရွားရခက္ခဲတာေတြ မၾကာခဏျဖစ္လာၾကတယ္။ လူနာအမ်ားစုဟာ တစ္ေန႔တာပံုမွန္အလုပ္ေတြကိုလက္စသတ္မလုပ္ႏိုင္ၾကေတာ့ဘူး။ သူတုိ႔ကိုယ္တိုင္လုပ္ေဆာင္စရာေလးေတြမၿပီးျပတ္ႏိုင္ျဖစ္ေနၾကၿပီ။ ဒီအဆင့္မွာ ဘာေၾကာင့္မွန္းမသိႏိုင္ေသးေပမဲ့ ကနဦးအဆင့္ေတြမွာျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ တုန္တုန္ယင္ယင္လႈပ္ခါတာေတြ ေလ်ာ့ပါးႏိုင္သလို လံုးဝမျဖစ္သလိုအေျခအေနရွိတတ္တယ္။
အဆင့္ ၅
ပါကင္ဆန္ေရာဂါရဲ႕ ေနာက္ဆံုးအဆင့္မွာေတာ့ လူနာဟာ ကိုယ္တိုင္မေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ မရပ္ႏိုင္/ လမ္းမေလွ်ာက္ႏိုင္ျဖစ္သြားၾကတယ္။ အဆင့္ ၅ ပါကင္ဆန္လူနာတစ္ဦးဟာ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္မယ့္သူ(သူနာျပဳ)တစ္ဦး အျမဲတမ္းလုိအပ္သြားႏိုင္ပါတယ္။
ေရာဂါစစ္တမ္းေတြနဲ႔ ေဆးစစ္ခ်က္ေတြ
ပါကင္ဆန္ေရာဂါစစ္တမ္းရွာေဖြတဲ့အခါ ခက္ခဲႏိုင္တယ္။ ေရာဂါစစ္တမ္းရွာေဖြၾကတဲ့အခါ (အထူးသျဖင့္ကနဦးအဆင့္ေတြမွာ) ၄၀ ရာခိုင္ႏႈန္းနီးပါးက ေရာဂါရွာမေတြ႔ပါဘူး။ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ ေရာဂါစစ္တမ္းမွားယြင္းၾကတယ္။ ေရာဂါၾကာလာ/ တိုးလာတဲ့အခါမွာေတာင္မွ လကၡဏာေတြဟာ ေရာဂါသတ္မွတ္ဆံုးျဖတ္လိုက္ဖို႔ ခက္ခဲေနႏိုင္ေသးတယ္။ တျခား မူမမွန္ျဖစ္တဲ့လကၡဏာေတြနဲ႔လည္း ေရာေထြးသြားႏိုင္ၾကတယ္။ ဥပမာ - ထိုင္ေနတဲ့အခ်ိန္/ ကိုယ္ေနဟန္ထားေျပာင္းတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္တာ မသိသာလွေတာ့ အရိုးပြေရာဂါ(osteoporosis) ဒါမွမဟုတ္ အသက္ႀကီးတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္တတ္တဲ့ ရိုးရိုး လကၡဏာတစ္ခုလို႔ပဲ ေဆးမွတ္တမ္းမွာ ေရးတတ္ၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕ဆရာဝန္ေတြက တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္တာဟာ ပါကင္ဆန္အတြက္ ေရာဂါစစ္တမ္းရွာေဖြဖို႔လိုအပ္တယ္လို႔ ယူဆၾကတယ္။ ပါကင္ဆန္ေရာဂါရွင္သံုးပံုတစ္ပံုေလာက္ဟာ တုန္ယင္တဲ့လကၡဏာမရွိၾကဘူးဆိုတာ တခ်ဳိ႕ဆရာဝန္ေတြက နားလည္သေဘာေပါက္မထားၾကပါဘူး။ အဲဒီ့အျပင္ ေလာေလာလတ္လတ္ ေသြး/ ဓာတ္ခြဲခန္း test ေတြမပါခဲ့ရင္ ေရာဂါစစ္တမ္းထုတ္ရတာ ပိုေတာင္ခက္ခဲပါေသးတယ္။ CT Scan ဒါမွမဟုတ္ MRI တို႔လို test ေတြဟာ လကၡဏာဆင္တူ တျခားမူမမွန္ျဖစ္တဲ့ေရာဂါေတြစစ္တမ္းထုတ္ရာမွာလည္း အသံုးျပဳႏိုင္ၾကတယ္။ အဲဒီလိုအေျခအေနမ်ဳိးေတြမွာဆိုရင္ ဆရာဝန္က လူနာကိုေလ့လာဖို႔အခ်ိန္ပိုယူရမယ္။ တုန္ယင္တာနဲ႔ ေတာင့္တင္းေနတတ္တဲ့လကၡဏာေတြအေျခအေနေတြအေသအခ်ာသတိထားၾကည့္ၿပီး တျခား ေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႔လည္း ယွဥ္ၾကည့္ရပါမယ္။
ဆရာဝန္က လူနာရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာ၊ လႈပ္ရွားမႈ၊ ေဆးကုသမႈ၊ တျခားေဆးကုသမႈျပႆနာေတြ နဲ႔ အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္ေစတဲ့ဓာတုပစၥည္းထိေတြ႔မႈ ရာဇဝင္ျပည့္ျပည့္စံုစံုရရွိဖို႔လည္းစုေဆာင္းရပါတယ္။ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာရုံေၾကာစနစ္ေတြရဲ႕ အလုပ္လုပ္ပံုေတြမွာ အာရုံစူးစိုက္ႏိုင္မႈကို သိရွိႏိုင္မယ့္ အေသးစိတ္တဲ့ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာစာေမးပြဲတစ္ခုလည္း စစ္ေမးဖို႔လည္းလုပ္ေဆာင္ရမွာပါ။ test ေတြဟာ လူနာရဲ႕ အလိုအေလ်ာက္တံု႔ျပန္မႈ၊ ညိွႏိႈင္းေဆာင္ရြက္မႈ၊ ၾကြက္သားသန္မာမႈ နဲ႔ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာလုပ္ငန္းေပၚမွာလည္း စစ္ေဆးသတ္မွတ္ႏိုင္ဖို႔ျပဳလုပ္တယ္။ အေသးစိတ္လွတဲ့ေရာဂါစစ္တမ္းအေျဖထုတ္မႈဟာ မွန္ကန္တဲ့ကုသမႈစနစ္ကို ညႊန္ၾကားႏိုင္ဖို႔အတြက္ အဓိကအေရးႀကီးလွတယ္။ ေရာဂါကနဦးအဆင့္ ကုသမႈနည္းစနစ္ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြဟာ ေရရွည္ကုသမႈေအာင္ျမင္ေရးအတြက္ အႀကီးအက်ယ္ ပါဝင္ပတ္သက္ေနပါတယ္။ ေရာဂါစစ္တမ္းဟာ ဆရာဝန္ရဲ႕ လူနာအေပၚစမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈမွာ အေျခခံေနတာေၾကာင့္ ဆရာဝန္ဟာ ပါကင္ဆန္ေရာဂါအကဲျဖတ္တာနဲ႔ ေရာဂါစစ္တမ္းထုတ္တာေတြမွာ အေတြအၾကံဳမ်ားမ်ားရွိဖို႔လိုအပ္လွပါတယ္။ ပါကင္ဆန္ေရာဂါလို႔ သံသယရွိတယ္ဆိုရင္ အထူးကုဆရာဝန္ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာရုံေၾကာပါရဂူနဲ႔ ျပသင့္ပါတယ္။
PET Scan (positron emission topography)
ဒီ scan ကို ကိုယ္ခႏၶာထဲမွာ ဆဲလ္ေတြဘယ္လိုအလုပ္လုပ္တယ္ဆိုတာသိရေအာင္ စစ္ေဆးဖို႔ဆရာဝန္ေတြက ညႊန္ပါတယ္။ ေရဒီယိုသတိၱၾကြဓာတုပစၥည္းပမာဏနည္းနည္းေလးကို လက္ေမာင္းေသြးျပန္ေၾကာကေနေဆးသြင္းပါတယ္။ tracer ကေန positively charged အမႈန္(positrons) ေတြကို ပို႔လႊတ္လိုက္ၿပီး ကိုယ္ခႏၶာထဲက negatively charged အမႈန္(electrons) ေတြနဲ႔ တံု႔ျပန္မႈျဖစ္တယ္။ အဲဒီတံု႔ျပန္ပံုေတြကို PET scanner ကေနပံုရိပ္ဖမ္းေပးပါတယ္။ ဆရာဝန္က ကိုယ္ခႏၶာအဂၤါရဲ႕ ေထာင့္ေပါင္းစံုကပံုရိပ္ကို ၾကည့္ၿပီး ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့ ျပႆနာေတြကို ရွာေဖြေတြ႔ရွိႏိုင္တယ္။
PET ဘာေၾကာင့္အသံုးျပဳႏိုင္
လႈပ္ရွားမႈမွာပါဝင္ပတ္သက္တဲ့ ဦးေႏွာက္အစိတ္အပိုင္းေတြရဲ႕ လႈပ္ရွားမႈနဲ႔ လုပ္ငန္းေတြကို ဆံုးျဖတ္ဖို႔အသံုးျပဳပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ PET scan ကို တျခားကြဲျပားတဲ့အေၾကာင္းအရာေတြေၾကာင့္လည္းအသံုးျပဳဖို႔ ဆရာဝန္က ညႊန္းႏိုင္ပါတယ္။ ဦးေႏွာက္နဲ႔ ေက်ာရိုးက ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့ျပႆနာေတြအတြက္နဲ႔ ႏွလံုးျပႆနာေတြ ရင္သား၊ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အဆုတ္၊ အူမႀကီး နဲ႔ ပေရာ့စတိတ္ကင္ဆာ lymphoma ကင္ဆာ အပါအဝင္ ကင္ဆာအမ်ဳိးအစားအတိအက်သိႏိုင္ဖို႔လည္း အသံုးျပဳၾကပါတယ္။
PET scan အတြက္ ဘာေတြျပင္ဆင္
PET scan စစ္ေဆးမယ့္သူဟာ တိုင္းရင္းေဆးအပါအဝင္ ဘာေဆးမွေသာက္သံုးေနသူမျဖစ္ရပါဘူး။ ကိုယ္ဝန္ရွိသူ/ ကိုယ္ဝန္ရွိႏိုင္တယ္လို႔ထင္ရမယ့္သူဆိုရင္ ဆရာဝန္ကို ေျပာျပဖို႔အေရးႀကီးလွတယ္။ (ကေလးအတြက္ ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္)။ အဝတ္အစားကေတာ့ ဆရာဝန္ညႊန္ၾကားသလိုလိုက္နာေပးဖို႔ပါ။ ေဆးရုံအဝတ္ဝတ္ဖို႔လိုအပ္ပါလိမ့္မယ္။ အံကပ္၊ လက္ဝတ္ရတနာ၊ သတၳဳပစၥည္းအသံုးအေဆာင္အားလံုးခၽြတ္ထားရပါမယ္။ အဲဒါေတြက scan ဖတ္တဲ့အခါ အမွားအယြင္းျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
PET scan ဘယ္လို
၄၅မိနစ္ကေန မိနစ္၆၀အၾကာဆံုးအခ်ိန္ယူပါတယ္။ အေၾကာေဆးသြင္းလိုက္ၿပီး PET scanner စက္ထဲ ဒိုးနတ္ပံုစက္ဝိုင္းထဲလွဲလ်က္ပံုရိပ္ဖမ္းတာမ်ဳိးပါ။ ၿပီးရင္ေတာ့ ကိုယ္ခႏၶာစနစ္ထဲရွိေနႏိုင္တဲ့ဓာတုပစၥည္းေတြကုန္စင္သြားေစဖို႔ ေနာက္တစ္ေန႔အထိ ေရ/ အရည္မ်ားမ်ားေသာက္သံုးပါလို႔ ဆရာဝန္ကညႊန္ၾကားႏိုင္ပါတယ္။
ကိုယ္ခႏၶာထဲပို႔လႊတ္လိုက္တဲ့ radiation level က အင္မတန္နည္းပါးတာေၾကာင့္ အႏၱရာယ္ျဖစ္ေစတဲ့အေနအထားမရွိပါဘူး။ ေသြးေၾကာထဲေဆးသြင္းတဲ့ေနရာမွာသာနည္းနည္းနီရဲတာ၊ နည္းနည္းနာက်င္တာေလာက္ေလးပဲရွိႏိုင္ပါတယ္။
Scan result က တစ္ရက္ကေန ႏွစ္ရက္အတြင္းရရွိႏိုင္ပါတယ္။
CT Scan (Computed tomography)
x-rays ကိုသံုးျပီး ဦးေႏွာက္အပါအဝင္ ကိုယ္ခႏၶာအတြင္းပိုင္းပံုရိပ္ေတြဖမ္းယူပါတယ္။ ကိုယ့္ CT scan အတြက္ ေရာင္ျခယ္ဆိုးေဆး dye ကို ေသြးျပန္ေၾကာထဲသြင္းရမယ္ဆိုရင္(ဦးေႏွာက္ရဲ႕ တည္ေဆာက္ပံု ထူးျခားတာေတြကိုၾကည့္ရႈဖို႔) CT scan မစခင္ ေသြးစစ္ေဆးခ်က္တစ္ခုလုပ္ဖို႔ညႊန္ၾကားႏိုင္ပါတယ္။
CT scan ၁ နာရီခန္႔ၾကာႏိုင္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ scan ေတြက ၁၅ မိနစ္ကေန မိနစ္ ၆၀ ပဲၾကာျမင့္တယ္။ ဘယ္လို scan မ်ဳိးလိုအပ္သလဲဆိုတဲ့အေပးမူတည္ၿပီး ေသြးျပန္ေၾကာထဲ ေဆးသြင္းတာလိုအပ္ႏိုင္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ဓာတ္မွန္ပညာရွင္က CT ပံုရိပ္ေတြမွာ ကိုယ္ခႏၶာတည္ေဆာက္ပံုကို ျမင္ႏိုင္တယ္။ ေဆးထိုးတဲ့ေနရာ နီျမန္းတာရယ္ ပါးစပ္ထဲ သတၳဳအရသာမ်ဳိးရေနတာေတြက ျဖစ္တတ္တဲ့တုံ႔ျပန္မႈပါ။ အသက္ရႈရတာေမာဟိုက္သလိုျဖစ္မယ္ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့လကၡဏာမ်ဳိးခံစားရတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ပညာရွင္ကိုေျပာပါ။ အဲဒီပညာရွင္က စစ္ေဆးတဲ့စားပြဲမွာ မွန္ကန္တဲ့အေနအထားမ်ဳိးနဲ႔လဲေလ်ာင္းႏိုင္ေအာင္ကူညီပါလိမ့္မယ္။ အဲဒီစားပြဲကပဲ ပံုရိပ္ဖမ္း scanner ဆီကို ေအာ္တိုေရြ႔လ်ားႏိုင္ပါတယ္။ scan ရိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ လဲေလ်ာင္းေနဖို႔အေရးႀကီးပါတယ္။ လႈပ္ရွားမႈက ပံုရိပ္ေတြကိုဝါးသြားေစတယ္။ အသက္ရႈတာနည္းနည္းထိန္းထားဖို႔ လိုအပ္မယ္ဆို ပညာရွင္က ေျပာပါလိမ့္မယ္။ test ၿပီးတဲ့အခါ ဓာတ္မွန္ပညာရွင္က result ကို ဆန္းစစ္မွာပါ။
CT scan ၿပီးေတာ့
ဆရာဝန္က result နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေဆြးေႏြးလိမ့္မယ္။ scan ရိုက္ၿပီးတာနဲ႔ ပံုမွန္လႈပ္ရွားမႈနံႊ အစားအေသာက္ခ်က္ခ်င္းစားႏိုင္မွာပါ။
MRI (magnetic resonance imaging)
MRI က x-rays မသံုးဘဲ အင္မတန္ၾကည္လင္တဲ့ပံုရိပ္ေတြရရွိႏိုင္ပါတယ္။ MRI က ႀကီးမားတဲ့သံလိုက္တစ္ခု၊ ေရဒီယိုလႈိင္းေတြနဲ႔ ကြန္ပ်ဴတာကိုသံုးၿပီး အဲဒီပံုရိပ္ေတြကို ထုတ္လုပ္ေပးတယ္။
MRI က ပါကင္ဆန္ေရာဂါအတြက္ အႏၱရာယ္ကင္းရဲ႕လား
အႏၱရာယ္ကင္းပါတယ္။ ပါကင္ဆန္ေရာဂါကိုကုသဖို႔အတြက္ ဦးေႏွာက္လႈ႔ံေဆာ္တဲ့ brainstimulator ရွိေနတယ္ဆို MRI မရိုက္ခင္ ဆရာဝန္ကို ေျပာပါ။ stimulator ကို ပိတ္ထားဖို႔လိုပါလိမ့္မယ္။
• heart pacemaker/ ဦးေႏွာက္ထဲ ေသြးေၾကာမွာတပ္ထားတဲ့ သတၳဳကလစ္ေလး aneurysm/ ဆီးခ်ဳိေရာဂါကုသမႈျဖစ္တဲ့ insulin pump / နာက်င္ကိုက္ခဲမႈအတြက္ narcotics pump ဒါမွမဟုတ္ ေက်ာဘက္နာက်င္တာအတြက္ သံုးတဲ့ အာရုံေၾကာလႈ႔ံေဆာ္တဲ့စက္ေတြ (TENS) တပ္ထားမယ္ဆိုရင္
• မ်က္လံုးအိမ္ထဲ သတၳဳတပ္ဆင္ထားရင္
• နားအၾကားညီမွ်ေစဖို႔ သံုးတဲ့ Cochlear တပ္ဆင္ထားရင္
• ေက်ာရိုးတည္ၿငိမ္ေစဖို႔သံုးတဲ့ပစၥည္း
• ျပင္းထန္တဲ့အဆုတ္ေရာဂါရွိရင္
• အစာျပြန္ျပန္စီးတာ
• ကုိယ္အေလးခ်ိန္ ေပါင္ ၃၀၀ ေက်ာ္တာ
• ေက်ာခင္းလဲေလ်ာင္းတာ မိနစ္ ၃၀ ကေန ၆၀ အထိ မလွဲႏိုင္သူေတြ
• က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့ေနရာေတြကိုေၾကာက္ရြံ႕တတ္တဲ့ေရာဂါမ်ဳိး Claustrophobia ရွိမယ္ဆိုရင္ (ဆရာဝန္ကိုေသခ်ာေျပာျပရမယ့္အခ်က္အလက္ေတြပါ။)
MRI က ၁ နာရီကေန ၁နာရီခြဲအထိၾကာျမင့္တတ္တယ္။ တခ်ုိ႕စစ္ေဆးမႈမွာ ၄၅ မိနစ္ကေန မိနစ္ ၆၀ ပဲ ၾကာတတ္ပါတယ္။ MRI scan ကလည္း CT scan လိုပါပဲ ဆရာဝန္က result နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေဆြးေႏြးလိမ့္မယ္။ scan ရိုက္ၿပီးတာနဲ႔ ပံုမွန္လႈပ္ရွားမႈလုပ္ႏိုင္မယ္။ အစားအေသာက္ခ်က္ခ်င္းစားႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။
ပါကင္ဆန္ေရာဂါကုသမႈ
ပါကင္ဆန္ေရာဂါဟာ ေလာေလာဆယ္ လံုးလံုးေပ်ာက္ကင္းသြားေအာင္ မကုသႏိုင္ေသးဘူးဆိုေပမဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြသက္သာေအာင္၊ လႈပ္ရွားသြားလာမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ၿပီး aကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ေနထိုင္သြားႏိုင္မယ့္ ကုထံုးေတြေတာ့ရွိေနပါတယ္။ physiotherapy တို႔လုိ အေၾကာအဆစ္လႈပ္ရွားႏွိပ္နယ္၊ အပူဓာတ္ေပးကုထံုး ေဆးဝါးေသာက္သံုးျခင္းနဲ႔ တခ်ဳိ႕လူေတြအတြက္ ခြဲစိတ္ကုသမႈ နည္းလမ္းေတြရွိၾကတယ္။
Levodopa ေဆးက carbidopa နဲ႔ levodopa ေပါင္းထားတဲ့ေဆးပါ။ ပါကင္ဆန္လကၡဏာေတြကို ေလ်ာ့ပါးေအာင္ေသာက္ႏိုင္တဲ့ အထိေရာက္ဆံုးေဆးလို႔ဆိုပါတယ္။ ဦးေႏွာက္တစ္သွ်ဴးဟာ ဒီေဆးကုိ dopamine အျဖစ္ေျပာင္းလဲေပးပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဆးေသာက္လာတာ ၆ႏွစ္ခန္႔ရွိလာမယ္/ ေက်ာ္လြန္လာမယ္ဆိုရင္ ေရာဂါလကၡဏာေလ်ာ့ပါးမႈေတြသိပ္မထိေရာက္တာ (ေဆးအစြမ္းနည္းလာတာ) ျဖစ္တတ္တာေၾကာင့္ ေဆးပမာဏပိုတိုးေပးရတာနဲ႔ တျခားေဆးေတြတြဲၿပီးေသာက္ရတာေတြရွိတတ္ပါတယ္။ Levodopa ေဆးရဲ႕ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးက (မအီမသာပ်ဳိ႕အန္ခ်င္တာ၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာအေျပာင္းအလဲနဲ႔ တမင္တကာမလုပ္တဲ့လႈပ္ရွားမႈမ်ဳိး) တိုးပြားလာတတ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ႏွစ္မ်ားမ်ားေသာက္သံုးမွ ျဖစ္လာတတ္တာပါ။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေလ်ာ့ပါးေစဖို႔ ေဆးအညႊန္းကို နည္းနည္းခ်င္းစီတိုးေသာက္သြားႏိုင္တယ္။
ေနာက္ေဆးတစ္မ်ဳိးက Dopamine Agonists ပါ။ Apokyn, Mirapex, Parlodel နဲ႔ Requip ေဆးတို႔လို carbidopa-levodopa ပါတဲ့ ေဆးကလည္း ပါကင္ဆန္ေရာဂါရွင္လိုအပ္တဲ့ dopamine ျဖည့္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြကလည္း အတူတူနီးပါးပါ။ Azilect, Eldepryl နဲ႔ Zelapar ေဆးေတြလည္း carbidopa-levodopa ပါဝင္ၾကတယ္။
ဦးေႏွာက္အတြင္းထဲ stimulator ထည့္သြင္းတဲ့ကုထံုး
အဲဒီနည္းလမ္းဟာ ခြဲစိတ္မႈအပိုင္းပါဝင္ၿပီး ဦးေႏွာက္ထဲက globus pallidus ၊ thalamus ဒါမွမဟုတ္ subthalamic nucleus ဧရိယာပိုင္းထဲ electrode ပစၥည္းထည့္ထားတာပါ။ လွ်ပ္စစ္တြန္းအားကေန ဦးေႏွာက္တစ္သွ်ဳးေတြကို လႈံ႕ေဆာ္ေပးၿပီး တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္တာ၊ ေတာင့္တင္းတာနဲ႔ လႈပ္ရွားမႈေႏွးေကြးတာေတြကို ေလ်ာ့ပါးေက်ာ္လႊားေစတယ္။ တြန္းအားကို ဘက္ထရီနဲ႔ ထုတ္လႊတ္ေစတယ္။ ဒီခြဲစိတ္ကုထံုးဟာ ပါကင္ဆန္ေရာဂါရွင္တိုင္းအတြက္မဟုတ္ပါဘူး။ ခြဲစိတ္မႈဟာ တျခားလကၡဏာေတြကို မဟန္႔တားႏိုင္သလို ေရာဂါတိုးပြားလာမႈကိုလည္း လံုးဝရပ္တန္႔သြားေစမွာေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။
ေနာက္ထပ္ခြဲစိတ္ကုထံုးတစ္ခုက pallidotomy and subthalamotony လို႔ေခၚပါတယ္။ အဲဒီကုထံုးမွာ radiofrequency ပါဝင္ၿပီး ဦးေႏွာက္တစ္သွ်ဳးဧရိယာေလးေတြကို ရွင္းလင္းေပးပါတယ္။ အဲဒီနည္းနဲ႔ ေရာဂါလကၡဏာေတြေလွ်ာ့ပါးေစေပမဲ့ တခ်ဳိ႕လူနာေတြမွာ ဦးေႏွာက္တစ္သွ်ဳးေတြဖ်က္ဆီးရွင္းလင္းတဲ့အခါ ထပ္တိုးေရာဂါလကၡဏာမ်ဳိးခံစားရတယ္လို႔ဆိုၾကတယ္။
အစားအေသာက္ထိန္းညိွျခင္းနဲ႔
ေဆးကုထံုးျပႆနာေတြထဲမွာ အစားအေသာက္ေကာင္းေကာင္းထိန္းညိွတာဟာ လူနာအတြက္ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ားလွပါတယ္။ ပါကင္ဆန္ေရာဂါလကၡဏာေတြထဲက ဝမ္းခ်ဳပ္တတ္တာကိုေတာ့ အရည္ဓာတ္တိုးပြားေစတာနဲ႔အတူ အမွ်င္ဓာတ္ျမင့္မားတဲ့အစားအစာေတြစားေပးၿပီး ကုသႏိုင္ပါတယ္။ carbidopa-levodopa ေဆးရဲ႕အာနိသင္ဟာ အစားအစာထဲက ပရိုတိန္းေၾကာင့္ ေလ်ာ့က်ေစႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အစားမစားမီ မိနစ္ ၃၀ မွာ ေရ/ အရည္တစ္ခုခုနဲ႔ေသာက္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ပရိုတိန္းေႏွာင့္ယွက္မႈ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္တယ္ ဒါမွမဟုတ္ အေႏွာင့္အယွက္မရွိႏိုင္ပါဘူး။ (အစားမစာခင္ နာရီဝက္ခန္႔မွာ ေရ/ အရည္နဲ႔ ေသာက္သင့္ပါတယ္) တခ်ဳိ႕လူနာေတြမွာ ဗီတာမင္နဲ႔ သတၳဳဓာတ္ျဖည့္စြက္စာေတြက အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ားလွတယ္။
ပါကင္ဆန္ေရာဂါကို ကာကြယ္ႏိုင္မလားဆိုေတာ့
ေလာေလာဆယ္ ပါကင္ဆန္ေရာဂါလကၡဏာေတြကာကြယ္ႏိုင္မယ့္နည္းလမ္းမရွိေပမဲ့ ကုထံုးေတြကေတာ့ ေရာဂါလကၡဏာကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါတယ္။ ကိန္းဂဏန္းေတြအရေတာ့ ေကာ္ဖီနဲ႔ ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြမွာ ပါကင္ဆန္ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈပမာဏပိုနိမ့္ၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီအေလ့အက်င့္ေၾကာင့္ (အထူးသျဖင့္ ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြအတြက္) တျခားျပႆနာေတြေတာ့တိုးပြားႏိုင္တယ္။ သုေတသနျပဳသူေတြ ရွာေဖြသံုးသပ္ျပထားတာက ပါကင္ဆန္ေရာဂါျဖစ္ပြားသူ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔ဟာ မ်ဳိးရိုးဗီဇ နဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ရိုက္ခတ္မႈေတြေပါင္းစပ္ၿပီးေတာ့ ျဖစ္ပြားတယ္လို႔ဆိုတယ္။ သုေတသနျပဳသူေတြက dopamine ထုတ္လုပ္ေပးတဲ့ ဦးေႏွာက္ဆဲလ္ေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္မယ့္ေဆးဝါး ဒါမွမဟုတ္ ျဖည့္စြက္စာရွာေဖြထုတ္လုပ္ႏိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားေနၾကပါတယ္။
ပတ္ဝန္းက်င္ကေနရိုက္ခတ္ႏိုင္တဲ့အဆိပ္အေတာက္ေတြ
ပတ္ဝန္းက်င္ကရိုက္ခတ္ႏိုင္တဲ့အခ်က္ေတြထဲမွာ ပိုးသတ္ေဆး၊ ေပါင္းသတ္ေဆး(အပင္) နဲ႔ တျခားအဆိပ္အေတာက္ေတြနဲ႔ အထိအေတြ႔မ်ားႏိုင္တဲ့အေျခအေနရွိေနတာဟာ ပါကင္ဆန္ေရာဂါတိုးပြားဖို႔ ျဖစ္ႏိုင္ေျခတစ္ခုပါ။ ေက်းလက္ေဒသေတြမွာ ေနထိုင္ၾကသူေတြ ေရတြင္းကေရကို သာက္သံုးၾကသူေတြဟာ ပိုးသတ္ေဆး၊ ေပါင္းသတ္ေဆးနဲ႔ သီးႏွံႀကိတ္ခြဲစက္ကအမႈန္အမႊားေတြပါဝင္ႏိုင္တာေၾကာင့္ ေရာဂါတိုးပြားမႈျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားပါတယ္။
ပါကင္ဆန္နဲ႔ ေလ့က်င့္ခန္း
ေလ့က်င့္ခန္းဟာ ပါကင္ဆန္ေရာဂါလကၡဏာေတြကို ေလ်ာ့ပါး/ ေႏွာင့္ေႏွးဖို႔ အကူအညီေပးတယ္လို႔ ေလ့လာခ်က္ေတြမွာေဖာ္ျပထားတယ္။ တုန္ယင္မႈေလ်ာ့ပါးတာ၊ ဟန္ခ်က္ညီထိန္းႏိုင္လာတာနဲ႔ ၾကြက္သားေတြပူးေပါင္းအလုပ္လုပ္မႈတိုးတက္လာတာေတြဟာ ေလ့က်င့္ခန္းရဲ႕ အက်ဳိးေက်းဇူးေတြထဲက တခ်ဳိ႕ပါ။ ရက္သတၱတစ္ပတ္မွာ ၃ နာရီခန္႔ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ေပးတာဟာ ပါကင္ဆန္လကၡဏာေတြကို ေလ်ာ့ပါးေစတယ္လို႔ အၾကံျပဳထားပါတယ္။ ကြဲျပားတဲ့ေလ့က်င့္ခန္းက ကြဲျပားတဲ့အက်ဳိးေက်းဇူးရျပန္တယ္။ ေယာဂလိုေလ့က်င့္ခန္းမ်ဳိးက ဟန္ခ်က္ထိန္းညွိဖို႔အတြက္ တိုးတက္ေစသလို၊ လမ္းေလွ်ာက္စက္အသံုးျပဳၿပီးေျပးတာဟာ ေျခေထာက္စြမ္းအားတိုးတက္ေစၾကတယ္။
ပါကင္ဆန္ေရာဂါနဲ႔ ရွင္သန္ေနထိုင္သြားရမယ့္သူေတြဆိုရင္
ပါကင္ဆန္ေရာဂါ အထူးသျဖင့္ ေနာက္ပိုင္းအဆင့္လူနာေတြမွာ lifestyle ထိန္းညိွေနထိုင္ဖို႔လိုအပ္လွတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြတိုးလာရင္ စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမႈနဲ႔ စိတ္ဓာတ္က်ဆင္းမႈေတြဟာ လူနာေတြမၾကာခဏရင္ဆိုင္ရတဲ့ အေတြ႔အၾကံဳပါ။ အိမ္ထဲမွာ ေျခသုတ္ခံုေတြဟိုဒီပစ္မထားဘဲ သင့္ေတာ္သလိုသိမ္းဆည္းထားပါ။ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ႀကိဳးေခြ ၾကမ္းေပၚခ်ထားတာနဲ႔ ေခ်ာ္လဲႏိုင္တဲ့အရာေတြရွိေနတာ ပါကင္ဆန္လူနာေတြအတြက္ လဲက်ဖို႔ အႏၱရာယ္ႀကီးလွတယ္။ ေရခ်ဳိးခန္းထဲမွာ လက္ကိုင္တန္းေတြလိုအပ္သလို အထူးတပ္ဆင္ထားရပါမယ္။ အစားအစာအတြက္ အထူးဂရုစိုက္ေပးရပါမယ္။ မ်ဳိခ်ဖို႔ခက္ခဲတာနဲ႔ ဝမ္းခ်ဳပ္တာဟာ ပါကင္ဆန္လူနာေတြအတြက္ ျပႆနာတစ္ခုပါ။ ေရာဂါကုထံုးဆရာဝန္နဲ႔ မျပတ္ထိေတြ႔ၿပီး လိုက္နာေနထိုင္ရင္ ေရာဂါလကၡဏာေတြေလွ်ာ့ခ်ၿပီး ရွင္သန္ေနထိုင္သြားႏိုင္ၾကမွာပါ။
ၿဖိဳးၿဖိဳး
Source:
Parkinson's Disease Health Center | www.webmd.com
Parkinson's Disease Symptoms, Stage and Treatment | www.onhealth.com
သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္ သိခ်င္တယ္ဆိုလို႔ ဖတ္ျဖစ္/ ေရးျဖစ္တာ ေလာေလာဆယ္ ပါကင္ဆန္ပဲရွိတယ္။ ဒီစာပဲတင္ထားလိုက္ေတာ့မယ္ေနာ္။
သိခ်င္တဲ့ရွိရင္လည္းဖတ္ရတာေပါ့။
ဘေလာဂ့္မွာ ပံုေတြလည္းတင္မရဘူး။ ဘာေတြျဖစ္ေနလည္းမသိ။ ႏွစ္သစ္မွာခ်စ္တဲ့သူငယ္ခ်င္းေတြ၊ မိတ္ေဆြေတြနဲ႔ မိသားစုဝင္ေတြအားလံုးစိတ္ခ်မ္းသာ၊ ကိုယ္က်န္းမာ ရည္မွန္းခ်က္ေတြျပည့္စံုကာ အားလံုးအတြက္ပိုေကာင္းတဲ့ႏွစ္သစ္ျဖစ္ၾကပါေစ။)
ပါကင္ဆန္ေရာဂါဟာ အသက္ႀကီးတဲ့လူေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတတ္ေပမဲ့ လူလတ္ပိုင္းေတြမွာလည္းျဖစ္တတ္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြမွာ ကိုယ္ခႏၶာလႈပ္ရွားမႈကိုထိန္းခ်ဳပ္ေပးတဲ့ ဦးေႏွာက္အလယ္ အပိုင္းက အာရုံေၾကာေတြတျဖည္းျဖည္းဆုတ္ယုတ္ယိုယြင္းလာတဲ့အက်ဳိးဆက္ပါ။ ပထမဆံုးလကၡဏာေတြမွာ မသိသာလွဘူး။ အားနည္းတဲ့ခံစားမႈ ဒါမွမဟုတ္ ေျခေထာက္တစ္ဘက္မွာ ေတာင့္တင္းသလိုျဖစ္တာ၊ ဒါမွမဟုတ္ အနားယူေနတဲ့အခ်ိန္မွာ လက္တစ္ဘက္သိသိသာသာလႈပ္ခါေနတာမ်ဳိးေတြပါ။ ေနာက္ဆံုးမွာ တုန္တုန္ယင္ယင္လႈပ္ခါမႈက ပိုဆိုးလာၿပီး ပ်ံ႕ႏွံ႔လာပါတယ္။ ၾကြက္သားေတြေတာင့္လာၿပီး လႈပ္ရွားမႈမွာ ေႏွးေကြးလာမယ္။ ဟန္ခ်က္ညီလႈပ္ရွားမႈေတြ ယိုယြင္းလာပါတယ္။ ေရာဂါအေျခအေနဆိုးလာတာနဲ႔ စိတ္ဓာတ္က်ဆင္းတာ၊ သိမွတ္ႏိုင္မႈနဲ႔ တျခား စိတ္ေရာဂါနဲ႔ စိတ္ခံစားမႈနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ျပႆနာေတြက ျဖစ္ရိုးျဖစ္စဥ္လိုပါ။ ပါကင္ဆန္ေရာဂါဟာ အသက္ ၅၀ နဲ႔ ၆၅ အတြင္းစတင္ျဖစ္တတ္ၾကၿပီး အဲဒီအသက္အရြယ္အုပ္စုတဲ့က ၁ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔က ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ၾကတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြထက္ အမ်ဳိးသားေတြမွာပိုၿပီး အျဖစ္မ်ားတတ္ၾကပါတယ္။ ေဆးဝါးေသာက္သံုးၿပီး ေရာဂါလကၡဏာေတြကို ကုသႏိုင္တယ္။ မသန္မစြမ္းျဖစ္တာကို ေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္။
ပါကင္ဆန္ေရာဂါျဖစ္ေစတာက
ကိုယ္ခႏၶာလႈပ္ရွားမႈေတြကို ဦးေႏွာက္ထဲက basal ganglia လို႔ေခၚတဲ့ အာရုံေၾကာကလာပ္စည္းစုအိတ္ အပိုင္းကထိန္းထားပါတယ္။ အဲဒီဆဲလ္ေတြဟာ ဒိုပါမင္း(Dopamine)နဲ႔ အက္စီတိုင္းကိုလင္း(acetylcholine) ျဒပ္ႏွစ္မ်ဳိး သင့္ေတာ္သေလာက္ ဟန္ခ်က္ညီညီလိုအပ္တယ္။ ႏွစ္ခုလံုးက အာရုံေၾကာေတြတြန္းႏွင္အားေကာင္းေအာင္ ေပးပို႔လႈပ္ရွားရာမွာ ပါဝင္လုပ္ေဆာင္ၾကတယ္။ ပါကင္ဆန္မွာဆိုရင္ ဆဲလ္ေတြဟာ ဒိုပါမင္းထုတ္လုပ္မႈ ယိုယြင္းလာတယ္။ ဒီလိုကလာပ္စည္းေတြပ်က္ျပားတာမွာ တစ္ခါတစ္ရံ မ်ဳိးရိုးဗီဇကလည္း ဇာတ္ေကာင္ျဖစ္ေနတတ္တယ္လို႔ သုေတသနပညာရွင္ေတြက ယံုၾကည္ၾကတယ္။ ရွားရွားပါးပါးျဖစ္စဥ္ေတြမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္မႈ ဒါမွမဟုတ္ ပတ္ဝန္းက်င္ထဲပ်ံ႕ႏွံ႔ေနတတ္တဲ့ ပိုးသတ္ေဆး၊ ကာဗြန္မိုေနာ့ဆိုက္လို အဆိပ္ေတြနဲ႔ ထိေတြ႔မိတာ ဒါမွမဟုတ္ သတၳဳ manganese (သံမဏိနဲ႔ ဖန္ခ်က္လုပ္ငန္းမွာအသံုးျပဳတဲ့ မီးခိုေရာင္သတၳဳျဒပ္စင္) ေတြေၾကာင့္ျဖစ္တတ္တယ္လို႔ဆိုတယ္။ ဒါေပမဲ့ ပါကင္ဆန္ျဖစ္ေစတဲ့တကယ့္အေၾကာင္းရင္းကို မသိႏိုင္ေသးပါဘူး။
ပါကင္ဆန္ကို ေဆးဝါးကုသမႈနဲ႔ ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေပမဲ့ တခ်ဳိ႕ပါကင္ဆန္အမ်ဳိးအစားေတြက ေဆးဝါးကုသမႈကို တံု႔ျပန္မႈမရွိၾကဘူး။ တံု႔ျပန္မႈမရွိတဲ့ပါကင္ဆန္အမ်ဳိးအစားေတြထဲမွာ တရားမဝင္ေဆးဝါးေတြအသံုးျပဳတာ၊ ပတ္ဝန္းက်င္ကအဆိပ္ေတြနဲ႔ ထိေတြ႔မႈရွိတာ၊ stroke(ေသြးေၾကာထဲပိတ္ဆို႔တာ ဒါမွမဟုတ္ ဦးေႏွာက္ထဲေသြးယိုစီးတာ) ေၾကာင့္ ၊ သိုင္းရြိက္ဂလင္းနဲ႔ ေဘးနားက ပါရာသိုင္းရြိက္ဂလင္းေတြ မူမမွန္ျဖစ္တာ၊ ဦးေႏွာက္ဒဏ္ရာထပ္ခါထပ္ခါရတာ(ဥပမာ- လက္ေဝွ႔ကစားတာေၾကာင့္ရယ္၊ ဦးေခါင္းထိခိုက္ၿပီး သတိေမ့သြားတာမ်ဳိး)၊ ဦးေႏွာက္က်ဴမာ၊ ဦးေႏွာက္မွာ အရည္ေတြပမာဏပိုမ်ားေနတာ(hydrocephalus) နဲ႔ ကူးစက္ေရာဂါေၾကာင့္ ဦးေႏွာက္ေရာင္ရမ္းတာ(encephalitis) စတဲ့အမ်ဳိးအစားေတြပါဝင္ေနၾကတယ္။
ပါကင္ဆန္ေရာဂါ လကၡဏာေတြက
ပါကင္ေရာဂါဟာ လႈပ္ရွားမႈမူမမွန္ျဖစ္ျခင္းပါ။ ေရာဂါတိုးတက္မႈက ခပ္ျဖည္းျဖည္းပဲျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕က အားနည္းတဲ့ခံစားမႈကို ပထမဆံုးသတိျပဳမိၾကတယ္။ လမ္းေလွ်ာက္ရခက္ေနတယ္။ ၾကြက္သားေတြ ေတာင့္တင္းလာၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ ဦးေခါင္းနဲ႔ လက္ေတြတုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္လာတာကို စၿပီး သတိျပဳမိၾကပါတယ္။ ပါကင္ဆန္ဟာ အဆင့္ဆင့္မူမမွန္မႈတစ္ခုပါ။ ေရာဂါလကၡဏာေတြက ျဖည္းျဖည္းခ်င္းဆိုးဝါးတတ္တယ္။ ပါကင္ဆန္ေရာဂါရဲ႕ ေယဘူယ်လကၡဏာေတြမွာ
လႈပ္ရွားမႈေတြ အလုိအေလ်ာက္ေႏွးေကြးကုန္တာ၊ (အထူးသျဖင့္ လမ္းေလွ်ာက္ဖို႔ စတင္တာနဲ႔ အိပ္ရာထဲလွိမ့္ဖို႔ စတင္လႈပ္ရွားလိုက္တဲ့အခ်ိန္ေတြပါ။)
မ်က္ႏွာအမူအရာေတြေလ်ာ့က်လာတာ၊ မ်က္ေတာင္ခတ္နည္းလာတာ၊
လက္လႊဲရခက္ၿပီး ေျခရွပ္တိုက္ေလွ်ာက္လာတာနဲ႔ ခါးကိုင္း/ လက္ျပင္ကုန္းလာတတ္တာ၊
ထိုင္လ်က္အေနအထားမွာပဲ ကိုယ္ခႏၶာဟန္ခ်က္မတည္မၿငိမ္ျဖစ္တာ၊
လက္မနဲ႔ လက္ညိႈးထိၿပီး ပုတီးစိပ္သလိုလွိမ့္ေနတာမ်ဳိး အဆက္မျပတ္ျဖစ္ေနတာ၊
ကိုယ္လံုးနဲ႔ ေျခဖ်ားလက္ဖ်ားေတြမွာ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့အေနအထား ဒါမွမဟုတ္ ေတာင့္တင္းေနတာ၊
ေနာက္ပိုင္းအဆင့္ေတြမွာ မ်ဳိခ်ရခက္တဲ့ျပႆနာေတြ နဲ႔ ရပ္ေနခ်ိန္မွာ အားနည္းေမာပန္းၿပီး မူးေဝေနတာ ( ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ ပရက္ရွာက်တာမ်ဳိး)ေတြျဖစ္ၾကတယ္။
ပါကင္ဆန္ေရာဝါရဲ႕ အဆင့္ေတြ
ပါကင္ဆန္ေရာဂါဟာ ကြဲျပားတဲ့နည္းလမ္းေတြနဲ႔ တိုက္ခုိက္တတ္ပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြကလည္းက်ယ္ျပန္႔လွတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြမွာ မျပင္းထန္တာ/ ျပင္းထန္တာ/ မၾကာမၾကာျဖစ္တတ္တာ/ ျဖစ္ခဲတာ စသျဖင့္ အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖစ္ေနၾကတယ္။ အဆင့္မွာေတာ့ ၅ ဆင့္ခြဲျခားသတ္မွတ္ထားပါတယ္။ တဆင့္စီမွာ အခ်ိန္ၾကာပံုကလည္း ကြဲျပားႏိုင္သလို အဆင့္ေက်ာ္ျဖစ္တာလည္းရွိတတ္တယ္။ ဥပမာ အဆင့္ ၁ ကေန အဆင့္ ၃ ကို ခုန္ေက်ာ္ျဖစ္ပြားတာလည္း ျဖစ္တတ္တယ္။
အဆင့္ ၁
ကနဦးအဆင့္မွာ မျပင္းလွတဲ့ေရာဂါလကၡဏာေတြ အမ်ားအားျဖင့္ျဖစ္တတ္တယ္။ ေျခလက္ေတြ တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္တာမ်ဳိးပါ။ အဲဒီအဆင့္မွာ ပါကင္ဆန္ေၾကာင့္ျဖစ္လာတဲ့ ကိုယ္အေနအထားဟန္ခ်က္မညီတာ၊ ဟန္ခ်က္ပ်က္တာ နဲ႔ မ်က္ႏွာအမူအရာေတြမွာ ပံုမမွန္ျဖစ္တာမ်ဳိးကို သူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ မိသားစုက အမ်ားအားျဖင့္ သတိျပဳမိၾကတယ္။
အဆင့္ ၂
ပါကင္ဆန္ဒုတိယအဆင့္မွာေတာ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြဟာ ႏွစ္ဘက္လံုးမွာျဖစ္လာတဲ့အဆင့္လို႔ေျပာရမွာပါ။
ေျခလက္ေတြႏွစ္ဘက္လံုး၊ ကိုယ္ခႏၶာဘယ္ျခမ္းညာျခမ္းႏွစ္ဘက္လံုး သက္ေရာက္မႈရွိလာတယ္။ လက္ေလွ်ာက္ဖို႔ အခက္ေတြတာနဲ႔၊ ဟန္ခ်က္ညီေအာင္ထိန္းဖို႔ခက္တာေတြ ၾကံဳေတြ႕လာရတယ္။ သာမန္ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာလႈပ္ရွားမႈေလးေတြကို လုပ္ေဆာင္ရာမွာ မတတ္စြမ္းႏိုင္ျဖစ္လာရတာက အထင္ရွားဆံုးပါ။
အဆင့္ ၃
ဒီအဆင့္မွာ ပါကင္ဆန္ေရာဂါလကၡဏာေတြ ပိုၿပီးျပင္းထန္လာႏိုင္ပါတယ္။ ေျဖာင့္ေျဖာင့္တန္းတန္း လမ္းမေလွ်ာက္ႏိုင္တာ နဲ႔ မတ္မတ္မရပ္ႏိုင္တာေတြပါ။ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာလႈပ္ရွားမႈေတြ သိသိသာသာေႏွးေကြးလာပါတယ္။
အဆင့္ ၄
ပါကင္ဆန္ဒီအဆင့္မွာ ေရာဂါရဲ႕ ျပင္းထန္တဲ့လကၡဏာေတြရွိေနပါၿပီ။ လမ္းေလွ်ာက္ႏိုင္ေနေသးတယ္။ ဒါေပမဲ့ အကန္႔အသတ္နဲ႔ျဖစ္သြားပါတယ္။ တင္းက်ပ္ေနၿပီး ပါကင္ဆန္ေရာဂါရဲ႕ အထင္ရွားဆံုးလကၡဏာေတြထဲကတစ္ခုျဖစ္တဲ့ လႈပ္ရွားရခက္ခဲတာေတြ မၾကာခဏျဖစ္လာၾကတယ္။ လူနာအမ်ားစုဟာ တစ္ေန႔တာပံုမွန္အလုပ္ေတြကိုလက္စသတ္မလုပ္ႏိုင္ၾကေတာ့ဘူး။ သူတုိ႔ကိုယ္တိုင္လုပ္ေဆာင္စရာေလးေတြမၿပီးျပတ္ႏိုင္ျဖစ္ေနၾကၿပီ။ ဒီအဆင့္မွာ ဘာေၾကာင့္မွန္းမသိႏိုင္ေသးေပမဲ့ ကနဦးအဆင့္ေတြမွာျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ တုန္တုန္ယင္ယင္လႈပ္ခါတာေတြ ေလ်ာ့ပါးႏိုင္သလို လံုးဝမျဖစ္သလိုအေျခအေနရွိတတ္တယ္။
အဆင့္ ၅
ပါကင္ဆန္ေရာဂါရဲ႕ ေနာက္ဆံုးအဆင့္မွာေတာ့ လူနာဟာ ကိုယ္တိုင္မေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ မရပ္ႏိုင္/ လမ္းမေလွ်ာက္ႏိုင္ျဖစ္သြားၾကတယ္။ အဆင့္ ၅ ပါကင္ဆန္လူနာတစ္ဦးဟာ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္မယ့္သူ(သူနာျပဳ)တစ္ဦး အျမဲတမ္းလုိအပ္သြားႏိုင္ပါတယ္။
ေရာဂါစစ္တမ္းေတြနဲ႔ ေဆးစစ္ခ်က္ေတြ
ပါကင္ဆန္ေရာဂါစစ္တမ္းရွာေဖြတဲ့အခါ ခက္ခဲႏိုင္တယ္။ ေရာဂါစစ္တမ္းရွာေဖြၾကတဲ့အခါ (အထူးသျဖင့္ကနဦးအဆင့္ေတြမွာ) ၄၀ ရာခိုင္ႏႈန္းနီးပါးက ေရာဂါရွာမေတြ႔ပါဘူး။ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ ေရာဂါစစ္တမ္းမွားယြင္းၾကတယ္။ ေရာဂါၾကာလာ/ တိုးလာတဲ့အခါမွာေတာင္မွ လကၡဏာေတြဟာ ေရာဂါသတ္မွတ္ဆံုးျဖတ္လိုက္ဖို႔ ခက္ခဲေနႏိုင္ေသးတယ္။ တျခား မူမမွန္ျဖစ္တဲ့လကၡဏာေတြနဲ႔လည္း ေရာေထြးသြားႏိုင္ၾကတယ္။ ဥပမာ - ထိုင္ေနတဲ့အခ်ိန္/ ကိုယ္ေနဟန္ထားေျပာင္းတဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္တာ မသိသာလွေတာ့ အရိုးပြေရာဂါ(osteoporosis) ဒါမွမဟုတ္ အသက္ႀကီးတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္တတ္တဲ့ ရိုးရိုး လကၡဏာတစ္ခုလို႔ပဲ ေဆးမွတ္တမ္းမွာ ေရးတတ္ၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕ဆရာဝန္ေတြက တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္တာဟာ ပါကင္ဆန္အတြက္ ေရာဂါစစ္တမ္းရွာေဖြဖို႔လိုအပ္တယ္လို႔ ယူဆၾကတယ္။ ပါကင္ဆန္ေရာဂါရွင္သံုးပံုတစ္ပံုေလာက္ဟာ တုန္ယင္တဲ့လကၡဏာမရွိၾကဘူးဆိုတာ တခ်ဳိ႕ဆရာဝန္ေတြက နားလည္သေဘာေပါက္မထားၾကပါဘူး။ အဲဒီ့အျပင္ ေလာေလာလတ္လတ္ ေသြး/ ဓာတ္ခြဲခန္း test ေတြမပါခဲ့ရင္ ေရာဂါစစ္တမ္းထုတ္ရတာ ပိုေတာင္ခက္ခဲပါေသးတယ္။ CT Scan ဒါမွမဟုတ္ MRI တို႔လို test ေတြဟာ လကၡဏာဆင္တူ တျခားမူမမွန္ျဖစ္တဲ့ေရာဂါေတြစစ္တမ္းထုတ္ရာမွာလည္း အသံုးျပဳႏိုင္ၾကတယ္။ အဲဒီလိုအေျခအေနမ်ဳိးေတြမွာဆိုရင္ ဆရာဝန္က လူနာကိုေလ့လာဖို႔အခ်ိန္ပိုယူရမယ္။ တုန္ယင္တာနဲ႔ ေတာင့္တင္းေနတတ္တဲ့လကၡဏာေတြအေျခအေနေတြအေသအခ်ာသတိထားၾကည့္ၿပီး တျခား ေရာဂါလကၡဏာေတြနဲ႔လည္း ယွဥ္ၾကည့္ရပါမယ္။
ဆရာဝန္က လူနာရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာ၊ လႈပ္ရွားမႈ၊ ေဆးကုသမႈ၊ တျခားေဆးကုသမႈျပႆနာေတြ နဲ႔ အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္ေစတဲ့ဓာတုပစၥည္းထိေတြ႔မႈ ရာဇဝင္ျပည့္ျပည့္စံုစံုရရွိဖို႔လည္းစုေဆာင္းရပါတယ္။ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာရုံေၾကာစနစ္ေတြရဲ႕ အလုပ္လုပ္ပံုေတြမွာ အာရုံစူးစိုက္ႏိုင္မႈကို သိရွိႏိုင္မယ့္ အေသးစိတ္တဲ့ ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာစာေမးပြဲတစ္ခုလည္း စစ္ေမးဖို႔လည္းလုပ္ေဆာင္ရမွာပါ။ test ေတြဟာ လူနာရဲ႕ အလိုအေလ်ာက္တံု႔ျပန္မႈ၊ ညိွႏိႈင္းေဆာင္ရြက္မႈ၊ ၾကြက္သားသန္မာမႈ နဲ႔ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာလုပ္ငန္းေပၚမွာလည္း စစ္ေဆးသတ္မွတ္ႏိုင္ဖို႔ျပဳလုပ္တယ္။ အေသးစိတ္လွတဲ့ေရာဂါစစ္တမ္းအေျဖထုတ္မႈဟာ မွန္ကန္တဲ့ကုသမႈစနစ္ကို ညႊန္ၾကားႏိုင္ဖို႔အတြက္ အဓိကအေရးႀကီးလွတယ္။ ေရာဂါကနဦးအဆင့္ ကုသမႈနည္းစနစ္ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြဟာ ေရရွည္ကုသမႈေအာင္ျမင္ေရးအတြက္ အႀကီးအက်ယ္ ပါဝင္ပတ္သက္ေနပါတယ္။ ေရာဂါစစ္တမ္းဟာ ဆရာဝန္ရဲ႕ လူနာအေပၚစမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈမွာ အေျခခံေနတာေၾကာင့္ ဆရာဝန္ဟာ ပါကင္ဆန္ေရာဂါအကဲျဖတ္တာနဲ႔ ေရာဂါစစ္တမ္းထုတ္တာေတြမွာ အေတြအၾကံဳမ်ားမ်ားရွိဖို႔လိုအပ္လွပါတယ္။ ပါကင္ဆန္ေရာဂါလို႔ သံသယရွိတယ္ဆိုရင္ အထူးကုဆရာဝန္ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာရုံေၾကာပါရဂူနဲ႔ ျပသင့္ပါတယ္။
PET Scan (positron emission topography)
ဒီ scan ကို ကိုယ္ခႏၶာထဲမွာ ဆဲလ္ေတြဘယ္လိုအလုပ္လုပ္တယ္ဆိုတာသိရေအာင္ စစ္ေဆးဖို႔ဆရာဝန္ေတြက ညႊန္ပါတယ္။ ေရဒီယိုသတိၱၾကြဓာတုပစၥည္းပမာဏနည္းနည္းေလးကို လက္ေမာင္းေသြးျပန္ေၾကာကေနေဆးသြင္းပါတယ္။ tracer ကေန positively charged အမႈန္(positrons) ေတြကို ပို႔လႊတ္လိုက္ၿပီး ကိုယ္ခႏၶာထဲက negatively charged အမႈန္(electrons) ေတြနဲ႔ တံု႔ျပန္မႈျဖစ္တယ္။ အဲဒီတံု႔ျပန္ပံုေတြကို PET scanner ကေနပံုရိပ္ဖမ္းေပးပါတယ္။ ဆရာဝန္က ကိုယ္ခႏၶာအဂၤါရဲ႕ ေထာင့္ေပါင္းစံုကပံုရိပ္ကို ၾကည့္ၿပီး ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့ ျပႆနာေတြကို ရွာေဖြေတြ႔ရွိႏိုင္တယ္။
PET ဘာေၾကာင့္အသံုးျပဳႏိုင္
လႈပ္ရွားမႈမွာပါဝင္ပတ္သက္တဲ့ ဦးေႏွာက္အစိတ္အပိုင္းေတြရဲ႕ လႈပ္ရွားမႈနဲ႔ လုပ္ငန္းေတြကို ဆံုးျဖတ္ဖို႔အသံုးျပဳပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ PET scan ကို တျခားကြဲျပားတဲ့အေၾကာင္းအရာေတြေၾကာင့္လည္းအသံုးျပဳဖို႔ ဆရာဝန္က ညႊန္းႏိုင္ပါတယ္။ ဦးေႏွာက္နဲ႔ ေက်ာရိုးက ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့ျပႆနာေတြအတြက္နဲ႔ ႏွလံုးျပႆနာေတြ ရင္သား၊ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အဆုတ္၊ အူမႀကီး နဲ႔ ပေရာ့စတိတ္ကင္ဆာ lymphoma ကင္ဆာ အပါအဝင္ ကင္ဆာအမ်ဳိးအစားအတိအက်သိႏိုင္ဖို႔လည္း အသံုးျပဳၾကပါတယ္။
PET scan အတြက္ ဘာေတြျပင္ဆင္
PET scan စစ္ေဆးမယ့္သူဟာ တိုင္းရင္းေဆးအပါအဝင္ ဘာေဆးမွေသာက္သံုးေနသူမျဖစ္ရပါဘူး။ ကိုယ္ဝန္ရွိသူ/ ကိုယ္ဝန္ရွိႏိုင္တယ္လို႔ထင္ရမယ့္သူဆိုရင္ ဆရာဝန္ကို ေျပာျပဖို႔အေရးႀကီးလွတယ္။ (ကေလးအတြက္ ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္)။ အဝတ္အစားကေတာ့ ဆရာဝန္ညႊန္ၾကားသလိုလိုက္နာေပးဖို႔ပါ။ ေဆးရုံအဝတ္ဝတ္ဖို႔လိုအပ္ပါလိမ့္မယ္။ အံကပ္၊ လက္ဝတ္ရတနာ၊ သတၳဳပစၥည္းအသံုးအေဆာင္အားလံုးခၽြတ္ထားရပါမယ္။ အဲဒါေတြက scan ဖတ္တဲ့အခါ အမွားအယြင္းျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
PET scan ဘယ္လို
၄၅မိနစ္ကေန မိနစ္၆၀အၾကာဆံုးအခ်ိန္ယူပါတယ္။ အေၾကာေဆးသြင္းလိုက္ၿပီး PET scanner စက္ထဲ ဒိုးနတ္ပံုစက္ဝိုင္းထဲလွဲလ်က္ပံုရိပ္ဖမ္းတာမ်ဳိးပါ။ ၿပီးရင္ေတာ့ ကိုယ္ခႏၶာစနစ္ထဲရွိေနႏိုင္တဲ့ဓာတုပစၥည္းေတြကုန္စင္သြားေစဖို႔ ေနာက္တစ္ေန႔အထိ ေရ/ အရည္မ်ားမ်ားေသာက္သံုးပါလို႔ ဆရာဝန္ကညႊန္ၾကားႏိုင္ပါတယ္။
ကိုယ္ခႏၶာထဲပို႔လႊတ္လိုက္တဲ့ radiation level က အင္မတန္နည္းပါးတာေၾကာင့္ အႏၱရာယ္ျဖစ္ေစတဲ့အေနအထားမရွိပါဘူး။ ေသြးေၾကာထဲေဆးသြင္းတဲ့ေနရာမွာသာနည္းနည္းနီရဲတာ၊ နည္းနည္းနာက်င္တာေလာက္ေလးပဲရွိႏိုင္ပါတယ္။
Scan result က တစ္ရက္ကေန ႏွစ္ရက္အတြင္းရရွိႏိုင္ပါတယ္။
CT Scan (Computed tomography)
x-rays ကိုသံုးျပီး ဦးေႏွာက္အပါအဝင္ ကိုယ္ခႏၶာအတြင္းပိုင္းပံုရိပ္ေတြဖမ္းယူပါတယ္။ ကိုယ့္ CT scan အတြက္ ေရာင္ျခယ္ဆိုးေဆး dye ကို ေသြးျပန္ေၾကာထဲသြင္းရမယ္ဆိုရင္(ဦးေႏွာက္ရဲ႕ တည္ေဆာက္ပံု ထူးျခားတာေတြကိုၾကည့္ရႈဖို႔) CT scan မစခင္ ေသြးစစ္ေဆးခ်က္တစ္ခုလုပ္ဖို႔ညႊန္ၾကားႏိုင္ပါတယ္။
CT scan ၁ နာရီခန္႔ၾကာႏိုင္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ scan ေတြက ၁၅ မိနစ္ကေန မိနစ္ ၆၀ ပဲၾကာျမင့္တယ္။ ဘယ္လို scan မ်ဳိးလိုအပ္သလဲဆိုတဲ့အေပးမူတည္ၿပီး ေသြးျပန္ေၾကာထဲ ေဆးသြင္းတာလိုအပ္ႏိုင္တယ္။ အဲဒီေတာ့ ဓာတ္မွန္ပညာရွင္က CT ပံုရိပ္ေတြမွာ ကိုယ္ခႏၶာတည္ေဆာက္ပံုကို ျမင္ႏိုင္တယ္။ ေဆးထိုးတဲ့ေနရာ နီျမန္းတာရယ္ ပါးစပ္ထဲ သတၳဳအရသာမ်ဳိးရေနတာေတြက ျဖစ္တတ္တဲ့တုံ႔ျပန္မႈပါ။ အသက္ရႈရတာေမာဟိုက္သလိုျဖစ္မယ္ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့လကၡဏာမ်ဳိးခံစားရတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ပညာရွင္ကိုေျပာပါ။ အဲဒီပညာရွင္က စစ္ေဆးတဲ့စားပြဲမွာ မွန္ကန္တဲ့အေနအထားမ်ဳိးနဲ႔လဲေလ်ာင္းႏိုင္ေအာင္ကူညီပါလိမ့္မယ္။ အဲဒီစားပြဲကပဲ ပံုရိပ္ဖမ္း scanner ဆီကို ေအာ္တိုေရြ႔လ်ားႏိုင္ပါတယ္။ scan ရိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ လဲေလ်ာင္းေနဖို႔အေရးႀကီးပါတယ္။ လႈပ္ရွားမႈက ပံုရိပ္ေတြကိုဝါးသြားေစတယ္။ အသက္ရႈတာနည္းနည္းထိန္းထားဖို႔ လိုအပ္မယ္ဆို ပညာရွင္က ေျပာပါလိမ့္မယ္။ test ၿပီးတဲ့အခါ ဓာတ္မွန္ပညာရွင္က result ကို ဆန္းစစ္မွာပါ။
CT scan ၿပီးေတာ့
ဆရာဝန္က result နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေဆြးေႏြးလိမ့္မယ္။ scan ရိုက္ၿပီးတာနဲ႔ ပံုမွန္လႈပ္ရွားမႈနံႊ အစားအေသာက္ခ်က္ခ်င္းစားႏိုင္မွာပါ။
MRI (magnetic resonance imaging)
MRI က x-rays မသံုးဘဲ အင္မတန္ၾကည္လင္တဲ့ပံုရိပ္ေတြရရွိႏိုင္ပါတယ္။ MRI က ႀကီးမားတဲ့သံလိုက္တစ္ခု၊ ေရဒီယိုလႈိင္းေတြနဲ႔ ကြန္ပ်ဴတာကိုသံုးၿပီး အဲဒီပံုရိပ္ေတြကို ထုတ္လုပ္ေပးတယ္။
MRI က ပါကင္ဆန္ေရာဂါအတြက္ အႏၱရာယ္ကင္းရဲ႕လား
အႏၱရာယ္ကင္းပါတယ္။ ပါကင္ဆန္ေရာဂါကိုကုသဖို႔အတြက္ ဦးေႏွာက္လႈ႔ံေဆာ္တဲ့ brainstimulator ရွိေနတယ္ဆို MRI မရိုက္ခင္ ဆရာဝန္ကို ေျပာပါ။ stimulator ကို ပိတ္ထားဖို႔လိုပါလိမ့္မယ္။
• heart pacemaker/ ဦးေႏွာက္ထဲ ေသြးေၾကာမွာတပ္ထားတဲ့ သတၳဳကလစ္ေလး aneurysm/ ဆီးခ်ဳိေရာဂါကုသမႈျဖစ္တဲ့ insulin pump / နာက်င္ကိုက္ခဲမႈအတြက္ narcotics pump ဒါမွမဟုတ္ ေက်ာဘက္နာက်င္တာအတြက္ သံုးတဲ့ အာရုံေၾကာလႈ႔ံေဆာ္တဲ့စက္ေတြ (TENS) တပ္ထားမယ္ဆိုရင္
• မ်က္လံုးအိမ္ထဲ သတၳဳတပ္ဆင္ထားရင္
• နားအၾကားညီမွ်ေစဖို႔ သံုးတဲ့ Cochlear တပ္ဆင္ထားရင္
• ေက်ာရိုးတည္ၿငိမ္ေစဖို႔သံုးတဲ့ပစၥည္း
• ျပင္းထန္တဲ့အဆုတ္ေရာဂါရွိရင္
• အစာျပြန္ျပန္စီးတာ
• ကုိယ္အေလးခ်ိန္ ေပါင္ ၃၀၀ ေက်ာ္တာ
• ေက်ာခင္းလဲေလ်ာင္းတာ မိနစ္ ၃၀ ကေန ၆၀ အထိ မလွဲႏိုင္သူေတြ
• က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့ေနရာေတြကိုေၾကာက္ရြံ႕တတ္တဲ့ေရာဂါမ်ဳိး Claustrophobia ရွိမယ္ဆိုရင္ (ဆရာဝန္ကိုေသခ်ာေျပာျပရမယ့္အခ်က္အလက္ေတြပါ။)
MRI က ၁ နာရီကေန ၁နာရီခြဲအထိၾကာျမင့္တတ္တယ္။ တခ်ုိ႕စစ္ေဆးမႈမွာ ၄၅ မိနစ္ကေန မိနစ္ ၆၀ ပဲ ၾကာတတ္ပါတယ္။ MRI scan ကလည္း CT scan လိုပါပဲ ဆရာဝန္က result နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေဆြးေႏြးလိမ့္မယ္။ scan ရိုက္ၿပီးတာနဲ႔ ပံုမွန္လႈပ္ရွားမႈလုပ္ႏိုင္မယ္။ အစားအေသာက္ခ်က္ခ်င္းစားႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။
ပါကင္ဆန္ေရာဂါကုသမႈ
ပါကင္ဆန္ေရာဂါဟာ ေလာေလာဆယ္ လံုးလံုးေပ်ာက္ကင္းသြားေအာင္ မကုသႏိုင္ေသးဘူးဆိုေပမဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြသက္သာေအာင္၊ လႈပ္ရွားသြားလာမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ၿပီး aကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ေနထိုင္သြားႏိုင္မယ့္ ကုထံုးေတြေတာ့ရွိေနပါတယ္။ physiotherapy တို႔လုိ အေၾကာအဆစ္လႈပ္ရွားႏွိပ္နယ္၊ အပူဓာတ္ေပးကုထံုး ေဆးဝါးေသာက္သံုးျခင္းနဲ႔ တခ်ဳိ႕လူေတြအတြက္ ခြဲစိတ္ကုသမႈ နည္းလမ္းေတြရွိၾကတယ္။
Levodopa ေဆးက carbidopa နဲ႔ levodopa ေပါင္းထားတဲ့ေဆးပါ။ ပါကင္ဆန္လကၡဏာေတြကို ေလ်ာ့ပါးေအာင္ေသာက္ႏိုင္တဲ့ အထိေရာက္ဆံုးေဆးလို႔ဆိုပါတယ္။ ဦးေႏွာက္တစ္သွ်ဴးဟာ ဒီေဆးကုိ dopamine အျဖစ္ေျပာင္းလဲေပးပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဆးေသာက္လာတာ ၆ႏွစ္ခန္႔ရွိလာမယ္/ ေက်ာ္လြန္လာမယ္ဆိုရင္ ေရာဂါလကၡဏာေလ်ာ့ပါးမႈေတြသိပ္မထိေရာက္တာ (ေဆးအစြမ္းနည္းလာတာ) ျဖစ္တတ္တာေၾကာင့္ ေဆးပမာဏပိုတိုးေပးရတာနဲ႔ တျခားေဆးေတြတြဲၿပီးေသာက္ရတာေတြရွိတတ္ပါတယ္။ Levodopa ေဆးရဲ႕ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးက (မအီမသာပ်ဳိ႕အန္ခ်င္တာ၊ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာအေျပာင္းအလဲနဲ႔ တမင္တကာမလုပ္တဲ့လႈပ္ရွားမႈမ်ဳိး) တိုးပြားလာတတ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ႏွစ္မ်ားမ်ားေသာက္သံုးမွ ျဖစ္လာတတ္တာပါ။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေလ်ာ့ပါးေစဖို႔ ေဆးအညႊန္းကို နည္းနည္းခ်င္းစီတိုးေသာက္သြားႏိုင္တယ္။
ေနာက္ေဆးတစ္မ်ဳိးက Dopamine Agonists ပါ။ Apokyn, Mirapex, Parlodel နဲ႔ Requip ေဆးတို႔လို carbidopa-levodopa ပါတဲ့ ေဆးကလည္း ပါကင္ဆန္ေရာဂါရွင္လိုအပ္တဲ့ dopamine ျဖည့္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြကလည္း အတူတူနီးပါးပါ။ Azilect, Eldepryl နဲ႔ Zelapar ေဆးေတြလည္း carbidopa-levodopa ပါဝင္ၾကတယ္။
ဦးေႏွာက္အတြင္းထဲ stimulator ထည့္သြင္းတဲ့ကုထံုး
အဲဒီနည္းလမ္းဟာ ခြဲစိတ္မႈအပိုင္းပါဝင္ၿပီး ဦးေႏွာက္ထဲက globus pallidus ၊ thalamus ဒါမွမဟုတ္ subthalamic nucleus ဧရိယာပိုင္းထဲ electrode ပစၥည္းထည့္ထားတာပါ။ လွ်ပ္စစ္တြန္းအားကေန ဦးေႏွာက္တစ္သွ်ဳးေတြကို လႈံ႕ေဆာ္ေပးၿပီး တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္တာ၊ ေတာင့္တင္းတာနဲ႔ လႈပ္ရွားမႈေႏွးေကြးတာေတြကို ေလ်ာ့ပါးေက်ာ္လႊားေစတယ္။ တြန္းအားကို ဘက္ထရီနဲ႔ ထုတ္လႊတ္ေစတယ္။ ဒီခြဲစိတ္ကုထံုးဟာ ပါကင္ဆန္ေရာဂါရွင္တိုင္းအတြက္မဟုတ္ပါဘူး။ ခြဲစိတ္မႈဟာ တျခားလကၡဏာေတြကို မဟန္႔တားႏိုင္သလို ေရာဂါတိုးပြားလာမႈကိုလည္း လံုးဝရပ္တန္႔သြားေစမွာေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။
ေနာက္ထပ္ခြဲစိတ္ကုထံုးတစ္ခုက pallidotomy and subthalamotony လို႔ေခၚပါတယ္။ အဲဒီကုထံုးမွာ radiofrequency ပါဝင္ၿပီး ဦးေႏွာက္တစ္သွ်ဳးဧရိယာေလးေတြကို ရွင္းလင္းေပးပါတယ္။ အဲဒီနည္းနဲ႔ ေရာဂါလကၡဏာေတြေလွ်ာ့ပါးေစေပမဲ့ တခ်ဳိ႕လူနာေတြမွာ ဦးေႏွာက္တစ္သွ်ဳးေတြဖ်က္ဆီးရွင္းလင္းတဲ့အခါ ထပ္တိုးေရာဂါလကၡဏာမ်ဳိးခံစားရတယ္လို႔ဆိုၾကတယ္။
အစားအေသာက္ထိန္းညိွျခင္းနဲ႔
ေဆးကုထံုးျပႆနာေတြထဲမွာ အစားအေသာက္ေကာင္းေကာင္းထိန္းညိွတာဟာ လူနာအတြက္ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ားလွပါတယ္။ ပါကင္ဆန္ေရာဂါလကၡဏာေတြထဲက ဝမ္းခ်ဳပ္တတ္တာကိုေတာ့ အရည္ဓာတ္တိုးပြားေစတာနဲ႔အတူ အမွ်င္ဓာတ္ျမင့္မားတဲ့အစားအစာေတြစားေပးၿပီး ကုသႏိုင္ပါတယ္။ carbidopa-levodopa ေဆးရဲ႕အာနိသင္ဟာ အစားအစာထဲက ပရိုတိန္းေၾကာင့္ ေလ်ာ့က်ေစႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အစားမစားမီ မိနစ္ ၃၀ မွာ ေရ/ အရည္တစ္ခုခုနဲ႔ေသာက္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ပရိုတိန္းေႏွာင့္ယွက္မႈ ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္တယ္ ဒါမွမဟုတ္ အေႏွာင့္အယွက္မရွိႏိုင္ပါဘူး။ (အစားမစာခင္ နာရီဝက္ခန္႔မွာ ေရ/ အရည္နဲ႔ ေသာက္သင့္ပါတယ္) တခ်ဳိ႕လူနာေတြမွာ ဗီတာမင္နဲ႔ သတၳဳဓာတ္ျဖည့္စြက္စာေတြက အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ားလွတယ္။
ပါကင္ဆန္ေရာဂါကို ကာကြယ္ႏိုင္မလားဆိုေတာ့
ေလာေလာဆယ္ ပါကင္ဆန္ေရာဂါလကၡဏာေတြကာကြယ္ႏိုင္မယ့္နည္းလမ္းမရွိေပမဲ့ ကုထံုးေတြကေတာ့ ေရာဂါလကၡဏာကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါတယ္။ ကိန္းဂဏန္းေတြအရေတာ့ ေကာ္ဖီနဲ႔ ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြမွာ ပါကင္ဆန္ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈပမာဏပိုနိမ့္ၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီအေလ့အက်င့္ေၾကာင့္ (အထူးသျဖင့္ ေဆးလိပ္ေသာက္သူေတြအတြက္) တျခားျပႆနာေတြေတာ့တိုးပြားႏိုင္တယ္။ သုေတသနျပဳသူေတြ ရွာေဖြသံုးသပ္ျပထားတာက ပါကင္ဆန္ေရာဂါျဖစ္ပြားသူ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔ဟာ မ်ဳိးရိုးဗီဇ နဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ရိုက္ခတ္မႈေတြေပါင္းစပ္ၿပီးေတာ့ ျဖစ္ပြားတယ္လို႔ဆိုတယ္။ သုေတသနျပဳသူေတြက dopamine ထုတ္လုပ္ေပးတဲ့ ဦးေႏွာက္ဆဲလ္ေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္မယ့္ေဆးဝါး ဒါမွမဟုတ္ ျဖည့္စြက္စာရွာေဖြထုတ္လုပ္ႏိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားေနၾကပါတယ္။
ပတ္ဝန္းက်င္ကေနရိုက္ခတ္ႏိုင္တဲ့အဆိပ္အေတာက္ေတြ
ပတ္ဝန္းက်င္ကရိုက္ခတ္ႏိုင္တဲ့အခ်က္ေတြထဲမွာ ပိုးသတ္ေဆး၊ ေပါင္းသတ္ေဆး(အပင္) နဲ႔ တျခားအဆိပ္အေတာက္ေတြနဲ႔ အထိအေတြ႔မ်ားႏိုင္တဲ့အေျခအေနရွိေနတာဟာ ပါကင္ဆန္ေရာဂါတိုးပြားဖို႔ ျဖစ္ႏိုင္ေျခတစ္ခုပါ။ ေက်းလက္ေဒသေတြမွာ ေနထိုင္ၾကသူေတြ ေရတြင္းကေရကို သာက္သံုးၾကသူေတြဟာ ပိုးသတ္ေဆး၊ ေပါင္းသတ္ေဆးနဲ႔ သီးႏွံႀကိတ္ခြဲစက္ကအမႈန္အမႊားေတြပါဝင္ႏိုင္တာေၾကာင့္ ေရာဂါတိုးပြားမႈျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားပါတယ္။
ပါကင္ဆန္နဲ႔ ေလ့က်င့္ခန္း
ေလ့က်င့္ခန္းဟာ ပါကင္ဆန္ေရာဂါလကၡဏာေတြကို ေလ်ာ့ပါး/ ေႏွာင့္ေႏွးဖို႔ အကူအညီေပးတယ္လို႔ ေလ့လာခ်က္ေတြမွာေဖာ္ျပထားတယ္။ တုန္ယင္မႈေလ်ာ့ပါးတာ၊ ဟန္ခ်က္ညီထိန္းႏိုင္လာတာနဲ႔ ၾကြက္သားေတြပူးေပါင္းအလုပ္လုပ္မႈတိုးတက္လာတာေတြဟာ ေလ့က်င့္ခန္းရဲ႕ အက်ဳိးေက်းဇူးေတြထဲက တခ်ဳိ႕ပါ။ ရက္သတၱတစ္ပတ္မွာ ၃ နာရီခန္႔ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ေပးတာဟာ ပါကင္ဆန္လကၡဏာေတြကို ေလ်ာ့ပါးေစတယ္လို႔ အၾကံျပဳထားပါတယ္။ ကြဲျပားတဲ့ေလ့က်င့္ခန္းက ကြဲျပားတဲ့အက်ဳိးေက်းဇူးရျပန္တယ္။ ေယာဂလိုေလ့က်င့္ခန္းမ်ဳိးက ဟန္ခ်က္ထိန္းညွိဖို႔အတြက္ တိုးတက္ေစသလို၊ လမ္းေလွ်ာက္စက္အသံုးျပဳၿပီးေျပးတာဟာ ေျခေထာက္စြမ္းအားတိုးတက္ေစၾကတယ္။
ပါကင္ဆန္ေရာဂါနဲ႔ ရွင္သန္ေနထိုင္သြားရမယ့္သူေတြဆိုရင္
ပါကင္ဆန္ေရာဂါ အထူးသျဖင့္ ေနာက္ပိုင္းအဆင့္လူနာေတြမွာ lifestyle ထိန္းညိွေနထိုင္ဖို႔လိုအပ္လွတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြတိုးလာရင္ စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမႈနဲ႔ စိတ္ဓာတ္က်ဆင္းမႈေတြဟာ လူနာေတြမၾကာခဏရင္ဆိုင္ရတဲ့ အေတြ႔အၾကံဳပါ။ အိမ္ထဲမွာ ေျခသုတ္ခံုေတြဟိုဒီပစ္မထားဘဲ သင့္ေတာ္သလိုသိမ္းဆည္းထားပါ။ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ႀကိဳးေခြ ၾကမ္းေပၚခ်ထားတာနဲ႔ ေခ်ာ္လဲႏိုင္တဲ့အရာေတြရွိေနတာ ပါကင္ဆန္လူနာေတြအတြက္ လဲက်ဖို႔ အႏၱရာယ္ႀကီးလွတယ္။ ေရခ်ဳိးခန္းထဲမွာ လက္ကိုင္တန္းေတြလိုအပ္သလို အထူးတပ္ဆင္ထားရပါမယ္။ အစားအစာအတြက္ အထူးဂရုစိုက္ေပးရပါမယ္။ မ်ဳိခ်ဖို႔ခက္ခဲတာနဲ႔ ဝမ္းခ်ဳပ္တာဟာ ပါကင္ဆန္လူနာေတြအတြက္ ျပႆနာတစ္ခုပါ။ ေရာဂါကုထံုးဆရာဝန္နဲ႔ မျပတ္ထိေတြ႔ၿပီး လိုက္နာေနထိုင္ရင္ ေရာဂါလကၡဏာေတြေလွ်ာ့ခ်ၿပီး ရွင္သန္ေနထိုင္သြားႏိုင္ၾကမွာပါ။
ၿဖိဳးၿဖိဳး
Source:
Parkinson's Disease Health Center | www.webmd.com
Parkinson's Disease Symptoms, Stage and Treatment | www.onhealth.com
No comments:
Post a Comment