ရွမ္းျပည္နယ္ရဲ႕ အသည္းႏွလံုး

အင္းေလးကန္

တည္ေနရာ _ ရွမ္းျပည္နယ္ေညာင္ေရႊၿမိဳ႔နယ္

အမ်ိဳးအစား - ထံုးေက်ာက္ေရအိုင္ / polymictic lake

(လြန္ခဲ့ေသာအႏွစ္၁၀သန္းကပင္ တည္ရွိခဲ့။ ရွမ္းကုန္းေျမျမင့္သည္ ထုံးေက်ာက္ႀကြယ္၀သျဖင့္ ေရတိုက္စားရာမွ ခ်ိဳင့္၀ွမ္းျဖစ္ေပၚေစၿပီး ထုံးေက်ာက္အိုင္ျဖစ္လာသည္။အခ်ိဳ႔ ဘူမိပညာရွင္တို႔ကမူ အက္ေႀကာင္ႏွစ္ခုအႀကား အလယ္ဗဟို ေလ်ာက်မွဳမွ ခ်ိဳင့္၀ွမ္းျဖစ္ေပၚေစၿပီး ေရအိုင္ျဖစ္လာသည္ဟု ဆိုသည္။ ထုျပတ္ေရြ႕ Block Faulting ဟုေခၚသည္။)

မ်က္ႏွာျပင္ဧရိယာ - 44.9sq mi (116km2 )          

(ယခင္ကန္ေရျပင္သည္ ေပ၃၀၀ခန့္ ျမင့္တက္ခဲ့သည္ဟု ဆိုသည္။)

ပ်မ္းမွ်အနက္………………..ေျခာက္ေသြ႔ရာသီတြင္..5 ft (1.5m)…မုတ္သုန္ရာသီတြင္ +5 { 12ft (3.7m)}

ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္အထက္ 2,900ft (880m)တြင္ ရွိသည္။

Nam pilu မွ စတင္စီးဆင္းသည္။

အင္းသားမ်ားႏွင့္ အတူ..ရွမ္း။ ေတာင္ရိုး။ ပအို႔။ ဓႏု။ကယား၊ ဓေနာ္။ဗမာ စသည္ စုေပါင္းေနထိုင္ႀကသည္။အမ်ားစုမွာ ဗုဒၶဘာသာမ်ားျဖစ္သည္။ အလွဴအတန္းတြင္ ရက္ေရာသည္။ အင္းေလးကန္သည္ ရွမ္းျပည္နယ္၏ အသည္းႏွလုံးပမာ တခုတည္းေသာ အဖိုးထိုက္ရတနာ ေရကန္ႀကီးျဖစ္သည္။ေ တာင္ႀကီးၿမိဳ႔၏ ၃၀ကီလိုမီတာအကြာ တြင္ တည္ရွိသည္။ျပာေသာေတာင္တန္းႏွင့္  ၿမဴခိုးမ်ားပိတ္ဆီးေနပံုမွာအင္းေလးကန္၏တမူ လွပထူးျခားေသာ ရွဳခင္းျဖစ္သည္။ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္အထက္ မီတာ  ၉၀၀ ခန္႔ တြင္ တည္ရွိသည္။ aရေပၚေမ်ာေနေသာ ၿမိဳ့ကေလးတၿမိဳ႔ ႏွင့္ တူသည္။ အင္းေစ်းသည္ ေရေပၚေစ်းျဖစ္သည္။ ေလွျဖင့္ ေလွာ္ခတ္သြားလာ ေရာင္းခ်ႀကသည္။အေရာင္အေသြးစုံ ကုန္မ်ိဳးစံု သီးႏွံစုံုံ ေလွွခ်င္းယွဥ္၍ ၀ယ္ယူ ေရာင္းခ်ႀကသည္။ ေျမႀသဇာေကာင္းမြန္ေသာ ကြ်န္းေမ်ာမ်ားကိုလည္း ျဖတ္ေတာက္ ေရာင္းခ်ႀကသည္။

အင္းေလး၏ ထူးျခားခ်က္တခုမွာ အင္းသားတို႔သည္ ေလွကိုတဘက္တည္းေသာ  ေျချဖင့္ မတ္တတ္ရပ္ ေလွာ္ခတ္ ႀကျခင္းပင္ ျဖစ္သည္္။ ဟဲယာရြာမသည္  ေန႔စဥ္ေရေပၚေစ်းအေရာင္းအ၀ယ္ အမ်ားဆုံးေနရာ ျဖစ္သည္။ အင္းေပါခုံရြာမွာ လက္မွဳပညာထြန္းကားသျဖင့္ ပိုးသားလက္ ယကၠန္းထည္အမ်ားအျပားထြက္ရွိရာ  ကမၻာတလႊား နာမည္ေက်ာ္ထင္ရွား သည္။

ႏိုင္ငံျခားသားမ်ားအလြန္တန္ဘိုးထား၀ယ္ယူႀကသည္။ အင္းေလးကန္အတြင္း တည္ရွိေသာ ေဖါင္ေတာ္ဦးဘုရားမွာလည္း အထူးေက်ာ္ႀကားသည္။ ႏွစ္စဥ္ ေဖါင္ေတာ္ဦးဘုရားပြဲကို ေအာက္တိုဘာလတြင္ က်င္းပႀကသည္။ ထို ေဖါင္ေတာ္ဦးဘုရားပြဲတြင္ မတ္တပ္ရပ္ ေျချဖင့္ေလွာ္ခတ္ေသာ အင္းသားတို႕ကို အျပိဳင္အဆိုင္ အမ်ားအျပားေတြ႔ရွိႏိုင္သည္္။ ရိုးရာေလွၿပိဳင္ပြဲလည္းက်င္းပႀကသည္။  ဒီဇယ္အင္ဂ်င္တပ္ စက္ေလွမ်ားလည္းရွိသည္။ ရိုးရာစတိုင္ လက္ျဖင့္လည္းထိုင္၍ေလွာ္ခတ္ႀကသည္။မတ္တတ္ရပ္၍ ေျချဖင့္ ေလွာ္ခတ္သလို မတ္တတ္ရပ္၍ လက္ျဖင့္လည္း ေလွာ္ခတ္ႀကပါသည္။

အင္းေလးကန္ကို မို႔ေမာက္ေသာ ေတာင္ျပာတန္းမ်ားက ပတ္လည္ကာရံထားၿပီး ညအခါ မီးေရာင္စုံျဖာယွက္ေနေသာ အင္းေလးကန္၏ ရွဳခင္းလွလွကို ရႈမၿငီးစရာေတြ႔ျမင္ႏိုင္သည္။မုတ္သုန္ရာသီတြင္ ပို႔ခ်ထားေသာ ႏံုးေျမမ်ာက စိုက္ခင္းအတြက္ ေျမႀသဇာကို ျဖစ္ေစသျဖင့္ သီးႏွံစပါး ျဖစ္ထြန္းေအာင္ျမင္သည္။

အင္းေလးကို အလယ္အပတ္ခရီးထြက္လိုပါက စက္တင္ဘာလႏွင့္ေအာက္တိုဘာလအတြင္း သြားလွ်င္ အဆင္ေျပသည္။ သီတင္းကြ်တ္မီးထြန္းပြဲကိုလည္း ေတြ႔ျမင္ႏိုင္သည္။ ပိုးသားယက္ထည္ အင္းေလးလက္ျဖစ္ လျုံခည္မ်ားကို  တိုးရစ္မ်ားက အားေပး၀ယ္ယူႀကသည္။ အင္းေလးကန္၏ အလွသည္ ကမၻာတြင္ တုႏိွဳင္းစရာမရွိေပ။ ေျချဖင့္ေလွာ္ခတ္သြားလာေနႀကသည့္ လူငယ္ လူရြယ္မ်ား၏ ဟန္ပန္သ႑ာန္တို႔မွာ ျမင္ရသူအဖို႔ အဆန္းတက်ယ္ ျဖစ္ေစသည္။ မ်က္စိပသာဒလည္းရွိေနသည္။ ေလွာ္ခတ္ပံုမွာလည္း ျမန္ဆန္၍ ေလွကိုု ျငိမ္သက္ညီမွ်ေစရန္ ပဲ့ပိုင္းကို ကြ်မ္းက်င္စြာ  ထိမ္းခ်ဳပ္ႏိုင္စြမ္းရွိသည္။ အင္းသားတံငါသည္တို႔မွာ မိုးလင္းလွ်င္လင္းခ်င္း သားငယ္ သားႀကီးတို႔ အကူအညီကို ရယူရင္း အလုပ္အၿမဲရွဳပ္ေနႀကသည္။ ငါးဖမ္းသည့္နည္းပညာမွာလည္း အံ့တပါးပါေပ။ကံေတာ့ပံုသ႑ာန္ရွိေသာ ငါးဖမ္းပိုက္ ကရိယာကို ေရမွာခ်၍ မတ္တတ္ရပ္လ်က္ျဖစ္ေစ ထိုင္လ်က္ျဖစ္ေစ  လွံ မွိန္းစသည္ အခြ်န္ရွည္္ႏွင့္ ငါးကို ထိုးယူဖမ္းဆီးသည္။

ေလွကို တဘက္တည္းေသာေျချဖင့္ ေလွာ္ခတ္သြားလာႀကသည့္ နည္းပညာမွာ အလြန္အံ့စရာေကာင္းသည္။ မိန္းမေယာက်္ား ခေလးလူႀကီးမေရြး ကြ်မ္းက်င္စြာ  ေလွပဲ့ကို ထိမ္းႏိုင္စြမ္းသျဖင့္ ေလွာ္ခတ္ႀကသည္။

အင္းေလးကန္ကမ္းစပ္တေလွ်ာက္ အသြင္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားျခားနားေသာ အိမ္ကေလးမ်ားကိုလည္းေတြ႔ျမင္ႏိုင္ပါသည္။အိမ္အတြင္းမွာ ျပည္တြင္းျဖစ္ေဆးေပါ့လိပ္ေသာက္ေနသည့္ အဖြားတေယာက္ႏွင့္အတူ့ ႀကာရိုးမွ်င္ႏွင့္ ပိုးသားကို ေရာစပ္၍ ႀကာသကၠၤန္း ယက္လုပ္ေနသည့္ အင္းသူမေလးတေယာက္ကို ေတြ႔ရသည္။

ရွမ္းဖက္ေဆးေပါ့လိပ္သည္လည္း ထြက္ကုန္တမ်ိဳးျဖစ္သည္။ ရွမ္းသနပ္ဖက္၊ လကၻက္ရြက္ သည္လည္း  ရွမ္းျပည္နယ္၏ အဓိက ထြက္ကုန္ျဖစ္သည္။ ရွမ္းပင္နီအေခ်ာစား အႀကမ္းစားရွိသည္။အေခ်ာစားမွာ  ျပည္တြင္းျဖစ္ ႏုညက္ေသာ ရွမ္းယက္ထည္ျဖစ္၍ နာမည္ႀကီးေက်ာ္ႀကားသည္။ အိမ္တြင္း လက္ျဖစ္ ပိုးထည္လုပ္ငန္းသည္လည္း ရွမ္းျပည္နယ္၏ စီးပြားေရးကို ပါ၀င္ကူညီဖျြံ႔ဖိဳးေစသည္။ ကေမၻာဒီးယားႏိုင္ငံမွာကဲ့သို႔ အင္းေလးတြင္  ရိုးရာ ရုပ္ေသးပြဲမ်ားကိုလည္း ျမင္ေတြ႕ႏိုင္သည္။ ယခု ရုပ္ေသးႀကိဳးဆြဲ ျပသေနသည့္ လူငယ္ကေလးက “သူ႔မိသားစုဟာ ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္ ရုပ္ေသးႀကိဳးဆြဲလာတာ ပါ။ သူဟာ ပဥၥမေျမာက္ မ်ိုးဆက္ ျဖစ္ပါတယ္" တဲ့။ သူကေမြးဖြားလာမယ့္ သားကိုလည္း ရုပ္ေသးႀကိဳးဆြဲ ပညာ သင္ေပးအုံးမွာပါ" တဲ့။ အင္းေလးတြင္ ခရမ္းခ်ဥ္သီး စိုက္ခင္းမ်ားကို အနီေရာင္ အစိမ္းေရာင္ အ၀ါေရာင္ စုံလင္စြာ  လွလွပပ တေမွ်ာ္တေခၚ ထူးထူးျခားျခားျမင္ေတြ႔ႏိုင္သည္။ ခရမ္းခ်ဥ္သည္လည္း အဓိက ထြက္ကုန္ပင္ျဖစ္သည္။ ေျမေပၚတည္ခင္းေရာင္းခ်သည့္ ၅ရက္တေစ်းလည္းရွိသည္။

အစားအစာ

ငါးထမင္းခ်ဥ္သည္ အင္းေလးေဒသ၏ ရိုးရာအစာျဖစ္သည္။ဧည့္လာလွ်င္ ခရမ္းခ်ဥ္သီး အာလူး ငါးဖယ္ မက်ည္းသီးမွည့္စသည္ အေမႊးအန႔ံအရသာစုံျဖင့္ လုံး၀န္းေသာ အသြင္သ႑ာန္ရွိ ထမင္းခ်ဥ္သုပ္ကို္ဂ်ဴးျမစ္ ႀကက္သြန္ျဖဴေႀကာ္  ႀကက္သြန္နီေႀကာ္ ဆီခ်က္ ႏိုင္းခ်င္းျဖင့္လွပခန္႔ညားစြာ တည္ခင္း ဧည့္၀တ္ၿပဳေလ့ရွိသည္။ ၄င္းျပင္ ပဲပုပ္၊ ငါးခ်ဥ္၊တိုဟူးေျခာက္ေႀကာ္တို႔သည္ အင္းေလးေဒသထြက္ အစားအစာအျဖစ္ အလြန္ထင္းရွား လူႀကိဳက္မ်ားႀကသည္။ အင္းေလးေဒသရိုးရာ အစားအစာမ်ားသည္ အင္းေလး၏ အဓိက ထြက္ကုန္မ်ားသာျဖစ္သည္။ အိပဲ့အိပဲ့ေရြ႔ေရြ႔သြားေနသည့္ေရေပၚေရေမ်ာ ကြ်န္းေမ်ာ ဥယာဥ္ျခံေျမကေလးမ်ား သီးႏွံ စိုက္ခင္းကေလးမ်ား ကို ဆန္းက်ယ္စြာ ျမင္ေတြ႔ႏိုင္သည္။ငါးမ်ိဳးစိတ္ အမ်ားမျပားရွိသည့္အနက္ ငါးဖိန္းသည္ အေပါမ်ားဆုံးျဖစ္သည္။ ဆန္စပါးကိုလည္းစိုက္ႏိုင္သလို ရွမ္းဆန္သည္ နာမည္ႀကီးသည္။

ခရီးသြားဧည့္သည့္မ်ားကို ဆြဲေဆာင္ႏိုင္သည့္ အင္းေလးေဒသ ကို သြားေရာက္လည္ပတ္လိုသူတို႕ အနီးဆုံးအသုံးၿပဳႏိုင္သည့္ဟဲဟိုးေလဆိပ္ရွိသည္္။ ၃၅ကီလိုမီတာသာေ၀းသည့္ ဟဲဟိုးေလဆိပ္ႏွင့္ ဆက္သြယ္ႏိုင္ၿပီး ရန္ကုန္ဖလိုက္ မႏၱေလးဖလိုက္တို႔ ႏွင့္လည္းဆက္သြယ္ႏုိင္သည္။ ရန္ကုန္ႏွင့္ ကားလမ္းအားျဖင့္ ၆၆၀မိုင္ မႏၱေလးႏွင့္ ကားလမ္းအားျဖင့္ ၃၃၀မိုင္သာ ကြာေ၀းပါသည္။ ေဗဒါသည္ သူ၏ဇာတိမဟုတ္ေသာ္လည္း လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ႏွစ္ဆယ္မွစ၍ ျပန့္ပြားလာခဲ့သည္။ ေရေမွာ္ ျမက္ ေပါင္းပင္တို့ကိုလည္း မႀကာ မႀကာ သုတ္သင္ျပစ္ရသည္။ လူေသလွ်င္လည္း ေရမွာ ခ်၍ ၿမွဳပ္ႏွံႀကသည္။ အင္းေလးေဒသ၏ ထြက္ကုန္တမ်ိဳးမွာ ရွမ္းလြယ္အိပ္ႏွင့္ ရွမ္းရိုးရာ ရွမ္းပင္နီ အက်ၤ ီအ၀တ္အထည္ စသည္တို႔ျဖစ္သည္။ ႀကာပန္းရိုးမွ်င္မ်ားျဖင့္ ယက္လုပ္သည့္ ႀကာသကၤန္းကို သီးတင္းကြ်တ္ခ်ိန္တြင္  ဗုဒၶဘုရားရွင္အား ကပ္လွဴပူေဇာ္ႀကသည္။

၂၀၁၀ခုႏွစ္ ေႏြရာသီက အပူရွိန္ျမင့္တက္မွဳေႀကာင့္ ကန္ေရမ်က္ႏွာျပင္သည္ ႏွစ္၅၀အတြင္း  အနိမ့္ဆုံးသို႔ က်ေရာက္ခဲ့သည္။ေရေပၚေစ်းႏွင့္ ေရေပၚ စိုက္ခင္းမ်ားအတြက္ စိုးရိမ္စရာျဖစ္ခဲ့သည္။  လွ်ပ္စစ္မီးႏွင့္ေသာက္သုံးေရအတြက္ ေလာပီတ ေရအားလွ်ပ္စစ္ကို  ရန္ကုန္မွ လက္ခံ၍ ျဖန္႔ေ၀ေပးရသည္။ ကမၻာလွည့္ခရီးသည္မ်ားကို ဆြဲေဆာင္အား တိုးျမွင့္သည့္အေနျဖင့္ ယခုအခါ ဟိုတယ္ဇံု ေဆာက္လုပ္ေရးစီမံကိန္းကို စတင္ အေကာင္အထည္ေဖၚေနၿပီျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႔က ကန္႔ကြက္ေနသည္။ကန္တေလွ်ာက္ ခ်စ္စဖြယ္ ရိုးရာအိမ္ကေလးမ်ားကို ေတြ႔ျမင္ႏိုင္မည္။ ေရွးေဟာင္းေစတီမ်ားကို ဖူးေမွ်ာ္ႏိုင္သည္။ မတ္လတြင္ ႏိုင္ငံျခား ခရီးသြားမ်ားျဖင့္စည္ကားလွ၏။ အင္းေလးကန္အား သဘာ၀ေဘးအႏၱရယ္ ၏ ျခိမ္းေျခာက္မွဳမ်ားလည္း ရွိေနသျဖင့္သဘာ၀၀န္းက်င္ ေစာင့္ေရွာက္ထိန္းသိမ္းလို သူမ်ားအတြက္ စိန္ေခၚမွဳမ်ားလည္း အေတာ္အတန္ရွိေနပါသည္။        ။

Living Fashion Magazine, May, 2013

ခင္ေမသစ္

source : Wikipedia/ internet