သိမ္ေမြ႕လြန္းတဲ့ ေခတ္ေျပာင္းေတာ္လွန္ေရး

(သို႔မဟုတ္)
ကတၱီပါေတာ္လွန္ေရး

ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားႏိုင္ငံရဲ႕ “ကတၱီပါသား” ဒါမွမဟုတ္ “သိမ္ေမြ႔ညင္သာ” ေတာ္လွန္ေရးဆိုတာ ၁၉၆၈ခုႏွစ္ေတာ္လွန္ေရးေတြရဲ႕ အေမြအႏွစ္၊ နယ္ေျမထိစပ္ေနတဲ့ေဒသေတြရဲ႕မူ၀ါဒကြဲျပားမႈ နဲ႔ အေၾကာက္တရားကြယ္ေပ်ာက္သြားျခင္း ရဲ႕ ရလာဒ္အျဖစ္ေပၚထြက္လာမႈလို႔ ဆိုၾကတယ္။ စစ္ေအးကာလအတြင္း ဆိုဗီယက္ဦးေအာင္ၿပီး ပံုေဖာ္ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့တဲ့ ၀ါေဆာစာခ်ဳပ္အရ ၁၉၆၈ ခုႏွစ္ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားႏိုင္ငံကို က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္မႈဟာ ပရတ္ဂ္ေႏြဦး(Prague Spring)ေတာ္လွန္ေရး ျပန္အသက္သြင္းတာကို ေခ်မႈန္းလိုက္ပါတယ္။ အက်ဳိးဆက္ေတြကေတာ့ ေခါင္းမာတဲ့ေခတ္စနစ္ႀကီးတစ္ခုကို တပ္ဆင္လိုက္တာပါပဲ။ အဲဒီစနစ္ဟာ နယ္ပယ္တိုင္းက တိုးတက္ျဖစ္ထြန္းမႈေတြကို ေနာက္ထပ္ ဆယ္စုႏွစ္ ၂ ခုစာေလာက္ ေရွ႕တိုးမရေအာင္ တားဆီးျပစ္လိုက္တယ္။ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကြန္ျမဴနစ္ပါတီနဲ႔ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုလံုး ကို အင္အားႀကီးႀကီးနဲ႔ သုတ္သင္ရွင္းလင္းခဲ့တာဟာ ဆိုဗီယက္ေပၚလစ္ျဗဴရိုကြန္ျမဴနစ္အဖြဲ႔ရဲ႕ သေဘာအတိုင္း ျပဳလုပ္ခဲ့တာပါ။ ပရတ္ဂ္ႏိုင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္၊ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီရဲ႕ပထမဆံုးအတြင္းေရးမွဴး အလက္ဇန္းဒါးဒူးဘ္ခ်က္ခ္ ေနရာကို ဂူစတာဗ့္ဟူးဆက္ခ္ နဲ႔ မီေလာ့ရွ္ယားကက္စ္ တို႔ကို ေျပာင္းလဲထားလိုက္တယ္။ ရလာဒ္ကေတာ့ အဓိကရာထူးေတြမွာ အရည္အခ်င္းမျပည့္မီတဲ့ ပါတီအဖြဲ႔၀င္ေတြ အံုနဲ႔က်င္းနဲ႔ ေရာက္လာခဲ့ၾကတာပါပဲ။ ခ်က္ေဒသမွာ အဲဒီေခတ္က အရည္အခ်င္းရွိၿပိဳင္ဖက္ေတြကို သာမန္လုပ္သားေတြအျဖစ္ ေဘးကိုဖယ္ထုတ္လိုက္တယ္။ တခ်ဳိ႕ကို အက်ဥ္းခ်လိုက္တယ္။ သုတ္သင္ရွင္းလင္းမႈဟာ စလိုဗက္ကီးယားနယ္ေျမဘက္မွာေတာ့ အတန္အသင့္အားေပ်ာ့ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီဘက္မွာ အရည္အခ်င္းရွွိတဲ့ႏိုင္ငံေရးသမားေတြဟာ သူတို႔ရဲ႕အလုပ္ရာထူးကို ဆက္ၿပီးထိန္းထားႏိုင္ၾကတယ္။

ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ကို ပါတီေခါင္းေဆာင္ကေနဖယ္ထုတ္ခဲ့ၿပီး သံုးလမျပည့္ခင္ ၁၉၆၉ ဧၿပီလမွာ ဟူးဆက္ခ္က သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲတစ္ခုျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး သေဘာထားကြဲလြဲသူေတြမွာ အခြင့္အေရးတစ္စံုတစ္ရာမရွိေတာ့ဘူးလို႔ ေျဖၾကားလိုက္ပါတယ္။ ဟူးဆက္ခ္ ေျပာတာက “ခ်က္ကိုစလိုဗက္လူ႔အဖြဲ႕အစည္းထဲက ဆန္႔က်င္ဘက္အင္အားစုေတြ၊ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီဆန္႔က်င္ေရးအင္အားစုေတြမွာ ေအာင္ျမင္မႈအရိပ္အေယာင္၊ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေရးေရးေတာင္ မရွိေတာ့ပါဘူး။ ဒါဟာ တခ်ဳိ႕အျမင္ေတြလို ႏိုင္ငံျခားေရးမူ၀ါဒေၾကာင့္ဆိုတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ ျပည္တြင္းျဖစ္အင္အားစုေတြရဲ႕လိုအပ္ခ်က္အရ ေပၚထြက္လာတာပါ။ ကြန္ျမဴနစ္ဆန္႔က်င္ေရးအဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ တခ်ဳိ႕အင္အားစုေတြကို ရွင္းလင္းပစ္ဖို႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔အတြက္ လံုး၀လံုေလာက္တဲ့အေၾကာင္းရွိပါတယ္”  တဲ့။ အဲဒီရွင္းလင္းမႈႀကီးကို “ပံုမွန္အေျခအေနစံ က်နေအာင္ျပဳျခင္း” လို႔ တရား၀င္ေခၚဆိုခဲ့တယ္။ လိုသလိုတရားစီရင္ခ်က္ခ်တဲ့ပံုစံနဲ႔ တေသြမတိမ္းတူညီေနပါတယ္။ ဆိုဗီယက္ၾကား၀င္မႈကိုသက္ေသျပမယ့္ အင္အားစုတစ္ခုခုေပၚထြက္လာရင္ ဆိုဗီယက္ကို ႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈေရး အမွီအခုိကင္းကင္း ရွင္သန္ေနတဲ့ပံုစံမ်ဳိးျဖစ္ေအာင္ အတင္းအက်ပ္ဖန္တီးယူခဲ့တာပါ။ ၁၉၇၀ ကာလေတြမွာ အေရာင္စံုႏိုင္ငံေရးုနယ္ပယ္က အသိပညာရွင္အမ်ားအျပားကို အတိုက္အခံအေနအထားကေန ပံုမွန္အေျခအေနစံက်နေအာင္ျပဳမူျခင္းေတြနဲ႔ ေျပာင္က်က် တိုက္ခိုက္ေျပာဆိုလုပ္ကိုင္မႈေတြ ပိုၿပီး တိုးလာတယ္။ လူ႔အခြင့္အေရးေဖာက္ဖ်က္မႈေတြဟာလည္း အဆက္မျပတ္ေပၚေပါက္ေနခဲ့ပါတယ္။

အမိန္႔အာဏာကို စိန္ေခၚဖို႔ႀကိဳးစားလာသူတိုင္းကို တိုက္ခိုက္ေခ်မႈန္းတဲ့ေဒသျဖစ္လာတယ္။ Charter 77 စာတမ္းကိုစီစဥ္ခဲ့ၾကတဲ့ လူအခြင့္အေရးလႈပ္ရွားသူေတြဟာ ကိုယ့္တိုင္းျပည္ရဲ႕ ဥပေဒနဲ႔ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာသေဘာတူစာခ်ဳပ္ပါအခ်က္ေတြကို ေလးစားလိုက္နာဖို႔ အာဏာပိုင္ေတြကို အသိေပးပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ မၾကာခင္ေတြ႕လာရတာက ၁၉၇၇ အေစာပိုင္းေလာက္မွာ အဲဒီလူ႔အခြင့္အေရးလႈပ္ရွားသူေတြဟာ အေႏွာင့္အယွက္ေပးမႈေတြ မၾကာခဏခံရၿပီး တိုင္းျပည္ကႏွင္ထုတ္ခံရ၊၊ အက်ဥ္းခ်ခံရတာေတြနဲ႔ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရတယ္။ စာခ်ဳပ္မွာပါ၀င္လက္မွတ္ထိုးခဲ့ၾကသူေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္ထဲက အေရာင္အေသြးစံုပါ၀င္ခဲ့ၾကသလို ကြန္ျမဴနစ္ေဟာင္းေတြလည္း အမ်ားႀကီးပါ၀င္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ႏွစ္ ၁၉၇၈ မွာ တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ “အစိုးရမဟုတ္တဲ့ လူအခြင့္အေရးေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖြဲ႕ - မတရားစြပ္စြဲစီရင္မႈ ခုခံကာကြယ္ေရးေကာ္မတီ(VONS)” ဟာလည္း မလႈပ္မရွားႏိုင္ေအာင္ တားဆီးခ်ဳပ္ကိုင္မႈေတြၾကံဳရတာပါပဲ။

၁၉၈၇ ဧၿပီမွာ ဆိုဗီယက္ေခါင္းေဆာင္ မီေခးလ္ဂိုဘာေခ်ာဗ့္ ခ်က္ၿမိဳ႕ေတာ္ ပရတ္ဂ္ကို အလည္အပတ္လာတဲ့အခါ ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ နဲ႔ တျခားႏိုင္ငံေရးသမား ၆၈ ဦးကို ျပန္လည္ထူေထာင္ဖို႔ကူညီႏုိင္မွာပဲဆိုတဲ့ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ ျမင့္တက္လာခဲ့ၾကတယ္။ ဂိုဘာေခ်ာ့ဗ္ဦးေဆာင္တဲ့ စီးပြားေရး၊ ႏိုင္ငံေရး ျပန္ၿပီးပံုသြင္းေရး perestroika နဲ႔ glasnost အစီအစဥ္ေတြဟာ ပရတ္ဂ္ေႏြဦးကိုလည္း ျပန္ၿပီးအသက္သြင္းဖို႔ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတယ္လို႔ ျမင္လာၾကတယ္။ ဂိုဘာေခ်ာဗ့္ကို စိတ္အားထက္သန္စြာႀကိဳဆိုဖို႔ထြက္လာၾကတဲ့ လူစုလူေ၀းႀကီးဟာ ေနာက္ထပ္တစ္ႀကိမ္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ပ်က္ျပားခဲ့ရျပန္ပါၿပီ။ ဂိုဘာေခ်ာဗ့္ဟာ မူ၀ါဒအေျပာင္းအလဲလိုအပ္မႈအတြက္ ရည္ညႊန္းေျပာဆိုမႈေတြ မလုပ္ခဲ့ပါဘူး။

အဲဒီႏွစ္ကုန္ပိုင္းမွာ ဟူးဆက္ခ္ဟာ ထိပ္တန္းပါတီရာထူးကို စံက်နေအာင္ျပဳတဲ့အစီအစဥ္က သူ႔ရဲ႕ အမာခံအဖြဲ႕၀င္ မီေလာ့ရွ္ယားကက္စ္အတြက္ လႊဲေျပာင္းေပးလိုက္တယ္။ သမၼတရာထူးကိုေတာ့ ဆက္ၿပီးယူထားလိုက္ပါတယ္။ ၁၉၈၈ အစပိုင္းမွာဆိုရင္ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီအႀကီးအကဲရာထူးကေန ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ရွင္းလင္းခံရတာ၊ ပရတ္ဂ္ေႏြဦးစတင္ခဲ့တာ ႏွစ္ ၂၀ေျမာက္ရွိလာခဲ့ပါၿပီ။ ရွင္းလင္းထုတ္ပယ္ခံခဲ့ရၿပီးကတည္းက ဒုူးဘ္ခ်က္ခ္ဟာ ပါတီလုပ္ငန္းေဆာင္တာအာလံုးကေန အေ၀းကိုေရာက္သြားတယ္။ လူျမင္ကြင္းထဲကေန ေပ်ာက္ကြယ္ေနခဲ့ရတယ္။  ဆလိုဗက္ကီးယားၿမိဳ႕ေတာ္ ဘရာတီစလာဗာမွာ ေသာ့ျပင္လုပ္ငန္း၊ လက္မႈလုပ္ငန္းအလုပ္ လုပ္ကိုင္ခဲ့ၿပီး  ႏိုင္ငံေရးေလာကရဲ႕အျပင္ဘက္ဆီ တြန္းထုတ္ခံထားရပါတယ္။ အတိုက္အခံေနရာဘက္မွာ အေရးႀကီးတဲ့ေနရာျပန္ယူဖို႔ေျပာလာၾကတဲ့ သေဘာကြဲလြဲသူေတြရဲ႕အႀကံျပဳခ်က္ေတြကိုလည္း ဒူးဘ္ခ်က္ခ္က ျငင္းပယ္ခဲ့တယ္။ ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ရဲ႕ အဲဒီလို ၿငိမ္သက္တိတ္ဆိတ္္ေနမႈဟာ ၂၀ႏွစ္ေျမာက္ႏွစ္ပတ္လည္မွာေတာ့ ျပန္ၿပီး လႈပ္ရွားလာခဲ့ပါၿပီ။ ၁၉၆၈ က သူ႔ရဲ႕လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကိုကာကြယ္ဖို႔ ႏိုင္ငံျခားသထင္းေထာက္ေတြနဲ႔ အင္တာဗ်ဴးေတြ ျပန္ၿပီးခြင့္ျပဳခဲ့တယ္။ ျပန္လည္ထူေထာင္ဖို႔ ႀကိဳးစားလာခဲ့တယ္။ တစ္ဘက္မွာက ဟူးဆက္ခ္၊ ယားကက္စ္ နဲ႔ တျခားႏိုင္ငံေရးသမားေတြရဲ႕ အာဏာစြဲကိုင္ထားမႈက အားႀကီးေနေလေတာ့ ထူးျခားတဲ့အရည္အေသြးရွိတဲ့ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ရဲ႕ ႀကိဳးပမ္းလာမႈကို အေလးအနက္ထားသူေတြ အစပိုင္းမွာ နည္းနည္းပဲရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ဟာ သူ႔ရဲ႕ ေက်ာ္ၾကားမႈအလင္း ျပန္ၿပီးထြန္းညိွတဲ့အခါမွာ ျဗဴရိုကရက္ေလာကထဲေပ်ာ္ေမြ႔လိုသူမဟုတ္ဘဲ ပံုမွန္လူတစ္ေယာက္ဆိုတာ သက္ေသျပခ်င္ခဲ့တယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံကသတင္းေထာက္ေတြအတြက္ ကန္းထရီးသီခ်င္းတစ္ပုဒ္ျဖစ္တဲ့ Green Green Grass of Home သီခ်င္းကို စလိုဗက္ဘာသာနဲ႔ ဆိုျပခဲ့ပါတယ္။

၁၉၈၈ ၾသဂုတ္လ ၂၁ ရက္ေန႔ဟာ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားကို ဆိုဗီယက္က်ဴးေက်ာ္ခဲ့တာ ႏွစ္ ၂၀ျပည့္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေန႔က ၿငိမ္းခ်မ္းစြာဆႏၵျပသူ ရာေပါင္းမ်ားစြာဟာ ၿမိဳ႕ေတာ္ပရတ္ဂ္ရဲ႕ ၀င္ဆဲစလာစ့္ရင္ျပင္မွာ စုရုံးခဲ့ၾကပါတယ္။ သိပ္ၿပီးေတာ့ ထူးျခားတဲ့အျဖစ္အပ်က္ မဟုတ္ခဲ့ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ဆႏၵျပသူေတြဟာ ဦးတည္ရာတစ္ခုစီကို ကြဲျပားသြားၾကၿပီး မိနစ္အနည္းငယ္အတြင္းမွာပဲ ေဘးကရပ္ၾကည့္ေနခဲ့ၾကသူေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာ ပူးေပါင္းလာၾကတယ္။ ရုတ္တရက္ဆိုသလို ခ်က္ကိုစလိုဗက္ တစ္ေသာင္းေက်ာ္ေလာက္စုစည္းမိသြားၿပီး ပရတ္ဂ္ၿမိဳ႕လယ္ကေန ျဖတ္သန္းခ်ီတက္ၾကပါတယ္။ အဲဒီေန႔က တနဂၤေႏြေန႔လည္ပိုင္းမွာပါ။ ရဲတစ္ဦးတစ္ေလမွ သူတို႔မျမင္မေတြ႕ရတာ ကံေကာင္းတာပါပဲ။ “ငါတို႔ လြတ္လပ္ခြင့္ကို လိုခ်င္တယ္” လို႔ သူတို႔ေၾကြးေၾကာ္ၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕က ငိုေၾကြးတယ္။ “ဒူးဘ္ခ်က္ခ္အသက္ရွည္ရွည္ေနရပါေစ” လို႔ ေအာ္ဟစ္ၾကတယ္။ “ရဲတိုက္ဆီကို” လို႔ အတိုင္အေဖာက္ညီညီရြတ္ဆိုၾကတယ္။ အစိုးရရုံးခ်ဳပ္ရွိတဲ့ဆီကို သူတို႔ရည္ညႊန္းတာပါ။ ေနာက္ေတာ့ ရဲေတြေရာက္လာၾကပါၿပီ။ ဆႏၵျပသူေတြကို ၿဖိဳခြဲဖို႔ အင္အားသံုးလာခဲ့တယ္။

ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားႏိုင္ငံတည္ေထာင္တဲ့ ႏွစ္ ၇၀ျပည့္မွာ ေနာက္ထပ္ ဆႏၵေဖာ္ထုတ္ပြဲတစ္ခု ေပၚထြက္လာခဲ့ျပန္တယ္။ ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ရဲ႕ အမည္ဟာလည္း ၀င္ဆဲစလာစ့္ရင္ျပင္ကိုျဖတ္လို႔ ပဲ့တင္ထပ္ခဲ့ျပန္ပါၿပီ။ ၁၉၈၉ ဇန္န၀ါရီမွာ ႏွစ္၂၀ျပည့္အထိမ္းအမွတ္နဲ႔ ခ်က္ေက်ာင္းသားတစ္ဦးဟာ ကိုယ့္ကိုယ္ကို မီးတင္ရႈိ႕စေတးကာ ဆႏၵေဖာ္ထုတ္ခဲ့တယ္။  ဆိုဗီယက္သိမ္းပိုက္မႈကို လက္သင့္ခံေနၾကတဲ့အေနအထား ပိုၿပီးႀကီးထြားလာေနတာကို ခ်က္လူမ်ဳိးေတြသိျမင္ႏိုးၾကားေစဖို႔ အဲဒီ ေက်ာင္းသားေလး ယန္ပါလာဟ့္ ဆႏၵျပခဲ့တာပါ။ အတိုက္အခံ သေဘာကြဲလြဲသူေတြဟာ ပါလာဟ့္ရဲ႕လုပ္ရပ္အတြက္ ၀မ္းနည္းေၾကာင္းအထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ မီးတင္ရႈိ႕ခဲ့တဲ့ ၀င္ဆဲစလာစ့္ရင္ျပင္ေနရာမွာ ပန္းေတြျဖန္႔ခင္းၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ လွဴိ႕၀ွက္ရဲေတြက ရုတ္တရက္ေပၚထြက္လာၿပီး ဗာဆလာ့ဗ္ဟာဗဲလ္ အပါအ၀င္ အတိုက္အခံေတြကို ဖမ္းဆီးထိမ္းသိမ္းလိုက္ပါတယ္။ အဲဒီ ဆႏၵေဖာ္ထုတ္မႈရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲအက်ဴိးဆက္အျဖစ္ ဟာဗဲလ္ကို ေထာင္ ရွစ္လ အက်ဥ္းခ်လိုက္ၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ ျပည္တြင္းအင္အားစုေတြနဲ႔ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာဖိအားေတြေၾကာင့္ ေလးလအၾကာမွာ ဟာဗဲလ္ အက်ဥ္းက်ေနရာက ျပန္ၿပီးလြတ္ေျမာက္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေန႔မွာပဲ ဒူးဘ္ခ်က္ခ္က ဟာဗဲလ္ရွိရာဆီအေရာက္သြားကာ ဂုဏ္ျပဳစကားေျပာၾကားခဲ့တယ္။ ဟာဗဲလ္ဟာ သေဘာကြဲလြဲသူေတြကိုဦးေဆာင္ႏိုင္သူအျဖစ္ ခ်ီးမြန္းပါတယ္။ ကစ္သလစ္ဂိုဏ္းခ်ဳပ္ ဖရန္တီဆက္ခ္ တြမ္မာဆက္ခ္ တစ္ေယာက္သာေပ်ာက္ေနေသးတယ္လို႔ ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ က ေျပာပါတယ္။ ဟာဗဲလ္က ကြန္ျမဴနစ္မဟုတ္တဲ့ အတိုက္အခံကိုယ္စားျပဳသူတစ္ေယာက္ျဖစ္သလို၊ ဒူးဘ္ခ်က္ခ္က အတိုက္အခံကြန္ျမဴနစ္ေဟာင္းပါ။ ေနာက္တစ္ဦးျဖစ္တဲ့ ကက္သလစ္ဂိုဏ္းခ်ဳပ္ တြမ္မာဆက္ခ္ကလည္း အတိုက္အခံဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ေတြျဖစ္ၾကတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ဟာ ကက္သလစ္ဂိုဏ္းခ်ဳပ္ဆီ သြားေရာက္ေတြ႕ဆံုခဲ့ပါတယ္။

Alexander Dubček  and Vaclav Havel

ဒါေပမဲ့ ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ရဲ႕ ေတြ႕ဆံုမႈေတြနဲ႔ ျပန္လည္ထူေထာင္ေရးႀကိဳးပမ္းလာမႈေတြဟာ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီအႀကီးအကဲ ယားကက္စ္ကို အမ်က္ထြက္ေစခဲ့တယ္။ ပါတီတြင္းအရာရွိေတြနဲ႔ တံခါးပိတ္အစည္းအေ၀းတစ္ခုျပဳလုပ္ၿပီး သူ႔ရဲ႕ထင္ျမင္သံုးသပ္ခ်က္ေတြေျပာခဲ့တယ္။ “သူတို႔ေျပာေတာ့ ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ဟာ တင့္ကားေတြနဲ႔ရွင္းလင္းတဲ့အခ်ိန္ထဲက ဆံုးခန္းတိုင္သြားခဲ့ၿပီဆိုပဲ။ ဘယ္တင့္ကားကမ်ား ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ကို ရွင္းပစ္ႏိုင္ခဲ့တာလဲ။ သူ အာဏာရၿပီး ရွစ္လၾကာေတာ့ စစ္တပ္ေတြေရာက္လာတယ္။ အဲဒါဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ ခ်က္လူ႔အဖြဲ႔အစည္းကို ၿငိမ္သက္ေအးေဆးေအာင္ သူ မစြမ္းေဆာင္ႏိုင္ခဲ့လို႔ပဲ။ အဲဒီအတြက္ အေျဖရွာတဲ့အခါေတြ႕ရတာက အရည္အခ်င္းမရွိတဲ့ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးကို ပါတီထဲကေန ဒီမိုကေရစီနည္းက်က် ထုတ္ပစ္လိုက္ဖို႔ပါ။ အဲဒီအတိုင္း ဗဟိုေကာ္မတီကေန ဆုံးျဖတ္ခဲ့တယ္။ ေနာက္ထပ္တစ္ဦးတစ္ေယာက္က သူ႔ရဲ႕ ေနရာယူလိုက္တယ္။ ပါတီထဲကေန ဒီမိုကေရစီနည္းလမ္းတက် သူ႔ကို ထုတ္ပယ္ပစ္လိုက္တာပါ” တဲ့။ တကယ္တမ္းေတာ့ ယားကက္စ္နဲ႔ တျခား သူ႔အေပါင္းအပါေတြက ကြန္ျမဴနစ္ပါတီေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ကို ၿခိမ္းေျခာက္ႏိုင္တဲ့ အဓိကေသာ့ခ်က္တစ္ခုအျဖစ္ျမင္ၾကတာပါ။ Obroda(အသစ္ျပန္စျခင္း)အဖြဲ႕လို ေျပာင္ေျပာင္တင္းတင္းေျပာတတ္တဲ့ ကြန္ျမဴနစ္အစုအဖြဲ႕ေတြကိုလည္း တစ္တန္းတစ္စားတည္းထားၿပီး သတိႀကီးႀကီးနဲ႔ ေစာင့္ၾကည့္ေနခဲ့ၾကပါတယ္။

ခ်က္ကိုစလိုဗက္၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ လာဒီစလာဗ့္ အဒါမက္ဆ္ ၾသစႀတီးယားႏိုင္ငံ ဗီယင္နာကို ေအာက္တိုဘာအကုန္ပိုင္းေလာက္ အလည္အပတ္လာခဲ့တဲ့အခါ ဒီအခ်ိန္ဟာ ၁၉၆၈ အေျခအေနကို ျပန္အသက္သြင္းႏိုင္မယ့္အခ်ိန္ဟုတ္မဟုတ္ ေမးလာၾကတယ္။ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္တံု႔ျပန္တာက  ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတာေတြကို သူထိန္းခ်ဳပ္အုပ္ခ်ဳပ္မထားႏိုင္ပါဘူး လို႔ ဆိုတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒါဟာ ပရတ္ဂ္မွာပဲ မူတည္တာမဟုတ္ဘူးလို႔လည္း ေျဖခဲ့ပါတယ္။ “၁၉၆၈ ဟာ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားကိစၥတစ္ခုတည္းမဟုတ္ပါဘူး။ တျခားတိုင္းျပည္ေတြရဲ႕ကိစၥလည္းျဖစ္ပါတယ္” တဲ့။ ဆႏၵေဖာ္ထုတ္ပြဲေတြေပၚလာခဲ့ၿပီးေနာက္ပိုင္း ပရတ္ဂ္မွာ ရဲနဲ႔ ထိပ္တိုက္ျဖစ္တဲ့ ပဋိပကၡမ်ဳိးေနာက္တစ္ႀကိမ္ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ရဲက ဆႏၵျပသူေတြအမ်ားႀကီးကို ဘတ္စ္ကားေတြထဲ က်ပ္က်ပ္ညပ္ညပ္ ထိုးသိပ္တင္ေဆာင္ၿပီး ဖမ္းဆီးခဲ့ပါတယ္။ လူအုပ္ႀကီးက ညာသံေပးၿပီး စူးစူး၀ါး၀ါးေအာ္ဟစ္ၾကတယ္။ “မင္းတို႔ဟာ ခ်က္ေတြမဟုတ္ဘူး” တဲ့။ “ဒါဟာ လြတ္လပ္ေရးမဟုတ္ဘူး” တဲ့။ ညီညီညာညာေအာ္ဟစ္ခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီေနာက္ပိုင္းရက္ေတြမွာ ဘာလင္တံတိုင္းႀကီး ဖြင့္ခဲ့ပါၿပီ။ ရွစ္ရက္ၾကာၿပီးေနာက္  ႏို၀ဘၤာ ၁၇ ရက္ေန႔မွာ “ကတီၱပါေတာ္လွန္ေရး” ေပၚထြက္လာခဲ့ပါတယ္။ တစ္ပတ္ၾကာတဲ့အခါ ၿမိဳ႕ေတာ္ ပရတ္ဂ္ ရဲ႕ ၀င္ဆဲစလာစ့္ရင္ျပင္ေရွ႕မွာေပါ့။ လက္ခ်င္းဆန္႔တန္းကာ ျမဲျမဲျမံျမံ ဆုပ္ကိုင္ထားၾကတဲ့ တစ္သိန္းေက်ာ္ခန္႔ရွိတဲ့လူအုပ္ႀကီးဆီေရွ႕မွာ ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ ရွိေနခဲ့တယ္။ လူအုပ္ႀကီးကို မိန္႔ခြန္းေျပာၿပီး လိုက္လံ ေပြ႔ဖက္ႏႈတ္ဆက္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီညမွာပဲ ယားကက္စ္နဲ႔ သူ႔ရဲ႕ ေပၚလစ္ျဗဴရိုတစ္ဖြဲ႕လံုး ရာထူးကေန ႏႈတ္ထြက္လိုက္ၾကတယ္။ ႏွစ္ကုန္ပိုင္းမွာ ဒူးဘ္ခ်က္ခ္ဟာ ဖက္ဒရယ္ပါလီမန္က လႊတ္ေတာ္ ဥကၠ႒ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ သေဘာထားကြဲလြဲသူေတြရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ေကာင္း ဗာဆလာ့ဗ္ဟာဗဲလ္ က သမၼတျဖစ္ခဲ့ပါၿပီ။

Alexander Dubček

Vaclav Harvel

Gustav Husak

Milos Jakes

ပရတ္ဂ္ၿမိဳ႕က လမ္းေတြေပၚမွာ
၁၉၈၉ ခုႏွစ္ဟာ ေတာ္လွန္ေရးေတြနဲ႔ ျပည့္ႏွက္ေနတဲ့ေၾကြအံကစားပြဲတစ္ပြဲပါ။ ဥေရာပအလယ္ပိုင္း၊ အေရွ႕ပိုင္းေဒသ ကြန္ျမဴနစ္အာဏာရွင္ေတြအေၾကာင္းေရးသားေနတဲ့ ၿဗိတိသွ်သမိုင္းဆရာ တင္မိုသီဂါတန္အာ့ရွ္ က မွတ္ခ်က္ေပးပါတယ္။ “ပိုလန္မွာ ကြန္ျမဴနစ္စနစ္ကေန ဒီမိုကေရစီစနစ္ကို ကူးေျပာင္းတဲ့အခါ ဆယ္ႏွစ္ၾကာတယ္။ ဟန္ေဂရီမွာ ဆယ္လၾကာၿပီး၊ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားမွာေတာ့ ဆယ္ရက္ပဲၾကာပါတယ္” လို႔ တင္စားေျပာခဲ့ပါတယ္။ သူတင္စားေျပာခဲ့တဲ့ ၁၀ရက္တာ ကာလဟာ ၁၉၈၉ ႏို၀ဘၤာလ ၁၇ ရက္ေန႔ကေန ၂၇ ရက္ေန႔ထိ ၾကာျမင့္ခဲ့တဲ့ “ကတၱီပါေတာ္လွန္ေရး” ကို ရည္ညႊန္းတာပါ။ ပရတ္ဂ္ေႏြဦးေတာ္လွန္ေရး က်ရႈံးခဲ့ၿပီးတဲ့ေနာက္ ခ်က္ကိုစလိုဗက္အမ်ားစုဟာ ေတာ္လွန္ေရးေတြရဲ႕ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့အင္အားအေပၚ သံသယပြားေနခဲ့ၾကပါတယ္။

ပိုလန္ႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းက ပင္လယ္ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕ေလး ဂဒိုင္းစ္ခ္ မွာ လြတ္လပ္တဲ့အလုပ္သမားအသင္း(Solidarity)က ေတာ္လွန္ေရးေတြလုပ္ေနၾကၿပီ။ တျခား Bloc တိုင္းျပည္ေတြ(ဆိုဗီယက္ယူနီယံ၊ ပိုလန္၊ အေရွ႕ဂ်ာမနီ၊ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယား၊ ဟန္ေဂရီ၊ ရိုေမးနီးယား၊ ယူဂိုစလားဗီးယား၊ ဘူလ္ေဂးရီးယား နဲ႔ အယ္လ္ေဘးနီးယား) မွာလည္း ေတာ္လွန္းေရးေတြျဖစ္ေပၚလာၿပီး အဲဒီေတာ္လွန္ေရးေတြဟာ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားအတြက္လည္း အကူအညီရခဲ့တာပါပဲ။ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားမွာ ေတာ္လွန္ေရး မလႊဲမေရွာင္သာပဲ ျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ တျခား ကြန္ျမဴနစ္ Bloc တိုင္းျပည္ေတြမွာသာ ႀကီးက်ယ္တဲ့အျဖစ္အပ်က္ေတြ ဖြင့္လွစ္ျပသမလာခဲ့ဘူးဆိုရင္ ကတၱီပါေတာ္လွန္ေရးဟာလည္း ျဖစ္ေပၚလာစရာ အလားအလာမရွိပါဘူးလို႔ ဆိုၾကတယ္။ အက္စတိုးနီးရားမွာ အက္စတိုးနီးရန္းေတးသီျခင္းေတာ္လွန္ေရး(Estorian Singing Revolution)ဟာ သူတို႔ရဲ႕လမ္းေၾကာင္းေပၚေရာက္ေနၾကၿပီ။ ပိုလန္ရဲ႕ အစိုးရအဖြဲ႔မွာလည္း Solidarity အဖြဲ႔၀င္ေတြ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ပါ၀င္လာႏိုင္ၾကၿပီး လႊတ္ေတာ္ထဲကို ေရာက္ေနခဲ့ၾကၿပီ။ ၁၉၈၉ ၾသဂုတ္ ၂၃ ရက္ေန႔မွာ အက္စတိုးနီးယား၊ လက္ထ္ဗီရာ နဲ႔ လစ္သူေရးနီးယား က လူေပါင္း ႏွစ္သန္းေလာက္ဟာ ၿမိဳ႕ေတာ္ေတြျဖစ္တဲ့ တယ္လင္း၊ ရီဂါ နဲ႔ ဗီးလ္နီးယူးစ္မွာ ကီလိုမီတာ၆၀ေလာက္ ရွည္လ်ားစြာလက္ခ်င္းခ်ိတ္လို႔ လမ္းမေပၚမွာ ဆႏၵျပေနခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီေနာက္ေတာ့ ၁၉၈၉ ႏို၀ဘၤာ ၉ ရက္ေန႔မွာ နာမည္ဆိုးနဲ႔ေက်ာ္ၾကားလွတဲ့ ဘာလင္တံတိုင္းႀကီး ၿပိဳလဲခဲ့ပါတယ္။ ဒီဇင္ဘာ ၄ ေန႔မွာ ၾသစႀတီးယား နယ္စပ္ကိုလည္း ျပန္ၿပီးဖြင့္ေပးလိုက္တယ္။ အေရွ႕နဲ႔ အေနာက္ကို ခြဲျခားထားတဲ့ သံကန္႔လန္႔ကာကို ထိထိေရာက္ေရာက္အဆံုးသတ္ႏိုင္လိုက္တာပါ။

ကတီၱပါေတာ္လွန္ေရးရဲ႕ ပထမေန႔မွာ ေပါ့။ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာေက်ာင္းသားမ်ားေန႔ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့ ေက်ာင္းသားဆႏၵျပပြဲတစ္ခု ပရတ္ဂ္မွာ စတင္ခဲ့တယ္။ ၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့ဆႏၵျပပြဲဟာ နာေရာ့ဒ္နီလမ္းမမွာ  အႀကမ္းဖက္မႈအသြင္ ေျပာင္းလဲသြားခဲ့ပါတယ္။ ရဲေတြဟာ လြတ္ေျမာက္ႏိုင္တဲ့ထြက္ေပါက္ေတြကို အားလံုးပိတ္ဆို႔လိုက္ၿပီး ေက်ာင္းသားေတြကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ရိုက္ႏွက္ပါေတာ့တယ္။ ပထမေၾကြအံကစားပြဲဟာ ႀကီးက်ယ္သြားခဲ့ၿပီးေနာက္ ဒီဇင္ဘာလအကုန္ေလာက္အထိ ေန႔တိုင္းလိုလို ဆႏၵျပသူေတြ ပိုလို႔ ပိုလို႔ မ်ားျပားလာတယ္။ ပါ၀င္ပူးေပါင္းသူေတြ အမ်ားႀကီးပဲေရာက္လာၾကတယ္။

ႏို၀ဘၤာ ၂၀ ရက္ မွာ ခန္႔မွန္းေျခ သန္းတစ္၀က္ေလာက္ရွိမယ့္ ၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္းဆႏၵျပသူေတြဟာ လမ္းမေတြေပၚမွာပဲ ရွိေနခဲ့ၾကတယ္။ အရင္ေန႔ေတြက လူေပါင္းႏွစ္သိန္းေလာက္ရွိခဲ့ပါတယ္။ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားမွာရွိၾကတဲ့ ႏိုင္ငံသားအားလံုးဟာ ၂နာရီစာ အလုပ္ေတြရပ္တန္႔ၿပီး ေတာ္လွန္ေရးမွာပါ၀င္ကူညီခဲ့ၾကပါတယ္။ ပရတ္ဂ္ ရဲ႕ ၀င္ဆဲစလာစ့္ရင္ျပင္နဲ႔ ၿမိဳ႕ေတာ္ ဘရာတီစလာဗာမွာ ဆႏၵျပပြဲေတြဟာ ေန႔တိုင္းလိုလို ျပဳလုပ္ေနခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ အေရးအႀကီးဆံုးတိုးတက္မႈေတြထဲက တစ္ခုကေတာ့ ဗာဆလာ့ဗ္ဟာဗဲလ္ နဲ႔ တျခား Charter 77 က ထင္ရွားတဲ့အဖြဲ႔၀င္ေတြ၊ တျခား သေဘာကြဲလဲြတဲ့အတိုက္အခံအဖြဲ႔အစည္းေတြ တည္ေထာင္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ Civic Forum ပါပဲ။ ေတာ္လွန္ေရးအလြန္ကာလမွာ Forum ကေန သမၼတအျဖစ္ ဟာဗဲလ္အပါအ၀င္၊ တျခား ေခါင္းေဆာင္ေတြကိုပါ ေနရာေပးႏိုင္လာခဲ့တယ္။  အဲဒီ Forum ဟာ ေက်ာင္းသားေတြကို အၾကမ္းဖက္ႏွိမ္နင္းရာမွာပါ၀င္ခဲ့တဲ့ ထိပ္တန္းအရာရွိေတြကို ထုတ္ပယ္ဖို႔နဲ႔ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြျပန္လည္လြတ္ေျမာက္ေရးအတြက္ လြတ္လပ္တဲ့ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈျပဳလုပ္ဖို႔ ျပန္လည္ပံုသြင္းတဲ့ လႈပ္ရွားမႈႀကီးအျဖစ္ ေက်ာ္ၾကားပါတယ္။

ႏို၀ဘၤာ ၂၈ ရက္ မွာ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားကြန္ျမဴနစ္ပါတီဟာ ႏိုင္ငံေရးအာဏာကို တစ္ဦးတည္ပိုင္ ထိန္းခ်ဳပ္ထားရာကေန အရႈံးေပးဖို႔ သေဘာတူလိုက္တယ္။ သူတို႔ရဲ႕ က်ရႈံးမႈကို လက္ခံခဲ့ပါတယ္။

ဒီဇင္ဘာ ၁၀ ရက္ မွာ ကြန္ျမဴနစ္သမၼတ ဂူစတာဗ့္ဟူးဆက္ခ္ ဟာ ၁၉၄၈ထဲက ရယူထားတဲ့ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီလက္ထဲက အာဏာကို ကြန္ျမဴနစ္မဟုတ္တဲ့ အစိုးရအျဖစ္ လႊဲေျပာင္းတာ၀န္ေပးလိုက္ေတာ့တယ္။ ၿပီးေတာ့ သူ ရာထူးကေန ႏႈတ္ထြက္ေပးလိုက္ပါတယ္။

ဒီဇင္ဘာ ၂၈ ရက္ မွာ အလက္ဇန္းဒါးဒူးဘ္ခ်က္ခ္က ဖက္ဒရယ္ပါလီမန္ထဲမွာ ေရြးေကာက္ခံ လႊတ္ေတာ္အမတ္ ျဖစ္လာခဲ့တယ္။

ဒီဇင္ဘာ ၂၉ ရက္ မွာ  ၁၉၄၈ထဲက က်ဴးေက်ာ္မႈခံခဲ့ရတဲ့ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားဟာ လြတ္လပ္ခဲ့ၿ႔ပီး ဗာဆလာ့ဗ္ဟာဗဲလ္ဟာ လြတ္လပ္တဲ့ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားႏိုင္ငံရဲ႕ ပထမဦးဆံုး သမၼတျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဟာဗဲလ္ သမၼတျဖစ္လာခဲ့ေတာ့ ေက်ာင္းသားေတြက သူတို႔ရဲ႕ ဆႏၵျပပြဲကို အဆံုးသတ္လိုက္ပါတယ္။ ကတီၱပါေတာ္လွန္ေရး ၿပီးဆံုးသြားခဲ့ပါၿပီ။

၁၉၉၀ ဇြန္လ မွာ ပထမဆံုး ဒီမိုကရက္တစ္ေရြးေကာက္ပြဲျပဳလုပ္ခဲ့ၾကတယ္။  ႏွစ္ ၄၀ေက်ာ္ၾကာ ကြန္ျမဴနစ္ေတြႀကီးစိုးခဲ့တဲ့ ခ်က္ကိုစလိုဗက္ကီးယားမွာ ပထမဆံုး ကြန္ျမဴနစ္မဟုတ္တဲ့အစိုးရသစ္တစ္ရပ္ ေပၚထြန္းလာခဲ့ပါတယ္။        ။

Ref : Czech Republic: The Velvet Revolution -- The Legacy of 1968 By Jolyon Naegele

ႏြယ္နီမဂၢဇင္း၊ စက္တင္ဘာလ၊ ၂၀၁၂