ပဋိပကၡနည္းလမ္းေဟာင္းေတြထဲက ေျမာက္ကိုးရီးယား

“ငယ္ငယ္တုန္းကေတာ့ ကၽြန္မရဲ႕တိုင္းျပည္ဟာ ဒီၿဂိဳဟ္ကမၻာႀကီးမွာ အေကာင္းဆံုးတိုင္းျပည္လို႔ပဲထင္ခဲ့တာပါ။ “အားက်စရာ ဘာမွမရွိ” ဆိုတဲ့သီခ်င္းတစ္ပုဒ္ကို သီေၾကြးၿပီး ကၽြန္မ ႀကီးျပင္းလာခဲ့တယ္။ ကၽြန္မ ဂုဏ္ယူေနခဲ့တာပါပဲ။ ကၽြန္မ အသက္ ၇ ႏွစ္အရြယ္၊ လူျမင္ကြင္းမွာေသဒဏ္စီရင္ခဲ့တာကိုျမင္ေတြ႕လိုက္ရတာေတာင္ ေျမာက္ကိုးရီးယားကကၽြန္မဘဝဟာ ပံုမွန္ပါပဲလို႔ ေတြးခဲ့တယ္” 

ေျမာက္ကိုးရီးယားက မိန္းမငယ္ေလး ဟီယြန္ဆီအိုလီ ေျပာျပခဲ့တာပါ။ လီ ေျမာက္ကိုးရီးယားမွာေမြးဖြားခဲ့ၿပီး ၁၉၉၇ မွာ ႏိုင္ငံကို စြန္႔ခြာခဲ့တယ္။ အခုေတာ့ လီက ေတာင္ကိုးရီးယားမွာေနထိုင္ႏိုင္ေနပါၿပီ။ ေျမာက္ကိုးရီးယားဒုကၡသည္ေတြအတြက္ တက္ၾကြလႈပ္ရွားသူ အျဖစ္ လီ လုပ္ေဆာင္ေနပါတယ္။ ေဖေဖၚဝါရီလကျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ TED2013 ညီလာခံမွာ လီ က သူမရဲ႕ ေမြးရပ္ဇာတိေျမာက္ကိုးရီးယားမွာရွင္သန္ေနထိုင္ခဲ့ရပံုေတြကို ျပန္ၿပီးေျပာျပခဲ့ပါတယ္။ 

“ကၽြန္မရဲ႕ မိသားစုဟာ မဆင္းရဲပါဘူး။ ဆာေလာင္မြတ္သိပ္တဲ့ဒုကၡေဝဒနာေတြ ကၽြန္မဘယ္တုန္းကမွ မခံစားခဲ့ရဘူး။ ဒါေပမဲ့ တစ္ေန႔ ကၽြန္မအေမ ဖတ္ျပခဲ့တဲ့ စာတစ္ေစာင္မွာ .. အလုပ္သမားတစ္ဦးရဲ႕ ညီမဆီကစာပါ။ စာထဲမွာေရးထားတာက သူမ မိသားစုဟာ အစာေရစာငတ္မြတ္ေနခဲ့တာေၾကာင့္ေသလုနီးပါးျဖစ္ေနခဲ့ပါၿပီတဲ့။ ကၽြန္မ သေဘာေပါက္လိုက္တယ္။ ကၽြန္မ တိုင္းျပည္မွာ တစ္စံုတစ္ခုအႀကီးအက်ယ္မွားယြင္းေနတာပဲ။ ေျမာက္ကိုးရီးယားမွာ အင္မတန္ႀကီးမားတဲ့ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးမႈဟာ ၁၉၉၀ႏွစ္ ႏွစ္လယ္ပိုင္းကေန ႏွစ္ကုန္ပိုင္းအထိ ျဖစ္ပြားလာခဲ့ၿပီ။ ဆင္းရဲဒုကၡေတြကို ကၽြန္မ စတင္သိျမင္လာခဲ့ရပါတယ္။ ဆာေလာင္မြတ္သိပ္မႈ၊ ေသဆံုးျခင္းေတြ ကၽြန္မ ပတ္ဝန္းက်င္မွာ ျမင္ေတြ႔ေနခဲ့ရပါၿပီ။ ကၽြန္မ ေျမာက္ကိုးရီးယားကေန ဘယ္လိုထြက္ခြာခဲ့သလဲဆိုတာ အေသးစိတ္ ထုတ္ေဖာ္ေျပာမျပႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ကၽြန္မေျပာႏုိင္တာကေတာ့ ကၽြန္မ မိန္းမငယ္ေလးအရြယ္မွာပဲ ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးမႈရဲ႕အေမွာင္မိုက္ဆံုးႏွစ္ေတြကို ရင္ဆိုင္လာရတယ္။ ေသြးသိပ္မနီးတဲ့ကၽြန္မေဆြမ်ဳိးေတြနဲ႔ ေနထိုင္ဖို႔ တရုတ္ႏိုင္ငံကို တစ္ေယာက္တည္းသြားခဲ့ပါတယ္။ ကၽြန္မေတြးထင္ခဲ့တာက ကၽြန္မ မိသားစုနဲ႔ တခဏေလးခြဲေနရမယ္လို႔ပါပဲ။ ကၽြန္မ မိသားစုနဲ႔ အတူတူျပန္ေနရဖို႔ ၁၄ ႏွစ္ေတာင္ၾကာသြားမယ္လို႔ ကၽြန္မ ဘယ္တုန္းကမွမေတြးမိခဲ့ပါဘူး။

တရုတ္ႏိုင္ငံမွာ ေျမာက္ကိုးရီးယားဒုကၡသည္ေတြကို တရားမဝင္ေရႊ႕ေျပာင္းသူေတြအျဖစ္ ဆံုးျဖတ္လိုက္တဲ့အခါ ကၽြန္မ အထိတ္ထိတ္အလန္႔လန္႔နဲ႔ ေနထိုင္ရေတာ့တယ္။ ဘယ္ေတာ့မ်ားကၽြန္မကိုတရားမဝင္ေနထိုင္သူအျဖစ္ သိသြားၾကမလဲ၊ ကၽြန္မ ေနရပ္ကိုသာျပန္ပို႔ခဲ့ရင္ ေျမာက္ကိုးရီးယားက ေၾကာက္လန္႔စရာကံၾကမၼာနဲ႔ျပန္ၿပီးရင္ဆိုင္တိုးရမလား ေၾကာက္ရြံ႕ခဲ့မိပါတယ္။ တစ္ေန႔ ကၽြန္မအတြက္ အဆိုးဆံုးအိပ္မက္တကယ္ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ တရုတ္ရဲေတြက ကၽြန္မကိုဖမ္းဆီးမိသြားပါတယ္။ စစ္ေၾကာေမးျမန္းဖို႔ ရဲဌာနကိုဖမ္းေခၚသြားတယ္။ အဲဒီထဲက တစ္ေယာက္က ကၽြန္မဟာေျမာက္ကိုးရီးယားကပါလို႔စြပ္စြဲၿပီး သူတို႔ ကၽြန္မရဲ႕ တရုတ္စကားေျပာအေျခအေနကို စစ္ေဆးပါတယ္။ ကၽြန္မကို ေမးခြန္းေတြ တန္နဲ႔ခ်ီၿပီးေမးျမန္းေတာ့တာပဲ။ ကၽြန္မဘဝေတာ့ သြားၿပီလို႔ပဲ အဲဒီအခ်ိန္ထင္ခဲ့မိတာေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ကၽြန္မရဲ႕ ခံစားခ်က္၊ ေၾကာက္ရြံ႕တုန္လႈပ္မႈေတြကို သိမ္းဆည္းၿပီး သူတို႔ရဲ႕ ေမးခြန္းေတြကိုေသခ်ာေျဖပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ သူတို႔ ကၽြန္မကို ျပန္လႊတ္ေပးလိုက္ၾကတယ္။ အဲဒါ အံ့ၾသဖြယ္ရာျဖစ္ရပ္ပါပဲ။ အဲဒီေနာက္ ၁၀ ႏွစ္ၾကာ ထိတ္လန္႔စြာပုန္းေနခဲ့ၿပီးေတာ့ ကၽြန္မ ေတာင္ကိုးရီးယားကိုသြားဖို႔ စြန္႔စြန္႔စားစားဆံုးျဖတ္ခဲ့ပါတယ္။ ေတာင္ကိုးရီးယားမွာ အဆင္ေျပေျပေနထိုင္ဖို႔ဆိုတာကလည္း တကယ္ေတာ့မလြယ္ကူလွပါဘူး။ ကၽြန္မအစီအစဥ္တစ္ခုဆြဲၿပီး တကၠသိုလ္ဝင္ခြင့္စာေမးပြဲတစ္ခုေျဖဖို႔ စတင္ႀကိဳးစားတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ စိတ္ေခ်ာက္ခ်ားစရာပါပဲ။ ဖုန္းေခၚသံတစ္ခုဝင္လာခဲ့တယ္။ ပြဲစားကတဆင့္ကၽြန္မမိသားစုအတြက္ ေငြလႊဲတာကို ေျမာက္ကိုးရီးယားအာဏာပိုင္ေတြသိရွိသြားၿပီး ၾကားျဖတ္သိမ္းယူထားလိုက္ၾကတယ္တဲ့။ အျပစ္ေပးတဲ့သေဘာေပါ့။ ကၽြန္မမိသားစုကိုလည္း ေက်းလက္ေဒသက လူသူကင္းမဲ့တဲ့ေနရာတစ္ခုကို အတင္းအၾကပ္ေျပာင္းေရႊ႕ခိုင္းခဲ့ၾကတယ္။ သူတို႔ ေျမာက္ကိုးရီးယားကေန ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ထြက္ခြာႏိုင္မွျဖစ္ေတာ့မယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ကၽြန္မ မိသားစုေတြရဲ႕လြတ္ေျမာက္ေရးကူညီဖို႔ အစီအစဥ္စခဲ့ပါတယ္။ ကၽြန္မ တရုတ္ႏိုင္ငံကို ေလယာဥ္နဲ႔ျပန္လာခဲ့တယ္ ၿပီးေတာ့ ေျမာက္ကိုးရီးယားနယ္စပ္ဆီဦးတည္ခဲ့ပါတယ္။ ကၽြန္မမိသားစုဟာ တရုတ္စကားမေျပာႏိုင္တာေၾကာင့္ ကၽြန္မကပဲ လမ္းညႊန္ေခၚေဆာင္ခဲ့ရတယ္။ တရုတ္ႏိုင္ငံထဲမွာ မိုင္ေပါင္း ၂၀၀၀ေက်ာ္ ၿပီးေတာ့ အေရွ႕ေတာင္အာရွကိုပါ။ ဘတ္စ္ကားနဲ႔ ရက္သတၱတစ္ပတ္ခရီးျဖစ္ၿပီး ကၽြန္မတို႔ ဖမ္းဆီးခံရလုနီးပါးအေျခအေနအႀကိမ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကံဳခဲ့ရတာ တကယ့္အထိတ္တလန္႔အျဖစ္အပ်က္ေတြပါ။ 

တစ္ႀကိမ္မွာေတာ့ ကၽြန္မတို႔ဘတ္စ္ကားဟာ ရပ္တန္႔လိုက္တယ္။ တရုတ္ရဲအရာရွိတစ္ဦးကားေပၚကိုတက္လာပါတယ္။ သူက လူတိုင္းရဲ႕ ID ကတ္ျပားေတြေတာင္းယူလိုက္ၿပီး ေမးခြန္းေတြေမးဖို႔ စတင္ေတာ့တယ္။ ကၽြန္မမိသားစုက တရုတ္လို႔နားမလည္ေတာ့ ကၽြန္မတို႔ဖမ္းဆီးခံရေတာ့မယ္လို႔ ေတြးထားလိုက္မိတယ္။ ရဲအရာရွိကကၽြန္မမိသားစုအနီးေရာက္လာခဲ့ေတာ့ ကၽြန္မ လွ်င္လွ်င္ျမန္ျမန္ပဲ မတ္တပ္ရပ္လိုက္ၿပီး သူ႔ကိုေျပာလိုက္ပါတယ္။ သူတို႔ဟာ ဆြံ႔အ၊ နားမၾကားသူေတြပါ။ ကၽြန္မ က အေဖာ္အျဖစ္လုိက္ပါခဲ့ပါတယ္လို႔ရွင္းျပခဲ့တယ္။ ရဲအရာရွိဟာကၽြန္မကို မယံုသကၤာစူးစိုက္ၿပီးၾကည့္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကံေကာင္းလိုက္တာ။ သူ ကၽြန္မကို ယံုၾကည္သြားတယ္။ ကၽြန္မတို႔ အဲဒီလိုနည္းနဲ႔ပဲ လာအိုနယ္စပ္ကေနျဖတ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကၽြန္မမွာရွိသမွ်ပိုက္ဆံကုန္လုနီးပါး နယ္စပ္လံုျခံဳေရးအေစာင့္ေတြကို လာဘ္ထိုးခဲ့ရတာပါ။ ကၽြန္မတို႔ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ခြင့္ရခဲ့တာေတာင္မွ ကၽြန္မမိသားစုဖမ္းဆီးခံလိုက္ရၿပီး တရားမဝင္နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္မႈနဲ႔ အက်ဥ္းခ်လိုက္တယ္။ လာဘ္ထိုးဖို႔ေငြေတြအကုန္သံုးစြဲျပစ္ၿပီးတဲ့အခါမွာေတာ့ တစ္လအၾကာမွာေပါ့ ကၽြန္မ မိသားစုျပန္ၿပီးလြတ္ေျမာက္လာတယ္။ ၿပီးေတာ့ သိပ္မၾကာပါဘူး။ လာအိုၿမိဳ႕ေတာ္မွာ ေနာက္ထပ္တစ္ခါအဖမ္းခံရၿပီး အက်ဥ္းခ်ထားလိုက္ျပန္တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ဟာ ကၽြန္မဘဝမွာေတာ့ အနိမ့္က်ဆံုးစိတ္အဆင္းရဆံုးအခ်ိန္ေတြထဲက တစ္ခုပါ။ ကၽြန္မ စိတ္နဲ႔ ခႏၶာကိုယ္ဟာ ဆုတ္ယုတ္လို႔ အားအင္ကုန္ခမ္းလိုက္တာ။ ကၽြန္မ အရႈံးႀကီးရႈံးသြားၿပီဆိုတဲ့ ခံစားခ်က္မ်ဳိးနဲ႔ပါ။ ကၽြန္မ မိသားစုကို လြတ္ေျမာက္ဖို႔ နည္းမ်ဳိးစံုသံုးၿပီကူညီခဲ့တာ အခုကၽြန္မတို႔ ခရီးအေတာ္ေရာက္ခဲ့ၿ႔ပီ။ ေတာင္ကိုးရီးယားသံရုံးနဲ႔ဆို ဘယ္ေလာက္မွမေဝးေတာ့တဲ့ေနရာမွာ အက်ဥ္းေထာင္ထဲ ပစ္ထည့္ခံလိုက္ရၿပီ။ ကၽြန္မ မိသားစုလြတ္ေျမာက္ႏိုင္မလားလို႔ ရဲဌာနနဲ႔ လူဝင္မႈႀကီးၾကပ္ေရးရံုး၅ ႀကိမ္ေျမာက္သြားခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကၽြန္မမွာ လာဘ္ေပးစရာေငြလည္း လက္က်န္မရွိေတာ့ပါဘူး။ ကၽြန္မရဲ႕ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြအားလံုးဆံုးၿပီေပါ့။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အမ်ဳိးသားတစ္ဦးက လွမ္းေမးလိုက္တဲ့အသံကၽြန္မၾကားလိုက္ရတယ္။ “ဘာမ်ား အမွားအယြင္းျဖစ္ေနသလဲ” တဲ့။ ကၽြန္မ အေတာ္ေလးအံ့အားသင့္သြားခဲ့ရတာေပါ့။ လူစိမ္းတစ္ေယာက္က ဂရုတစိုက္ေမးလိုက္တာကိုး။ သူက သူ႔နာမည္ရဲ႕ ေရွ႕စာလံုးကိုပဲေျပာပါတယ္။ ကၽြန္မ မကၽြမ္းက်င္တဲ့အဂၤလိပ္စကားနဲ႔ႀကိဳးစားရွင္းျပပါတယ္။ အဘိဓာန္ကိုလည္းဖတ္ၾကည့္ရေသးတာ။ ကၽြန္မအေျခအေနကိုရွင္းျပၿပီးေတာ့ အဲဒီအမ်ဳိးသားဟာ ATM စက္ဆီသြားပါတယ္။ ကၽြန္မ မိသားစုအတြက္လိုအပ္တဲ့ေငြရယ္ တျခားေျမာက္ကိုးရီးယားႏွစ္ဦးကိုပါ အခ်ဳပ္ခန္းထဲကလြတ္ေျမာက္ဖို႔ ေငြထုတ္ေပးပါတယ္။ ကၽြန္မ အဲဒီသူ႔ကို ေက်းဇူးတင္လိုက္တာ။ ၿပီးေတာ့ ကၽြန္မ ေမးၾကည့္ခဲ့ပါတယ္။ 

“ရွင္ဘာေၾကာင့္မ်ား ကၽြန္မကိုကူညီတာလဲ” 

“မင္းကို ကူညီတာမဟုတ္ပါဘူး” တဲ့။ သူကေျဖပါတယ္။ 

“ငါ ေျမာက္ကိုးရီးယားျပည္သူေတြကို ကူညီေနတာပါ" တဲ့။

ကၽြန္မ နားလည္လိုက္တယ္။ အဲဒါဟာ ကၽြန္မဘဝရဲ႕ တစ္သက္မေမ့မယ့္အမွတ္အသားတစ္ခုပါပဲ။ အဲဒီလူစိမ္းဟာ ကၽြန္မနဲ႔ တျခား ကိုးရီးယားလူမ်ဳိးေတြအတြက္အလိုအပ္ဆံုးအခ်ိန္မွာ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္အသစ္တစ္ခုေပးခဲ့တာပါ။ သူဟာ လူစိမ္းေတြအေပၚမွာၾကင္နာသနားမႈကိုျပသခဲ့တယ္။ ႏိုင္ငံတကာလူ႔အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ အေထာက္အပံ့ဟာ ေျမာက္ကိုးရီးယားလူမ်ဳိးေတြလိုအပ္ေနတဲ့ တကယ့္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္အလင္းေရာင္ဆိုတာကိုပါျပသခဲ့တာပါ။ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ ကၽြန္မတို႔ရဲ႕ ခရီးရွည္ႀကီးၿပီးတဲ့အခါ ကၽြန္မ မိသားစုရယ္ ကၽြန္မတို႔ ေတာင္ကိုးရီးယားမွာ ျပန္လည္ေပါင္းစည္းမိခဲ့ၾကပါၿပီ။

ဒါေတြဟာ လီျပန္ေျပာျပခဲ့တဲ့ သူမရဲ႕ ေျမာက္ကိုးရီးယားကေနလြတ္ေျမာက္ဖို႔ခက္ခက္ခဲခဲႀကိဳးစားပံုေတြပါ။

ပိုင္ဆိုင္ထားတဲ့ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္ေတြ ဟန္တျပင္ျပင္ တိုက္ခိုက္ခ်င္ေနတဲ့ ေျမာက္ကိုးရီးယားကို ဘယ္သူေတြကမ်ား ပဲ့ကိုင္ထိန္းခ်ဳပ္ခဲ့သလဲ။ အခုဆိုရင္နာမည္ဆိုးနဲ႔ ပိုလို႔ေက်ာ္ၾကားခဲ့တဲ့ေျမာက္ကိုးရီယားရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးဇာတ္ခံုေပၚမွာ ဘယ္သူေတြေျခာက္လွန္႔ကျပေနၾကပါသလဲတဲ့။ အခုလက္ရွိ ေျမာက္ကိုးရီးယားရဲ႕ေခါင္းေဆာင္ဟာ အသက္ ၃၀ အရြယ္ ကင္မ္ဂ်ဳံအန္ပါ။ ဖခင္ ကင္ဂ်ဳံအီ၊ အဖိုး ကင္မ္အီဆြန္တို႔ရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ရာထူးေတြကို လႊဲေျပာင္းယူခဲ့တဲ့သူပါပဲ။ ကင္မ္အီဆြန္တကၠသိုလ္မွာ ရူပေဗဒဘာသာနဲ႔ ဘြဲ႕ရခဲ့ၿပီး  ကင္မ္အီဆြန္စစ္တကၠသိုလ္ဆင္းတစ္ဦးပါ။ ကမၻာမွာအသက္အငယ္ဆံုးႏိုင္ငံအႀကီးအကဲျဖစ္သြားခဲ့ပါတယ္။ ကင္မ္ဂ်ဳံအန္ရဲ႕ ပညာေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဂ်ပန္သတင္းစာေတြမွာ ေဖာ္ျပခဲ့တာက ၁၉၉၃ ကေန ၁၉၉၈ ခုႏွစ္အထိ ဆြစ္ဇာလန္ႏိုင္ငံ၊ Bern နယ္ေျမ၊Gümligen ၿမိဳ႕က ပုဂၢလိကအဂၤလိပ္စာသင္တန္းေက်ာင္းမွာတက္ေရာက္ခဲ့တယ္။ ခ်ဳိပက္ခ္(ပက္ခ္ခ်ဳိ) ဆိုတဲ့ ရွက္တတ္တဲ့ေက်ာင္းသား၊ ေက်ာင္းသားေကာင္းတစ္ေယာက္လို႔ပဲေဖာ္ျပပါတယ္။ ၁၉၉၈-၂၀၀၀ မွာေတာ့ Köniz ၿမိဳ႕က အစိုးရေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းမွာ ေျမာက္ကိုးရီးယားသံရုံးဝန္ထမ္းတစ္ဦးရဲ႕ သား ပက္ခ္အန္ အျဖစ္ စာရင္းျပၿပီးတက္ေရာက္ခဲ့တာပါ။ ပက္ခ္အန္ ရဲ႕ အတန္းေဖာ္ေတြက ေျပာျပတာကေတာ့ တစ္ခါတစ္ရံ သူဟာ ေျမာက္ကိုးရီးယားေခါင္းေဆာင္တစ္ဦးရဲ႕သားျဖစ္တယ္ဆိုတာ ေျပာခဲ့တယ္လို႔ဆိုတယ္။ အတန္းေဖာ္မိန္းကေလးေတြနဲ႔ဆိုရင္ မဝံ့မရဲရွက္ေၾကာက္တတ္တယ္။ ဘတ္စကက္ေဘာပရိတ္သတ္တစ္ဦးျဖစ္ၿပီး အေမရိကန္ဘတ္စ္ကက္ေဘာခ်န္ပီယံ မိုက္ကယ္ေဂ်ာ္ဒန္ကို အရူးအမူးသေဘာက်ခဲ့သတဲ့။ အခုေတာ့ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္ေတြနဲ႔ ကမၻာကို ၿခိမ္းေျခာက္ေနခဲ့ပါၿပီ။ 

ေျမာက္ကိုးရီးယားရဲ႕ ႏ်ဴကလီးယားအစီအစဥ္ကို စတင္တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ ဖခင္ႀကီးလို႔ဆိုၾကတဲ့ အဘိုးျဖစ္သူ ကင္မ္အီဆြန္ရဲ႕ ၁၀၁ ႏွစ္ေျမာက္ စ်ာပနအခမ္းအနားကို ဧၿပီလ ၁၅ ရက္ေန႔မွာ ျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး ကင္မ္ဂ်ဳံအန္ တက္ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ အခမ္းအနားကို ၿမိဳ႕ေတာ္ၿပံဳယမ္းက အဖိုး နဲ႔ ဖခင္ကင္မ္ဂ်ဳံအီရဲ႕ ဂူဗိမာန္မွာ ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကတယ္။ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္ေတြကို ‘ႏိုင္ငံရဲ႕အသက္ဘဝရတနာတစ္ပါး” လို႔ ေျမာက္ကိုးရီးယားေခါင္းေဆာင္ေတြက သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္။

တင္းအားေတြမ်ားလာ/ ျမင့္တက္လာတဲ့ ၾကားထဲက ကိုးရီးယားကၽြန္းဆြယ္မွာ ေျမာက္ကိုးရီးယားက တိုက္ခုိက္မႈေတြလုပ္မယ္လို႔ ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြတစ္ျပံဳႀကီးလုပ္လာတယ္။ ပစ္မွတ္ေတြက ယူအက္စ္၊ ေတာင္ကိုးရီးယား တို႔ကိုပါ။ ၿပံဳးယမ္းကို အျပစ္တင္ခဲ့ၾကတဲ့ အဓိကတိုက္ခိုက္မႈေတြနဲ႔ က်ဴးေက်ာ္မႈေတြမွာဆိုရင္ -

ဇန္နဝါရီ ၁၉၆၇ 

ေျမာက္ကိုးရီးယား အေျမာက္တပ္ပစ္မွတ္ဟာ ေတာင္ကိုးရီးယား သေဘၤာ “the Dangpo” ဆိုတဲ့ သေဘၤာသား ၇၀ဦးပါ ကင္းလွည့္သေဘၤာကို ပင္လယ္ဝါထဲမွာ ပစ္ခတ္ခဲ့ပါတယ္။ သေဘၤာနစ္ျမဳပ္ခဲ့ၿပီး သေဘၤာသား ၃၉ ဦး ေသဆံုးခဲ့တယ္။ 

ဇန္နဝါရီ ၁၉၆၈ 

ေျမာက္ကိုးရီးယား ကြန္မန္ဒို ၃၁ ဦးပါတဲ့  အဖြဲ႔ဟာ ေတာင္ကိုးရီးယား သမၼတအိမ္ရာနန္းေတာ္ “the Blue House” ထဲကို ျဖတ္ေက်ာ္ခဲ့ၿပီး သမၼတ ပတ္ခ္ခ်ဳံဟီ ကို လုပ္ၾကံဖို႔ႀကိဳးစားခဲ့ၾကတယ္။ ေတာင္ကိုးရီးယားလံုျခံဳေရးတပ္သားေတြေၾကာင့္ ႀကိဳးစားမႈဟာ မေအာင္ျမင္ခဲ့ပါဘူး။ မစၥတာ ပတ္ခ္ဟာ လြတ္ေျမာက္ခဲ့ေပမယ့္ ေတာင္ကိုးရီးယား ၇ ဦး နဲ႔ ကြန္မန္ဒိုအမ်ားစုေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။

ဇန္နဝါရီ ၁၉၆၈ 

အဲဒီႏွစ္မွာပဲ ကင္းလွည့္ေစာင့္ၾကပ္စဥ္ ယူအက္စ္အက္စ္သေဘၤာ Pueblo ဟာ ေျမာက္ကိုးရီးယားတပ္သားေတြရဲ႕ဖမ္းဆီးမႈခံခဲ့ရတယ္။ သေဘၤာသားတစ္ဦးေသဆံုးၿပီး ၈၂ ဦးကိုေတာ့ ေျမာက္ကိုးရီးယားအက်ဥ္းစခန္းကို ေခၚေဆာင္သြားခဲ့တယ္။ ယူအက္စ္က အဲဒီသေဘၤာဟာေထာက္လွမ္းေရးစပိုင္သေဘၤာမဟုတ္ဘူးဆိုတာ ေတာင္းပန္/ အာမခံၿပီးတဲ့ေနာက္ ၁၁ လ ၾကာၿပီးတဲ့အခါ အက်ဥ္းသားေတြကို လႊတ္ေပးခဲ့ပါတယ္။ the Pueblo သေဘၤာကိုေတာ့ ေျမာက္ကိုးရီးယားျပတိုက္တစ္ခုမွာ ျပထားခဲ့တယ္။ the Pueblo ဟာ ျပတိုက္မွာေဆာင္ယူျပသထားခံခဲ့ရတဲ့ ယူအက္စ္ရဲ႕တစ္စီးတည္းေသာ စစ္သေဘၤာပါပဲ။

ဒီဇင္ဘာ ၁၉၆၉ 

ေတာင္ကိုးရီးယား ခရီးသည္တင္သေဘၤာတစ္စီးဟာ ျပန္ေပးဆြဲခံရၿပီး ေျမာက္ကိုးရီးယားကို ေမာင္းႏွင္ဖို႔ အတင္းအၾကပ္ျပဳခဲ့တယ္။ ခရီးသည္ဒါဇင္ေပါင္းမ်ားစြာဟာ ဓားစာခံအျဖစ္ဖမ္းဆီးခံရပါတယ္။ ဇန္နဝါရီမွာ ဓားစာခံ ၃၉ ဦးကို ျပန္လႊတ္ေပးခဲ့တယ္။ ဒါေပမဲ့ က်န္တဲ့ ၁၂ ဦးကေတာ့ လြတ္ေျမာက္ခဲ့လား၊ ဖမ္းဆီးထားဆဲလားအေသအခ်ာမသိႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။

ၾသဂုတ္ ၁၉၇၄ 

ဒုတိယအႀကိမ္ေျမာက္ႀကိဳးစားမႈမွာ သမၼတ ပတ္ခ္ရဲ႕ ဇနီးေသဆံုးသြားပါတယ္။ ေျမာက္ကိုးရီးယားေအးဂ်င့္တစ္ဦး လူအုပ္ၾကားထဲမိုက္ရူးရဲပစ္ခတ္ခဲ့တာေၾကာင့္ ပ်ံ႕လြင့္ေနတဲ့က်ည္ဆံေတြထိမွန္ ေသဆံုးခဲ့တာပါ။

ေအာက္တိုဘာ ၁၉၈၃

ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ အာဇာနည္ကုန္းမွာ ေျမာက္ကိုးရီးယားဗံုးခြဲတိုက္ခိုက္မႈျပဳလုပ္ခဲ့တယ္။ ေတာင္ကိုးရီးယား သမၼတ ခ်န္ဒူးဟြန္ ရန္ကုန္ကိုလာလည္တဲ့အခ်ိန္ တိုက္ခိုက္ခဲ့တာပါ။ သမၼတခ်န္ဒူးဟြန္ အသက္ရွင္လြတ္ေျမာက္ခဲ့ေပမယ့္ အစိုးရဝန္ႀကီးတခ်ဳိ႕အပါအဝင္ လူေပါင္း ၂၁ ဦး ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။

ႏိုဝဘၤာ ၁၉၈၇ 

ေျမာက္ကိုးရီးယားေအးဂ်င့္ေတြတပ္ဆင္ခဲ့တဲ့ ဗံုးတစ္လံုးဟာ ဆိုးလ္ကေန ဘက္ဂဒက္ကို ထြက္ခြာမယ့္ခရီးသည္တင္ေလယာဥ္မွာ ေပါက္ကြဲခဲ့တယ္။ ခရီးသည္အားလံုးနဲ႔ ေလယာဥ္ဝန္ထမ္းအားလံုးေသဆံုးပါတယ္။

စက္တင္ဘာ ၁၉၉၆ 

ေျမာက္ကိုးရီးယားေရငုပ္သေဘၤာတစ္စင္း ေတာင္ကိုးရီးယားအေရွ႕ဘက္ကမ္းေျခအနီး ဂန္ေနာင္းအနီးမွာ ေသာင္တင္သြားခဲ့တယ္။  လွဳိ႕ဝွက္ေထာက္လွမ္းေရးအတြက္ေရာက္ရွိေနခဲ့တယ္လို႔ယူဆဖြယ္ရာပါ။ အခ်င္းခ်င္း အစေဖ်ာက္ရွာေဖြသတ္ျဖတ္တာေၾကာင့္ သေဘၤာသား ၂၆ ဦးကမ္းေျခဆီသို႔ထြက္ေျပးပါတယ္။ သေဘၤာသား ၁၁ ဦး ကို ေသဆံုးလွ်က္ေတြ႕ခဲ့ၾကရတယ္။ သေဘၤာေပၚမွာပါလာတဲ့သူေတြကပဲ ပစ္ခတ္ခဲ့တဲ့ပံုစံေတြ႔ရၿပီး သူလွ်ဳိလို႔ စြပ္စြဲခံထားရသူတစ္ဦးလြတ္ေျမာက္ခဲ့တယ္။ တစ္ဦးကေတာ့ ေတာင္ကိုးရီးယားလံုျခံဳေရးတပ္ဖြဲ႕က ဖမ္းဆီးမိခဲ့ပါတယ္။ က်န္တဲ့သူအားလံုးက အသတ္ခံခဲ့ရပါတယ္။ ေတာင္ကိုးရီးယားမ်ားစြာလည္း အဲဒီစစ္ဆင္ေရးမွာ ေသဆံုးခဲ့ၾကတယ္။

မတ္ ၂၀၁၀

တန္ ၁၂၀၀ ေလးလံတဲ့ ေတာင္ကိုးရီးယားကြန္ဗက္ထ္စစ္သေဘၤာ “ေခ်နန္” ဟာ ေျမာက္ကိုးရီးယားနဲ႔ ေရပိုင္နက္အျငင္းပြားရာေနရာမွာရွိေနခဲ့တယ္ဆုိၿပီး တိုက္ခိုက္ခဲ့တယ္။ တိုက္ခိုက္မႈမွာ သေဘၤာအမ်ားစုလြတ္ေျမာက္ခဲ့ေပမယ့္ ၄၆ ဦးက ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြၿပီးေတာ့ ဆိုးလ္ဘက္ကေျပာတာက ေတာ္ပီဒိုေပါက္ကြဲမႈဟာ သေဘၤာကိုတိုက္ရိုက္ပစ္ခတ္ႏွစ္ျမဳပ္လိုက္တာျဖစ္ၿပီး အဲဒီတိုက္ခို္က္မႈမွာ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်အရွိဆံုးအေၾကာင္းျပစရာက ေျမာက္ကိုးရီးယားတစ္ဦးတည္းရွိတယ္ လို႔ဆိုတယ္။ ျပံဳယမ္းကေတာ့ ဘာမွပါဝင္ပတ္သက္မႈမရွိဘူးလို႔ ျငင္းဆန္ပါတယ္။

ႏိုဝဘၤာ ၂၀၁၀ 

ေျမာက္ကိုးရီးယားဟာ ေတာင္ကိုးရီးယားနယ္စပ္ကၽြန္း ယြန္ပီအြန္ ကို လက္နက္ႀကီးနဲ႔ပစ္ခတ္တိုက္ခိုက္မႈမွာ အရပ္သား ၂ ဦးအပါအဝင္ ေတာင္ကိုးရီးယား ၄ ဦး ေသဆံုးခဲ့တယ္။ အဲဒါဟာ ေတာင္ကိုးရီးယားစစ္ေရးေလ့က်င့္မႈေတြကို တံု႔ျပန္လိုက္တာလို႔ဆိုတယ္။

ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္ပိုင္ဆိုင္ဖို႔အျမဲႀကိဳးစား/ ၿခိမ္းေျခာက္ေနခဲ့တဲ့ ေျမာက္ကိုးရီးယားက ေတာင္ကိုးရီးယားကိုတိုက္ခိုက္မႈေတြပါ။ ေျမာက္ကိုးရီးယားနဲ႔ ေတာင္ကိုးရီးယားဟာ ကြဲျပားတယ္ထင္ရေပမယ့္ တူညီတဲ့ႏိုင္ငံတစ္ခုတည္းကပါပဲ။ ဒုတိယကမၻာစစ္ၿပီးခဲ့တဲ့အခါ ကိုရီးယားကို ဂ်ပန္ကက်ဳးေက်ာ္သိမ္းပိုက္ခဲ့တယ္။ စစ္ပြဲကေပးတဲ့ ရလာဒ္ကေတာ့ ေျမာက္ကိုးရီးယားက Republic of Korea ၿမိဳ႕ေတာ္ၿပံဳယမ္းျဖစ္ခဲ့ၿပီး၊ ေတာင္ကိုးရီးယားက Republic of Korea ၿမိဳ႕ေတာ္ဆိုးလ္ျဖစ္သြားခဲ့တယ္။ စစ္ပြဲဟာ ကြန္ျမဴနစ္အစိုးရတစ္ရပ္ကို ေျမာက္ကိုးရီးယားအတြက္ဖြဲ႕စည္းတည္ေထာင္ေပးလိုက္ၿပီး ေတာင္ကိုးရီးယားကေတာ့ ဒီမိုကရက္တစ္တိုင္းျပည္ျဖစ္လာခဲ့တယ္။ ေတာင္ကိုးရီးယားမွာလည္း ႏိုင္ငံတစ္ခုရဲ႕ အခက္အခဲေတြေတာ့ေတြ႕ၾကံဳခဲ့ရေပမယ့္ ၁၉၈၆ မွာ ႏိုင္ငံတကာအားကစားပြဲကို အိမ္ရွင္အျဖစ္လက္ခံက်င္းပႏိုင္ခဲ့ၿပီး ၁၉၈၈ ခုႏွစ္မွာလည္း ေႏြရာသီအိုလံပစ္ပြဲေတာ္က်င္းပႏိုင္ခဲ့တာက ႏိုင္ငံအတြက္ဂုဏ္ယူစရာပါပဲ။ ေတာင္ကိုးရီးယားႏိုင္ငံသားေတြအတြက္လည္း အဲဒီေဒသဟာ သူတို႔ရဲ႕ ေဆြမ်ဳိးေတြပဲျဖစ္ခဲ့ဖူးတဲ့ ေျမာက္ပိုင္းကေျမာက္ကိုးရီးယားႏိုင္ငံသားေတြထက္ ပိုၿပီး တိုးတက္မႈေတြရွိခဲ့တယ္။ ပိုၿပီး လြတ္လပ္တဲ့ေနရာေဒသတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ေျမာက္ကိုးရီးယားက ဘဝေတြမွာေတာ့ ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးမႈနဲ႔ ဆင္းရဲမြဲေတမႈေတြနဲ႔ ရင္ဆိုင္ရတယ္။ မ်ားလွတဲ့ ေျမာက္ကိုးရီးယားလူမ်ဳိးေတြဟာ တရုတ္ႏိုင္ငံကတဆင့္ ေတာင္ကိုးရီးယားကို ထြက္ေျပးလြတ္ေျမာက္ၿပီး ပိုေကာင္းတဲ့ဘဝေတြကို ႀကိဳးစားရွာေဖြႏိုင္ခဲ့ၾကေပမယ့္ ကြန္ျမဴနစ္အစိုးရရဲ႕ အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္မွာ ပိတ္မိေနဆဲသူေတြကလည္း အမ်ားႀကီးရွိေနဆဲပါပဲ။ ေျမာက္ကိုးရီးယားဟာ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႕အစည္းေတြထဲကို ဝင္ေရာက္ဖို႔ အျမဲျငင္းဆန္ခဲ့ပါတယ္။ လူဦးေရ ၂၄ သန္းေနထိုင္ၿပီး အစိုးရဟာ တီဗီ၊ ေရဒီယိုလိုင္းအားလံုးကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားခဲ့တယ္။ တစ္သက္တာသမၼတလို႔ ေခၚဆိုၾကတဲ့ ကင္မ္အီဆြန္ဟာ ၁၉၅၀ မွာ ကိုးရီးယားစစ္ပြဲထဲ တိုင္းျပည္ကိုဆြဲေခၚလာခဲ့တယ္။ သူရည္ရြယ္တာက ေတာင္ကိုးရီးယားကို ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ပါ။ တိုင္းျပည္ကို ျပင္ပအကူအညီမယူဘဲနဲ႔ ကိုယ္တိုင္ၾကည့္ရႈေစာင့္ေရွာက္မယ္ဆိုတဲ့ႀကီးမားလွတဲ့အေတြးအေခၚမ်ဳိးလည္းရွိေနတယ္။ 

တကယ္တမ္းေတာ့ အစားအစာငတ္မြတ္မႈနဲ႔ လူသန္းေပါင္းမ်ားစြာေသဆံုးမႈေတြဆီကိုပဲ ကင္မ္အီဆြန္ ဦးတည္သြားခဲ့တယ္။ ၁၉၉၄ ကင္မ္အီဆြန္ေသဆံုးသြားေတာ့ သားျဖစ္သူ ကင္မ္ဂ်ဳံအီကို အာဏာလႊဲေပးခဲ့ပါတယ္။ အစိုးရပိုင္းအသံလႊင့္လိုင္းေတြကေန ႏိုင္ငံ့ေခါင္းေဆာင္အေၾကာင္းကို ဝါဒျဖန္႔စကားေတြထုတ္လႊင့္တယ္။ ႏိုင္ငံျခားေရဒီယို၊ ရုပ္သံလိုင္းတစ္ခုခုဖမ္းယူၾကည့္ရႈခဲ့ရင္ အလုပ္သမားအက်ဥ္းစခန္းေတြဆီပို႔ကာ အျပစ္ဒဏ္ေပးေလ့ရွိတယ္။ တိုင္းျပည္မွာ ငတ္မြတ္ေခါင္းပါးမႈေတြျပည့္ေနေပမယ့္ ႏ်ဴကလီးယားအစီအစဥ္ကို ႏွစ္ ၂၀ ေက်ာ္စာ ျပင္ဆင္ေနခဲ့တာပါ။ ေျမာက္ကိုးရီးယားရဲ႕ ႏ်ဳကလီးယားပိုင္ဆိုင္မႈအေျခအေနအေၾကာင္း အေမးအေျဖတစ္ခုမွာ ေဆြးေႏြးထားပါတယ္။

ေျမာက္ကိုးရီးယားရဲ႕ ႏ်ဴကလီးယားအစီအစဥ္ဟာ ႏိုင္ငံတကာအုပ္စုေတြအတြက္ ခက္ခဲနက္နဲတဲ့ အေၾကာင္းရင္းတစ္ရပ္အျဖစ္ရွိေနဆဲပါ။ ၂၀၁၃ မွာ တတိယေျမာက္ ႏ်ဴကလီးယားစမ္းသပ္မႈျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီးကတည္းက ေျမာက္ကိုးရီးယားဟာ ယူအန္ရဲ႕ ပိတ္ဆုိ႔မႈေတြနဲ႔ ေတာင္ကိုးရီးယားနဲ႔ ယူအက္စ္တို႔ စစ္ေရးေလ့က်င့္မႈေတြကို ျပင္းျပန္းထန္ထန္ တံု႔ျပန္အျပစ္တင္ပါတယ္။ ႏ်ဴကလီးယားထိန္းခ်ဳပ္မႈအတြက္ေပးထားခဲ့တဲ့ ကတိကို အဆံုးသတ္ၿပီး Yongbyon ႏ်ဴကလီးယားစက္ရုံကို အျပည့္အစံုတပ္ဆင္မယ္။ ျပန္အသက္သြင္းေတာ့မယ္လို႔ ဆိုလိုက္တယ္။

ေျမာက္ကိုးရီးယားမွာ တကယ္ပဲ ႏ်ဴကလီးယားဗံုးရွိေနၿပီလား။

နည္းပညာအရေတာ့ ဟုတ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒါဟာ ဒံုးလက္နက္အျဖစ္ပစ္လႊတ္ႏိုင္ပီလား အခုထိမေသခ်ာေသးပါဘူး။ ၂၀၀၆၊ ၂၀၀၉ နဲ႔ ၂၀၁၃ မွာ ေျမာက္ကိုးရီးယားဟာ ႏ်ဴးကလီးယားစမ္းသပ္မႈေတြေအာင္ျမင္ၿပီလို႔ ေၾကညာခဲ့တယ္။ အဲဒီေနာက္မွာ ဒံုးက်ည္ေတြပစ္လႊတ္စမ္းသပ္ေနတာေၾကာင့္ ယူအန္က ပိတ္ဆို႔မႈေတြလုပ္လိုက္တယ္။ ေျမာက္ကိုးရီးယားအေရွ႕ဘက္ P'unggye-ri ေခၚ P'unggye-yok ဆိုတဲ့ ႏ်ဴကလီးယားစမ္းသပ္တဲ့ေနရာဝန္းက်င္ကိုစစ္ေဆးခဲ့ၾကတယ္။ ၿဂိဳဟ္တုကရတဲ့အခ်က္အလက္ေတြမွာ စမ္းသပ္ခန္းကို ေျမေအာက္မွာတည္ေဆာက္ထားတာေတြ႕ရွိရတယ္။ ေလ့လာဆန္းစစ္မႈေတြမွာ ပထမႏွစ္ႀကိမ္စမ္းသပ္မႈေတြဟာ ပလူတိုနီယံကို ကြဲပြားျခင္းစြမ္းအင္ထုတ္ေပးတဲ့ပစၥည္းအျဖစ္သံုးတယ္လို႔ ဆိုတယ္။ ေျမာက္ကိုးရီးယားေတြဟာ ဗံုး ၆ လံုး အနည္းဆံုးထုတ္လုပ္ႏိုင္တဲ့ လက္နက္အဆင့္ပလူတိုနီယံ လံုလံုေလာက္ေလာက္ပိုင္ဆိုင္ၿပီလုိ႔ ယံုၾကည္ထားၾကတယ္။ ေျမာက္ကိုးရီးယားကသတိေပးၿခိမ္းေျခာက္သလို တတိယအႀကိမ္စမ္းသပ္မႈဟာ “အဆင့္ျမင့္” စမ္းသပ္မႈလို႔ဆိုတယ္။ ယူေရနီယံလက္နက္ပါဝင္ႏိုင္တယ္လို႔ ထင္ေၾကးေပးေနၾကေပမယ့္ အဲဒီအဆင့္ကို ရွင္းရွင္းလင္းလင္းသိရဖို႔ ခက္ခဲေနပါေသးတယ္။ ကၽြမ္းက်င္သူေတြ ေျပာခဲ့တာက ဒံုးက်ည္မွာတပ္ဆင္ဖို႔ အရြယ္အစားတူျဖစ္ရမယ့္ ႏ်ဴကလီးယားဒံုးက်ည္ထိပ္ဖူးျပႆနာ မေျဖရွင္းႏိုင္ေသးဘူးတဲ့။ ဒါေပမဲ့ ေနာက္ဆံုးစမ္းသပ္မႈနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေျမာက္ကိုးရီးယားကေတာ့ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္ကို အေသးစားပံုစံျပဳလုပ္ဖို႔ပဲလိုအပ္တာလို႔ဆိုတယ္။ အတည္ျပဳဖို႔ လိုအပ္ပါေသးတယ္။

ေျမာက္ကိုးရီးယားရဲ႕ ႏ်ဴကလီးယားအစီအစဥ္အေၾကာင္း ဘာေတြသိထားလဲ။

Yongbyon စမ္းသပ္ေနရာဟာ ပင္မႏ်ဴကလီးယားအေဆာက္အဦပါ။ ေျမာက္ဟာ စစ္ဆင္ေရးေတြကို ရပ္တန္႔ေတာ့မယ္လို႔ အႀကိမ္မ်ားစြာ ကတိကဝတ္ျပဳပါတယ္။ ၂၀၀၈ မွာဆိုရင္ အေအးခံေမွ်ာ္စင္ကိုေတာင္ ဖ်က္ဆီးျပခဲ့တာပါ။ အဲဒါဟာ အေထာက္အပံ့ အတြက္ လက္နက္ဖ်က္သိမ္းေရးကတိတစ္စိတ္တစ္ေဒသပါ။ ဒါေပမဲ့ ၂၀၁၃ မတ္မွာ ယူအက္စ္ နဲ႔ စစ္ေရးစကားၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္းဆိုအၿပီး၊ တတိယအႀကိမ္ႏ်ဴကလီးယားစမ္းသပ္မႈေၾကာင့္ ယူအန္က ပိတ္ဆို႔မႈေတြျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့အခါ Yongbyon မွာ လုိအပ္တဲ့အေဆာက္အဦ၊ ပစၥည္းအားလံုးျပန္လည္စတင္ေတာ့မယ္လို႔ သႏၷိဌာန္ခ်လိုက္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ယူအက္စ္ ကေတာ့ ျပံဳယမ္းဟာ ႏ်ဴကလီးယားအေၾကာင္းအျပည့္အစံုဖြင့္ဟမယ္လို႔ ဘယ္တုန္းကမွယံုၾကည္မထားခဲ့ပါဘူး။ ၂၀၁၀မွာ ယူအက္စ္သိပၸံပညာရွင္ ဆီးဖရစ္ဒ္ဟက္ကာကို ေျမာက္ကိုးရီးယားက ယူေရနီယံျပည့္ဝပစၥည္းအေၾကာင္းဖြင့္ဟခဲ့တာကို သံသယျဖစ္စရာအခ်က္တစ္ခုသတ္မွတ္ထားၾကတယ္။ မစၥတာဟက္ကာဟာ ၂၀၁၀ မွာ အဲဒီႏ်ဴကလီးယားအေဆာက္အဦဆီ အလည္အပတ္သြားခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ကေတာ့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားေပးေရးလုပ္ငန္းေတြအတြက္ အသံုးခ်မယ့္စက္ရုံအျဖစ္သာေဖာ္ျပခဲ့ၾကတယ္။ မစၥတာဟက္ကာေျပာတာက အဲဒီအေဆာက္အဦမွာ ႏ်ဴကလီးယားဗံုးအတြက္ အဆင့္ျမင့္ျပည့္ဝယူေရနီယံေျပာင္းလဲထုတ္လုပ္ဖို႔ အဆင္သင့္ျဖစ္ေနႏိုင္တယ္။ စက္ဒလက္ ၁၀၀၀ ရွိေနတဲ့ အဲဒီႏ်ဴကလီးယားစက္ရုံဟာ အံ့အားသင့္စရာေကာင္းေလာက္ေအာင္ ဆန္းျပားရႈပ္ေထြးတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ယူအက္စ္နဲ႔ ေျမာက္ကိုးရီးယားကလည္း ေျမာက္မွာ ယူေရနီယံျပည့္ဝအစီအစဥ္အတြက္ ခ်ိတ္ဆက္အသံုးျပဳႏိုင္မယ့္ ထပ္တိုးႏ်ဴကလီးယားစမ္းသပ္ေနရာေတြရွိမယ္လို႔ ယံုၾကည္ၾကတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ ၾသဂုတ္လတုန္းက Yongbyon ရဲ႕ ၿဂိဳဟ္တုပံုရိပ္ေတြမွာ ေရဓါတ္ေပါင္းဖိုပံုစံေတြ႔ရတယ္။ ျပံဳယမ္းကေတာ့ ျပည္တြင္းအတြက္စြမ္းအင္ေပးႏိုင္ဖို႔ပါ လို႔ ဆိုတယ္။ ကၽြမ္းက်င္သူေတြက အဲဒီဓာတ္ေပါင္းဖိုဟာ ပလူတိုနီယံထုတ္လုပ္ဖို႔ျဖစ္ၿပီး ႏ်ဴကလီးယားစက္ရုံကေတာ့ လက္နက္အတြက္ အဆင့္ျမင့္ျပည့္ဝယူေရနီယံထုတ္လုပ္ဖို႔ျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ ယူေရနီယံပစၥည္းအသံုးျပဳတဲ့စမ္းသပ္မႈတစ္ခုလုပ္မယ္ဆိုရင္ ေစာင့္ၾကည့္ေထာက္လွမ္းဖို႔ လြယ္ကူမွာပါ။ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ လက္နက္အဆင့္ပလူတိုနီယံအတြက္ ႀကီးမားက်ယ္ျပန္တဲ့အေဆာက္အဦလိုအပ္တာေၾကာင့္ ၿဂိဳဟ္တုကျဖစ္ျဖစ္ ေထာက္လွမ္းၾကည့္ရႈဖို႔ လြယ္ကူပါတယ္။ ယူေရနီယံျပည့္ဝ အတြက္ကေတာ့ အေရအတြက္မ်ားမ်ား၊ အရြယ္အစားေသးေသး စက္ဒလက္ေတြပဲလိုအပ္တာေၾကာင့္ ဖံုးကြယ္တည္ေဆာက္ဖို႔ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ လက္နက္အဆင့္ပလူတိုနီယံ ဓာတ္ေပါင္းဖိုအတြက္ ကုန္ၾကမ္းပစၥည္းေလ်ာ့နည္းသြားခဲ့ရင္လည္း အဲဒီတိုင္းျပည္မွာက ယူေရနီယံသတၱဳရိုင္းအရံေပါမ်ားစြာရႏိုင္မယ့္အရင္းအျမစ္ေတြရွိေနတယ္။

ႏိုင္ငံတကာအုပ္စုေတြက ႏ်ဴကလီးယားအစီအစဥ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘာေတြလုပ္ထားၿပီလဲ။

ေျမာက္ကိုးရီးယား၊ ယူအက္စ္၊ ရုရွား၊ တရုတ္၊ ဂ်ပန္ နဲ႔ ေျမာက္ကိုးရီးယား ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးပြဲေတြအႀကိမ္ႀကိမ္လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ျပံဳယမ္းကို သူ႔ရဲ႕ ႏ်ဴကလီးယားရည္ရြယ္ခ်က္ေတြကေန လက္ေလွ်ာ့ဖို႔ ေျဖာင္းျဖဖို႔ပါပဲ။ ၂ ႏွစ္ေလာက္  ဆက္တိုက္ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကၿပီးေနာက္ ၂၀၀၅ စက္တင္ဘာမွာ ေျမာက္ကိုးရီးယားဟာ ႏ်ဴကလီးယားရည္မွန္းခ်က္ကိုစြန္႔လႊတ္မယ္လို႔ အေပးအယူလုပ္ သေဘာတူလိုက္ပါတယ္။ အျပန္အလွန္အားျဖင့္ စီးပြားေရးကူညီမႈ နဲ႔ ႏိုင္ငံေရးလိုက္ေလ်ာမႈေတြရရွိမွာပါ။ ဒါေပမဲ့ အေပးအယူကိုအတိအက်လိုက္နာရဲ႕လား ေျပာဖို႔ခက္ပါတယ္။ ၂၀၀၉ ဧၿပီမွာ ေျမာက္ကိုးရီးယားက သူရဲ႕ႏ်ဴကလီးယားပိုင္ဆိုင္မႈအေၾကာင္းထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုျပန္တယ္။ ၂၀၁၁ ဇူလိုင္မွာ ယူအက္စ္နဲ႔ ေျမာက္ကိုးရီးယားတို႔ ျပန္ၿပီးေဆြးေႏြးဖို႔ စၾကတယ္။ ေျခာက္လ မၾကာခင္မွာပဲ ေျမာက္ကိုးရီးယားရဲ႕ ကာလရွည္ေခါင္းေဆာင္ႀကီး ကင္မ္ဂ်ဳံအီေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။ ကင္မ္ဂ်ဳံအီရဲ႕ သားျဖစ္တဲ့ လူငယ္ေလး ကင္မ္ဂ်ဳံအန္က ေခါင္းေဆာင္ေနရာရယူႏိုင္ခဲ့တယ္။ ၂၀၁၂ ေဖေဖၚဝါရီမွာ ေျမာက္ကိုးရီးယားဟာ ခ်က္ခ်င္းပဲ ေၾကညာခ်က္ထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ႏ်ဴကလီးယားလုပ္ငန္းေတြဆိုင္းငံ့ထားဖို႔ သေဘာတူပါတယ္တဲ့။ ႏ်ဴကလီးယားဆိုင္းငံ့မႈနဲ႔ ဒံုးက်ည္စမ္းသပ္မႈေတြအပါအဝင္ ရပ္တန္႔ထားဖို႔ပါ။ ယူအက္စ္မွ အစားအစာအကူအညီေတြ ဆုလာဘ္အျဖစ္နဲ႔ ရရွိပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီသေဘာတူညီခ်က္ဟာ ျပံဳယမ္းရဲ႕ ၂၀၁၂ ဧၿပီ ၁၃ ရက္ေန႔က မေအာင္ျမင္တဲ့ ဒံုးက်ည္ထုတ္လႊတ္မႈအၿပီးမွာ ရပ္ဆိုင္းသြားျပန္တယ္။ ၂၀၁၂ ဒီဇင္ဘာက လႊတ္တင္ခဲ့တဲ့ဒုံးက်ည္စမ္းသပ္မႈကေတာ့ေအာင္ျမင္ခဲ့ပါတယ္။ ေဖေဖၚဝါရီမွာျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ တတိယအႀကိမ္ ႏ်ဴကလီးယားစမ္းသပ္မႈအၿပီးမွာေတာ့ ယူအန္က ပိတ္ဆို႔မႈေတြပိုၿပီးတင္းၾကပ္လိုက္တာပါ။

တတိယေျမာက္ႏ်ဴကလီးယားစမ္းသပ္မႈရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ကဘာလဲ။

အဲဒီစမ္းသပ္မႈဟာ ေျမာက္ကိုးရီးယားက ႏိုင္ငံတကာအစုအဖြဲ႔ေတြကို ဖီဆန္မႈေျပာင္ေျပာင္တင္းတင္းျပသလိုက္တာပါပဲ။ ျပံဳယမ္းက “အဆင့္ျမင့္” စမ္းသပ္မႈလို႔ ေျပာပါတယ္။ ေျမာက္ကိုးရီးယားမွာ ႏ်ဴကလီးယားဗံုး “ပံုစံငယ္” တကယ့္ကိုရွိေနၿပီလို႔ ျပသခ်င္တဲ့သေဘာပါပဲ။ အဲဒါဟာ ယူအက္စ္ နဲ႔ ေျမာက္ကိုးရီးယား အိမ္နီးခ်င္းေတြကို စိုးရိမ္ဖြယ္ရာအေနအထားေရာက္ေအာင္လုပ္လိုက္တာပါ။ ၂၀၀၆ နဲ႔ ၂၀၀၉ ခုႏွစ္က စမ္းသပ္ေဖာက္ခြဲမႈေတြထက္ ပလူတိုနီယံပစၥည္းပမဏပိုမ်ားတဲ့ စမ္းသပ္မႈတစ္ခုလို႔ ျပံဳယမ္းကေျပာပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ သုေတသနပညာရွင္ေတြကေတာ့ အဆင့္ျမင့္စမ္းသပ္မႈဆိုရင္ ပလူတိုနီယံထက္ လြန္ကဲျပည့္ဝယူေရနီယံ(HEU) ကိုအသံုးျပဳရမယ္လို႔ ဆိုၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေယဘူယ်သေဘာကေတာ့ ၿခိမ္းေျခာက္ႏိုင္မႈအဆင့္မွာႏွစ္ခုလံုးအတြက္ အႏၱရာယ္ႀကီးတာပါပဲ။ ယူေရနီယံဗံုးတစ္လံုးျဖစ္ဖို႔ဆိုတာဟာ ၾကီးမားတဲ့နည္းပညာေအာင္ျမင္မႈရဲ႕လကၡဏာပါ။  ယူေရနီယံသတၳဳကုန္ၾကမ္းေတြကေန တိုက္ခိုက္အသံုးျပဳႏိုင္မယ့္ ႏ်ဴကလီးယားဗံုးထုတ္လုပ္မႈနည္းပညာဟာ အင္မတန္ခက္ခဲပါတယ္။ ၂၀၁၃ စမ္းသပ္မႈဟာ တကယ့္ကိုအင္အားပိုျပင္းတယ္လို႔ဆိုေပမယ့္ ေရဒီယိုသတၱိၾကြျဒပ္စင္ပ်ံ႔ႏွံ႔မႈေတြေတာ့ မေတြ႕ရဘူးလို႔ ေတာင္ကိုးရီးယား Nuclear Safety and Security Commission က ေျပာပါတယ္။ အိုင္ဆိုတုပ္ျဒင္စင္ေတြ(ဇီႏြန္ဓာတ္ေငြ႔လိုမ်ဳိး)ေတြ႔ရွိခဲ့ရင္ေတာ့ ပလူတိုနီယံ ဒါမွမဟုတ္ ယူေရနီယံအေျချပဳစမ္းသပ္မႈလားဆိုတာ စစ္ေဆးႏိုင္မယ္လို႔ ကၽြမ္းက်င္သူေတြကဆိုတယ္။ ေရဒီယိုသတၱိၾကြျဒပ္စင္ေတြနမူနာစစ္ေဆးစရာမေတြ႕ရွိခဲ့ေတာ့ ၂၀၁၃ စမ္းသပ္မႈဟာ ပလူတိုနီယံလား ယူေရနီယံလား အခုထိတိုင္ မရွင္းလင္းေသးပါဘူး။

ေျမာက္ကိုးရီးယားက မေၾကညာဘဲ တိုက္ခိုက္မယ္လို႔လည္းၿခိမ္းေျခာက္ေနပါတယ္။ ဝါရွင္တန္၊ ဆိုးလ္တို႔နဲ႔ စကားဝိုင္းေတြျပဳလုပ္ဖို႔ ေတာင္းဆိုပါတယ္။ ယူအန္ရဲ႕ ပိတ္ဆို႔မႈေတြကို ဆန္႔က်င္လိုက္ၿပီး ယူအက္စ္-ေတာင္ကိုးရီးယားစစ္ေရးယွဥ္တြဲစစ္ေရးေလ့က်င့္မႈေတြ အျမဲတမ္းအတြက္ရပ္တန္႔ရမယ္လို႔လည္းဆိုတယ္။ “DPRK (Democratic People's Republic of Korea) ကိုဆန္႔က်င္ၿပီး ဆြေပးေနတဲ့လုပ္ရပ္ေတြကို ခ်က္ခ်င္းရပ္တန္႔ေပးသင့္တယ္။ အဲဒါေတြအားလံုးအတြက္ေတာင္းပန္သင့္တယ္” လို႔ ေျမာက္ကိုးရီးယားအမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးေကာ္မရွင္က ႏိုင္ငံပိုင္သတင္းဌာနမွာ ေၾကညာခ်က္ထုတ္လိုက္ပါတယ္။ အဲဒီေၾကညာခ်က္မွာ DPRK လို႔ အတိုေကာက္စာလံုး ပထမဆံုးသံုးႏႈန္းသြားခဲ့တာပါ။ ယူႏိုက္တက္စတိတ္ကေတာ့ ေတာင္ကိုးရီးယားနဲ႔ စစ္ေရးေလ့က်င့္မႈေတြဟာ ျပံဳယမ္းကို ရန္မူလိုတာမဟုတ္ဘူးလို႔ ေျပာခဲ့တယ္။ သမၼတအိုဘားမားက ကင္မ္ဂ်ဳံအန္ကို သတိေပးလိုက္ပါတယ္။ ေျမာက္ကိုးရီးယားရဲ႕ ယူအက္စ္ နဲ႔ ေတာင္ကိုးရီးယားကို ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြဟာ ေျမာက္ကိုးရီးယားအစိုးရကို ပိုၿပီး အထီးက်န္ျဖစ္ေအာင္လုပ္ေဆာင္ေနတာပါပဲတဲ့။ 

“အဲဒီေစ့စပ္ေဆြးေႏြးဖို႔ ေျပာလာတဲ့ပံုစံဟာ သူ႔ရဲ႕ ဖခင္နဲ႔ အဖိုးတို႔ရဲ႕ လုပ္ပံုလုပ္နည္းေတြအတိုင္း အတူတူပါပဲ။ ကၽြန္ေတာ္ရုံးကိုလာတယ္။ စိတ္ထဲမွာရွင္းလင္းေနတဲ့တစ္ခ်က္က ကၽြန္ေတာ္တို႔ဟာ ဆြေပးၿပီးမွ ဆုေပးတဲ့အျပဳအမႈမ်ဳိးလုပ္ေနမွာမဟုတ္ဘူးဆိုတာပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ခင္ဗ်ားရဲ႕ ဇြန္းကို စားပြဲေပၚကို ရိုက္ခ်တာမဟုတ္ဘူး။ တနည္းနည္းနဲ႔၊ ခင္ဗ်ားကိုယ္တိုင္ပဲ ခင္ဗ်ားနည္းလမ္းနဲ႔ပဲ ရယူရမွာပါ” လို႔ ေျပာသြားပါတယ္။       ။

Ref : CNN, BBC, Wiki (photos included)
Timeline: North Korean attacks
why I fled North Korea

Nweni Magazine, May, 2013

ၿဖိဳးၿဖိဳး