ပင္လယ္နက္ကို ရွာေဖြျခင္း

ပင္လယ္နက္ရဲ့ ေန၀င္ခ်ိန္ကေလး

အေရာင္ေတြႏွင့္ ခြဲျခားသတ္မွတ္တဲ့ ပင္လယ္ေတြထဲမွာ ပင္လယ္နက္လည္း တစ္ခုအပါအ၀င္ျဖစ္ပါတယ္။ Black Sea ဆိုတဲ့အမည္ဟာ အဂၤလိပ္ေတြရဲ့ အေခၚအေ၀ၚပါ။ ပင္လယ္နက္ကို ဂရိ၊ ဘယ္လ္ဂီ်ယန္၊ ေဂ်ာ္ဂ်ီယန္၊ ရိုေမနီယန္၊ ရုရွား၊ တူရကီ၊ ယူကရိန္း စသည္တို႔ကလည္း မိမိတို႔ ဘာသာစကားအရ တစ္မ်ိဳးစီ ေခၚေ၀ၚၾကပါတယ္။


ပင္လယ္နက္ကို အေစာပိုင္းကာလေတြမွာ ေႏြးေထြးပ်ဴငွာမွဳကင္းမဲ့သူ ( Inhospitable)ရယ္လို႕ ေခၚခဲ့ၾကတာပါ။ ဂရိတို႔ ကိုလိုနီ မျပဳမီ ေခတ္မွာ ေရေၾကာင္းသြားလာမွဳ ခက္ခဲလြန္းတာမို႕ တေၾကာင္း၊ ဒီေဒသမွာ မွီတင္းေနထိုင္ၾကသူ လူမ်ိဳးစုေတြကလည္း ရက္စက္ ရိုင္းပ် လြန္းတာေၾကာင့္၄င္း ဂရိ-ေရာမေတြက အလင္းကင္းမဲ့သူ (unlit) ေခၚရာမွ Black Sea ရယ္လို ့ ျဖစ္သြားတာပါ။

ရွည္ေမ်ာတဲ့ ဘူလ္ေဂးရီးယားကမ္းေျခေဒသမွာဆိုရင္ အနယ္အႏွစ္ေတြ သဲ ႏံုး ရႊံ႕စတာေတြေရစီးႏွင့္ေမ်ာပါၿပီး ႀကာလာတဲ့အခါ ေရျပင္မွာ ထိုးထြက္လာတဲ့ ကုန္းတန္းေလးေတြ ေသာင္ခုံေလးေတြ ဖြဲ႕စည္းမိ္ရက္သားျဖစ္တတ္တယ္။ တဲ့။

ဘူမိေဗဒဆိုင္ရာ အရင္းအျမစ္ကို ေျခရာခံ ျပန္ၾကည့္ရင္ အဆင့္ဆင့္ေျပာင္းလဲ ျဖစ္ေပၚတတ္တဲ့ သဘာ၀ ျဖစ္စဥ္မ်ားအရ မူလက အဲဒီျမစ္၀ွမ္းတ၀ိုက္မွာ တက္တိုးနစ္ (Tectonic) ပလိတ္ျပားမ်ားရဲ႕ ဖိႏွိပ္ တြန္းထိုးမွဳေၾကာင့္ ေျမသားအက္ကြဲျခင္း ေျမကြ်ံျခင္း ေျမသားဟိုသည္ျပန္႔ထြက္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚခဲ့ၿပီး ႏွစ္ျခမ္းခြဲ ေကြ႕၀ိုက္ျဖာထြက္စီးဆင္းတာမ်ိဳးရွိႏိုင္တယ္လို႕ ဘူမိေဗဒပညာရွင္တစုက သုံးသပ္ႀကတယ္။ ပလိပ္ျပားမ်ား အခ်င္းခ်င္း၀င္ေဆာင့္ရာမွာလည္း ေကာ့ေကးဆပ္စ္၊ ပြန္တိုက္ထ္၊ ကရိုင္းမီးယား၊ ေဘာ္လ္ကန္ စတဲ့ ေတာင္တန္းမ်ားကိုလည္း ျဖစ္ေပၚေစခဲ့တာပါ။ ဆက္လက္ၿပီး Eurasian ႏွင့္ Africian platesမ်ားအၾကား၀င္ေဆာင့္အၿပီး အေနာက္ဘက္ေဒသဆီ လြတ္ထြက္သြားရာမွေျမာက္ အနာတိုလီယဲန္ေျမလႊာ ျပတ္ေရြ႕ေၾကာ (North Anatolian Fault) ႏွင့္ အေရွ႕ အနာတိုလီယဲန္ေျမလႊာ ျပတ္ေရြ႕ေၾကာ တေလွ်ာက္ ပိတ္ဆို႔လွ်က္ တက္တိုးနစ္ ပလိတ္ ေရစီးေၾကာင္းအတိုင္း တည္ရွိေနတယ္။ ဒါဟာ ပင္လယ္နက္ေဒသမွာ လည္း ေျမသားကြ်ံက်ျခင္းကို ျဖစ္ေပၚေစၿပီး အနတိုလီေဒသကိုပါ ထူးျခားတဲ့ ေတာင္လွဳပ္ရွာမွဳမ်ိဳး ျဖစ္ေပၚေစတယ္။

ကာလၾကာျမင့္တဲ့အခါ ဘူမိေဗဒတည္ေဆာက္မွဳ သေဘာတရားအရ ကမၻာ့သမုဒၵရာႀကီးမ်ား အစဥ္အလာက ခြဲထြက္ၿပီးေတာ့အေႀကာင္းအားေလ်ာ္စြာ ပင္လယ္နက္ဟာ သီးျခား တည္ရွိေနျခင္းျဖစ္တယ္။ ယေန႔ ျမင္ေတြ႕ႏိုင္တဲ့ ျမစ္၀ွမ္းအေနအထားကေတာ့ ကရိုင္းမီးယဲန္ေဒသကြ်န္းဆြယ္မွ ေတာင္ဘက္ တိုးၿပီး The Danube discharge into the Black Sea ဒူးနာ့ဘ္ျမစ္စီး၀င္တဲ့ ပင္လယ္နက္(ဒူးနာ့ျမစ္ရဲ႕ ေရထြက္ေပါက္ဟာ ပင္လယ္နက္ျဖစ္တယ္။ပင္လယ္နက္ဟာ ကမၻာ့အႀကီးဆုံး Meromictic အမ်ိဳးအစားျမစ္၀ရွိတဲ့ ပင္လယ္ပါ။ ေရနက္ပိုင္းေရဟာ ေလထုထဲက ေအာက္ဆီဂ်င္ကို လက္ခံရယူသိမ္းဆည္းတဲ့ အေပၚယံအလႊာအထပ္ေတြႏွင့္ ေရာေႏွာျခင္းမရွိဘူး။ အေျဖကေတာ့ ပိုနက္တဲ့ ပင္လယ္ေရထုထည္ပမာဏ ၉၀%ေက်ာ္ေက်ာ္က အင္ႏိုးစစ္ေရ (anoxic water) ျဖစ္ေနျခင္းပါဘဲ။ ျမစ္၀ွမ္းတည္ရွိမွဳ ပထ၀ီအေနအထားအရ ျမစ္ေရ စီး၀င္မွဳ က ျမစ္ေၾကာင္းထိန္းသိမ္းရာမွာ အဓိက က်တယ္။ ျဖည့္ဆီး၀င္ေရာက္လာတဲ့ ေရက အားေကာင္းတဲ့အလႊာအထပ္ထပ္ ကို ျဖစ္ေစၿပီး တိက်တဲ့ ေရပမာဏကို ညီမွ်ေစတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ အေပၚယံေရလႊာမ်ားက ေအးျမၿပီး အခိုးအေငြ႕မ်ားစုပံုထူထပ္ျခင္းႏွင့္ ဆားပါ၀င္ျခင္းကို ေလ်ာ့နည္းေစတယ္။ ျမစ္ေၾကာင္းျဖစ္ထြန္းမွဳကို တိုးခ်ဲ့တဲ့ သေဘာပါဘဲ။ စင္စစ္ ေရနက္ထဲက မူလေရေႏြးမ်ားဟာ မက္ဒီတာေရးနီးယဲန္က (ေျမထဲပင္လယ္)ဆားေပ်ာ္၀င္ေရမ်ားပါဘဲ။ ဒီလို ေျမထဲပင္လယ္ထဲက စုပုံစီး၀င္လာတဲ့ ေရဟာ လတ္ဆတ္တဲ့ ပင္လယ္နက္ထဲက စီးထြက္သြားတဲ့ ေရႏွင့္ညီမွ်ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး သူက မာမရာ(Marmara sea ) ပင္လယ္ထဲကို ဆက္လက္စီး၀င္သြားခဲ့တယ္။ သူ႕အလႊာႏွင့္သူ ဆားပါ၀င္လည္း အညီအမၽွပါ။

နာဆာက ေပးပို႕ထားတဲ့ ပုံေတြအရ ပင္လယ္နက္မွာ ႏွစ္စဥ္ ေရႀကီးေလ့ရွိေႀကာင္း သိရတယ္။ ေရွးေခတ္ေရေႀကာင္းခရီးသြားလာသူမ်ားဟာ ေလွ သေဘၤာမ်ား ပ်က္စီးဆံုးရွးမွဳ ႏွစ္စဥ္ႀကံဳေတြ႕ေနရတာပါ။

စစ္ေအးတိုက္ပြဲအၿပီးမွာ ကမၻာတ၀ွမ္းက ခရီးသြားဧည့္သည္မ်ား ေထာင္ေသာင္းခ်ီလာေရာက္ႀကတယ္။ အားလပ္ရက္ေတြမွာ အပန္းေျဖစခန္းမ်ားႏွင့္ ေရပူစမ္းေတြ ရွိရာ သြားေရာက္ႏိုင္လို႔ပါ။ လူသိမ်ားထင္ရွားတဲ ့ အပန္းေျဖစခန္းေတြကေတာ့… 2 Mai (ရိုေမးနီးယား), Agigea (ရိုေမးနီးယား),. Ahtopol (ဘူေဂးရီးယား), Anaklia(ေဂ်ာ္ဂ်ီယာ ) တို႔ပါဘဲ။

၁၉၃၆ ခုႏွစ္ Montreux သေဘာတူညီခ်က္အရ ႏိုင္ငံ့ေခါင္းေဆာင္မ်ားက ေျမထဲပင္လယ္ႏွင့္ ပင္လယ္နက္အႀကား သေဘၤာမ်ားသြားလာခုတ္ေမာင္းမွဳကို ခြင့္ျပဳခဲ့တယ္။ ပင္လယ္အတြင္း ေၾကာင္းထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ဖို႕ကိုလည္း ဘလက္ဆီးယူကရိန္းေရတပ္အုပ္စုက တာ၀န္ယူေပးဖို႔ ရုရွားကပဲ သေဘာတူညီခဲ့တယ္။ ပင္လယ္နက္ဟာ Dardanelles ေရလက္ႀကားႏွင့္ Bosphorus ေရလက္ႀကားတို႕ကို မွီၿပီး သမုဒၵရာႏွင့္ ေပါင္းကူးခ်ိတ္ဆက္ပါတယ္။ Dardanelles ေရလက္ႀကားဟာ 55m ( 180.45ft )နက္ၿပီးေတာ့ Bosphorus ေရလက္ႀကားကေတာ့ 36m (118.11ft) သာ ရွိတဲ့အတြက္ ေရတိမ္ပါတယ္။


ေဒသဆိုင္ရာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား
1992ခုႏွစ္က အဓိက ပင္လယ္နက္ေဒသ ႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္တဲ့ ဘူလ္ေဂးရီးယား၊ ရိုေမနီးယား၊ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာ၊ရပ္ရွင္းဖယ္ဒေရးရွင္း။ ယူကရိန္း၊တူရကီ တို႕ဟာ ပင္လယ္နက္ ညစ္ညမ္းမွဳကို တားဆီး ကာကြယ္ဖို႕ ျမစ္ေၾကာင္း ေစာင့္ေရွာက္ထိန္းသိမ္းဖို႕ေကာ္မရွင္တရပ္ဖြဲ႕စည္းၿပီး (The Commission on the Protecti0n of the Black Sea Against Pollution) သေဘာတူ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆို လက္မွတ္ေရးထိုးအတည္ျပဳခဲ့ၾကတယ္။ မဟာဗ်ဴဟာ စီမကိန္းတခုကို ခ်မွတ္ေဖၚေဆာင္ခဲ့ၾကတာပါ။ အလယ္ေခတ္က ပင္လယ္နက္ ေရွးေခတ္ ပင္လယ္နက္ ေရတပ္အုပ္စု တခုကရီးမီးယဲန္ စစ္ပြဲ မတိုင္မီေရွးအခါက ပင္လယ္နက္တခြင္ ဟစ္တိုက္စ္၊ ဂရိစ္၊ ပါရွဲန္၊ ရိုမဲန္၊ ေဂါ့သ္၊ ဟန္စ္၊ ဆလပ္ဗ္စ္၊ ခရူဆိတ္တာ၊ လစ္သူးနီးယဲန္၊ ေဂ်ာ္ဂ်ီယဲန္၊ ပိုးလ္၊ တာတာ ၊ေအာ့တိုမဲန္ စတဲ့ လူမ်ိဳးစုမ်ား ကုန္ေရာင္းကုန္၀ယ္ရြက္လႊင့္သြားလာခဲ့ၾကဖူးတဲ့ ကမၺည္းေက်ာက္စာမ်ားရွိေၾကာင္း သုေတသနပညာရွင္တို႔က ဆိုပါတယ္။ ပင္လယ္နက္ဟာ အေရွ႕ အေနာက္ ေတာင္ေျမာက္ အရပ္ေဒသအားလုးကို ရြက္လႊင့္ထြက္ခြာႏိုင္တဲ့ ခရီးလမ္းဆုံတခုလည္းျဖစ္တယ္။ ေရွးအခါက တည္းက ေဘာ္လ္ကန္မွ အေနာက္ဘက္ Eurasia မွ ေတာင္ဘက္၊ ေကာ့ေကးဆပ္ႏွင့္အလယ္အာရွမွ အေရွ႕ဘက္.အာရွမိုင္းနား ႏွင့္မက္ဆိုပိုေတးမီးယားမွ ေတာင္ဘက္၊ ဂရိမွ အေနာက္ေတာင္ဘက္ စတဲ့ အရပ္ေဒသတို႕ကို ရြက္လႊင့္ သြားလာခဲ့ႀကတယ္။

ဘလက္ခ္ဆီးေရလမ္းေၾကာင္းဟာ ေရွးကပင္ အလြန္အသံုးမ်ားတဲ့လမ္းဆုံ တခုျဖစ္ခဲ့တာပါ။ ပထမကမၻာစစ္မွာေရာ ဒုတိယကမၻာစစ္မွာပါ အလြန္အေရးပါတဲ့ ေရေၾကာင္းလမ္း တခုျဖစ္ပါတယ္။ ေရွးေခတ္ဆိပ္ကမ္းၿမိဳ႕ႀကီးေတြဟာ ပင္လယ္နက္ကမ္းရိုးတန္းေတြမွာ အမ်ားဆံုးတည္ရွိေနတာပါ။ စစ္ေအးတိုက္ပြဲ ၿပီးဆုံးခ်ိန္ကာလမွာ နီင္ငံရပ္ျခားခရီးသြားဧည့္သည္မ်ား တဖြဲဖြဲလာေရာက္ခဲ့ၾကတယ္္။ ရိုေမးနီးယားက 2 Mai ႏွင့္ Agigea အပန္းေျဖ စခန္းႏွစ္ခုဟာ နာမည္အႀကီးဆံုးပါ။ ဘူလ္ေဂးရီးယား၊ တူရကီ ႏွင့္ ေဂ်ာ္ဂ်ီယာတို႔က အပန္းေျဖစခန္းမ်ားဟာလည္း အလားတူ နာမည္ႀကီးေတြပါဘဲ။

Source : wikipedia

Living Fashion Magazine, October, 2012

Florist