ျမင္းတစ္ေကာင္နဲ႔ ကႀကိဳးဆင္ ... ကဆုန္စိုင္းၾကေတာ့မယ္ဆိုရင္

ျမင္းစီးအားကစားကို Equestrian sport ဒါမွမဟုတ္ horseback riding, horse riding လို႔လည္း ေခၚၾကတယ္။ ျမင္းစီးကၽြမ္းက်င္တယ္ဆိုတာကေတာ့ ပံုမွန္အလွစီး၊ အျပင္းဒုန္းစိုင္းစီး၊ တန္းေက်ာ္စီး စသည္ျဖင့္ နည္းစနစ္အားလံုးကို တတ္ကၽြမ္းေနရတာပါ။ ျမင္းေတြကို အသံုးျပဳႏိုင္ၾကတာက ေန႔စဥ္လုပ္ငန္းခြင္မွာခိုင္းေစတာ၊ ခရီးသြားတဲ့အခါ၊ အလွျပကာယလႈပ္ရွားမႈေတြမွာ၊ ယဥ္ေက်းမႈအႏုပညာဆိုင္ရာေလ့က်င့္လႈပ္ရွားမႈေတြ နဲ႔ အားကစားၿပိဳင္ပြဲလို (လုပ္ငန္းခြင္၊ အလွျပ၊ အားကစား)ေနရာမ်ဳိးစံုမွာပါ။ ျမင္းေတြဟာ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးဖို႔ အင္မတန္လြယ္ကူတဲ့အမ်ဳိးအစားျဖစ္တာေၾကာင့္ပဲ လုပ္ငန္းခြင္အတြက္ဆိုရင္ ရဲဌာနမွာ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ရင္းအသံုးျပဳၾကတယ္။

အားကစားၿပိဳင္ပြဲေတြမွာ ျမင္းအလွစီး (dressage), တာေဝးအၾကမ္းစီးျခင္း (endurance riding)၊ အလွစီး၊ အၾကမ္းစီး၊ အျမင့္ခုန္စမ္းသပ္ စသည္ ျမင္းစီးနည္းမ်ဳိးစံုေပါင္းစပ္ထားတဲ့ (eventing)၊ ျမင္းဇက္ထိန္းစီးနည္း(စက္ဝိုင္းပံုစီး/ လွည့္ပတ္စီး/ ရုတ္တရက္ရပ္တန္႔)လို႔ ေခၚၾကတဲ့ အေမရိကန္cowboy စီးၾကတဲ့စတိုင္လ္ (reining)၊ ကစားကြင္းထဲမွာ ၿပိဳင္ၾကတဲ့ အျမင့္ခုန္၊ အဖြင့္ခုန္စီးနည္း (show jumping)၊ လက္ေမာင္းသားကၽြမ္းက်င္ျမင္းစီးနည္းလို႔ တင္စားေခၚတဲ့ စီးခ်င္းတိုက္ျမင္းစီး (tent pegging)၊ ျမင္းေက်ာကုန္းေပၚအစုလိုက္အဖြဲ႔လိုက္ ကာယအလွျပကစားတဲ့ (vaulting)၊ ပလပ္စတစ္/ သစ္သားေဘာလံုးကို တုတ္တံနဲ႔ ရိုက္ယူဂိုးသြင္းၾကတဲ့ အုပ္စုလိုက္ျမင္းစီး (polo)ကစားနည္း၊ ေလးဘီးလွည္း/ ရထားလံုး/ စြတ္ဖားခ်ိတ္ထားတဲ့ ျမင္းစီး (driving) နဲ႔ အေနာက္အေမရိက/ အေနာက္ကေနဒါ/ ေျမာက္ပိုင္းမကၠဆီကိုဘက္က cowboy ေတြ ႏြားအုပ္ထိန္းေက်ာင္းအလုပ္လုပ္ပံုစီးၾကတဲ့ rodeo ျမင္းစီးၿပိဳင္ပြဲဆိုၿပီး ကစားနည္းမ်ဳိးစံုရွိပါတယ္။

ျမင္းစီးအားကစားနည္းရဲ႕ သမိုင္းေၾကာင္း ေခတ္ေတြ ေနာက္ျပန္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဂရိလူမ်ဳိးေတြရဲ႕ စစ္သံုးျမင္းေတြကို အလွစီးေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးတဲ့ dressage နည္းကို စတင္မိတ္ဆက္အသံုးျပဳခဲ့ၾကတယ္ လို႔ ဆိုတယ္။ အဲဒီကေနစတင္လာလိုက္တာ အလယ္ေခတ္မွာ စစ္ေရးေလ့က်င့္မႈေတြကို ၃ ရက္တာျပဳလုပ္ၾကတဲ့အခါ အလွစီး၊ ျဖတ္ေက်ာ္ခုန္စီး၊ ေနာက္ အျမင့္ခုန္ ေလက်င့္စမ္းသပ္မႈေတြ ပါဝင္တယ္။ အဲဒီျမင္းစီးေလ့က်င့္မႈေတြဟာ စစ္တပ္အတြက္လိုအပ္တဲ့စိန္ေခၚမႈေတြအတိုင္း ျပင္ဆင္ေလ့က်င့္ၾကတာပါ။ အဲဒီအခ်ိန္ကေန ပိုၿပီးေခတ္မွီလာတဲ့အခါမွာေတာ့ အိုလံပစ္ၿပိဳင္ပြဲေတြစတင္လာပါၿပီ။ ၁၉၂၁ မွာ ဆြစ္ဇာလန္ႏိုင္၊ ၿမိဳ႕ေတာ္ Lausanne အေျခစိုက္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာျမင္းစီးအားကစားအဖြ႔ဲခ်ဳပ္ (Fédération Équestre Internationale(FEI) ရဲ႕ ဦးေဆာင္မႈနဲ႔ အိုလံပစ္အားကစားၿပိဳင္ပြဲစတင္ဆင္ႏႊဲလာတာပါ။ အိုလံပစ္ၿပိဳင္ပြဲမွာ ျမင္းစီးအားကစားၿပိဳင္ပြဲဟာ အမ်ဳိးသမီး၊ အမ်ဳိးသားအတူတူရင္ေဘာင္တန္းကာ တစ္ဘက္အသင္းကို တိုက္စစ္ဆင္ကစားႏိုင္တဲ့ အားကစားနည္းပါလို႔ ဆိုတယ္။ ၿပီးေတာ့ လူသားနဲ႔ တိရစၦာန္ အတူတကြယွဥ္ၿပိဳင္ႏိုင္တဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ အားကစားနည္းျဖစ္ပါတယ္။

အိုလံပစ္ျမင္းစီးအားကစားၿပိဳင္ပြဲမွာ Eventing (အသင္းလိုက္/ တစ္ဦးခ်င္း)၊ Dressage (အသင္းလိုက္/ တစ္ဦးခ်င္း) နဲ႔ Jumping (အသင္းလိုက္/ တစ္ဦးခ်င္းၿပိဳင္ပြဲေတြ ရွိပါတယ္။ အိုလံပစ္ျမင္းစီးအားကစားၿပိဳင္ပြဲတိုင္းရဲ႕ စည္းမ်ဥ္းစည္ကမ္းေတြကို FEI ကပဲ သတ္မွတ္အုပ္ခ်ဳပ္ပါတယ္။

Dressage ျမင္းစီးကစားနည္းဟာ ျမင္းစီးသူအတြက္ အခက္အခဲမရွိ က်က္သေရရွိရွိ ၾကြၾကြရြရြေလး စီးႏိုင္ေအာင္ ျမင္းကို စနစ္တက်ေလက်င့္သင္ၾကားထားၿပီးမွ ၿပိဳင္ပြဲဝင္ၾကတယ္။ dressage ကို သဲေျမခင္းထားတဲ့အားကစားကြင္းထဲမွာယွဥ္ၿပိဳင္ရတာပါ။ ရာသီတိုင္းကစားႏိုင္တဲ့ကြင္းျဖစ္ရၿပီး ၆၀x၂၀ မီတာ အက်ယ္ရွိပါတယ္။ အသင္းလိုက္ျမင္းစီးၿပိဳင္ပြဲကေတာ့ တစ္ခ်ိန္စာပဲ ၿပိဳင္ၾကရၿပီး တစ္ဦးခ်င္းၿပိဳင္ပြဲေတြကေတာ့ ၃ ခ်ီေက်ာ္တဲ့အထိ ယွဥ္ၿပိဳင္ၾကရပါတယ္။ အိုလံပစ္ dressage ၿပိဳင္ပြဲမွာ FEI ဒိုင္လူႀကီးငါးဦးက ကြင္းရဲ႕ ရႈေထာင့္အမ်ဳိးမ်ဳိးကေန ေစာင့္ၾကည့္ေနၾကတယ္။ လႈပ္ရွားမႈ တိက်ေသခ်ာျခင္း၊ တည္ၿငိမ္ျခင္း၊ ေပါ့ပါးဖ်တ္လတ္စြာ ေကြးႏိုင္ဆန္႔ႏိုင္ျခင္းမွာ အားသာမႈေတြေစာင့္ၾကည့္ၿပီး အႏိုင္ရသူကို ေရြးခ်ယ္ပါတယ္။

Jumping (Show Jumping)နည္းဟာ ျမင္းနဲ႔ ျမင္းစီးသူရဲ႕ အကာအရံအတားအဆီးေတြကို ခုန္ပ်ံေက်ာ္လႊားႏိုင္စြမ္းကို စမ္းသပ္တာပါ။ ၆ ေပ ၆ လက္မ (၂ မီတာ)အျမင့္/အက်ယ္ ရွိတဲ့ အကာအရံ ၁၀ ခု ကေန ၁၆ ခု အထိ ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီး ယွဥ္ၿပိဳင္ရပါတယ္။ လမ္းေၾကာင္းေတြဟာ အလိမ္အေကြ႕မ်ားမ်ား၊ အေရာင္အေသြးစံု အတားအဆီးေတြနဲ႔ ျပင္ဆင္ထားတာေၾကာင့္ ျမင္းကိုေရာ၊ ျမင္းစီးတဲ့သူကိုပါ စိတ္ပိုင္း/ရုပ္ပိုင္း ၾကံ႕ခိုင္ေပါ့ပါးလ်င္ျမန္ဖ်တ္လတ္မႈ အားလံုးအတြက္ စိန္ေခၚမႈေတြျပည့္ႏွက္ေနတယ္။ တစ္ဦးခ်င္းေရာ အသင္းလိုက္ပါ ပြဲစဥ္တစ္ပြဲအတြင္း ပင္နယ္တီရခဲ့ရင္ လမ္းေၾကာင္းေနာက္ျပန္ဆုတ္ၿပီး ျပန္လည္ကစားၾကရတယ္။ ခုန္တဲ့အႀကိမ္အေရအတြက္၊ ျပဳတ္က်၊ ထိေတြ႕၊ ျမင္းက ခုန္ဖို႔ျငင္းဆန္၊ အခ်ိန္ပင္နယ္တီ စသျဖင့္အဲဒီအခ်က္ေတြကို အေျခခံၿပီး ရမွတ္ေတြကို ေပးပါတယ္။ ပင္နယ္တီအနည္းဆံုးရတဲ့ ျမင္းစီးသမားက အႏိုင္ရပါလိမ့္မယ္။ ျမင္းစီးၿပိဳင္မယ့္သူေတြဟာ ၿပိဳင္ပြဲမစတင္မီမွာ လမ္းေၾကာင္းကို စစ္ေဆးႏိုင္ပါတယ္။ အေကာင္းဆံုးဗ်ဴဟာနဲ႔ စီးႏိုင္ဖို႔ လမ္းေၾကာင္း စစ္ေဆးျပင္ဆင္မႈကလည္း အင္မတန္အေရးႀကီးလွတယ္။

Eventing(Three Day Eventing) ၿပိဳင္ပြဲကေတာ့ ကၽြမ္းက်င္မႈ၊ နည္းမ်ဳိးစံုနဲ႔ စီးႏိုင္တာ၊ သတၱိေကာင္းတာ နဲ႔ ခံႏိုင္ရည္ရွိ အားေကာင္းမႈအတြက္ ျမင္းေရာ စီးသူကိုပါ စစ္ေဆးစမ္းသပ္တဲ့ၿပိဳင္ပြဲမ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္။ သံုးရက္ Eventing ဆိုတဲ့အတိုင္းပါပဲ။ ၿပိဳင္ပြဲအခ်ိန္ကာလ သံုးရက္အတြင္းမွာ စည္းကမ္းဥပေဒ သံုးမ်ဳိးနဲ႔ယွဥ္ၿပိဳင္ၾကတဲ့ ၿပိဳင္ပြဲပါ။ cross country jumping, dressage နဲ႔ stadium jumping ၿပိဳင္ပြဲ သံုးမ်ဳိးပါဝင္တယ္။ cross-country လမ္းေၾကာင္းမွာ သဘာဝကုန္းေျမ၊ လူလုပ္အရာဝတၳဳတခ်ဳိ႕နဲ႔ ျပင္ဆင္ထားတယ္။ အကာအရံ ၄၀ အထိ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ျမင္းေတြဟာ အဲဒီအကာအရံေတြကို လြတ္ေျမာက္ေအာင္ ခုန္ေက်ာ္ႏိုင္ရပါမယ္။ လမ္းေၾကာင္းအရွည္က ၄ မိုင္ခန္႔အထိ ရွည္လ်ားတယ္။ ျမင္းကျငင္းဆန္တဲ့အခါ၊ ျမင္းစီးသူ ျပဳတ္က်ခဲ့တဲ့အခါ၊ အခ်ိန္ေက်ာ္သြားတဲ့အခါ စတဲ့အေျခအေနေတြကုိ မူတည္ၿပီး ရမွတ္ကိုေပးပါတယ္။

အိုလံပစ္ dressage ၿပိဳင္ပြဲေတြမွာ ျမင္းေတြကို ခ်ပ္ဝတ္တန္ဆာအနည္းဆံုးဝတ္ဆင္ရတာပါ။ အမ်ားစုက အနက္ေရာင္သားေရပါပဲ။ boot ဝတ္ဆင္လို႔မရပါဘူး။ ျမင္းခြာ၊ bell boot နဲ႔ အၿမီးအဖံုးအကာလည္းအတူတူပါပဲ ဝတ္ဆင္ခြင့္မရွိပါဘူး။ ျမင္းစီးသူကေတာ့ ဝမ္းဗိုက္အဖံုးအကာပါတဲ့ အျမီးရွည္ကုတ္လို႔ေခၚတဲ့ ကုတ္ရွည္ရွည္ဝတ္ရပါတယ္။ အဝါေရာင္ ေဝ့စ္ကုတ္၊ ဦးထုပ္၊ လက္အိပ္အျဖဴ၊ ေဘာင္းဘီအျဖဴ နဲ႔ အနက္ေရာင္လည္ရွည္ဖိနပ္ဟာ ျမင္းစီးသူေတြဝတ္ဆင္ရမယ့္ ဝတ္စံုစတိုင္လ္ပါ။ three day Eventing ၿပိဳင္ပြဲအတြက္ ျမင္းစီးသူေတြဟာ အသင္းလိုက္ဒီီဇိုင္းနဲ႔ ဂ်ာစီ၊ ေခါင္းေဆာင္းေတြ၊ ဦးေခါင္းထိခိုက္မႈကို အကာအကြယ္ေပးႏိုင္မယ့္ အထူးေခါင္းေဆာင္ ASTM/SEI helmet ေဆာင္းရတယ္။ လက္အိတ္၊ ကိုယ္ထည္ပိုင္းအကြယ္အကာေတြ ဝတ္ဆင္ရပါေသးတယ္။ အိုလံပစ္ show jumping ၿပိဳင္ပြဲေတြမွာဆိုရင္ အလိမ့္အလွည့္၊ အကာအရံအတားအဆီးမ်ားစြာရွိတာေၾကာင့္ ျမင္းအတြက္လည္း လည္ရွည္ boot၊ အထူးျပဳလုပ္ထားတဲ့ ကုန္းႏွီး၊ ဇက္ႀကိဳးနဲ႔ လိုအပ္တဲ့အကာအကြယ္ဝတ္စံုေတြအားလံုး စီးသူအတြက္ပါ ျပည့္စံုေအာင္ ဝတ္ဆင္ဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။

၂၀၁၂ ေႏြရာသီအိုလံပစ္ၿပိဳင္ပြဲမွာ ေရႊတံဆိပ္ဆုႏွစ္ဆု (တစ္ဦးခ်င္း/ အသင္းလိုက္) ရရွိခဲ့တဲ့ ၿဗိတိသွ် dressage ျမင္းစီးခ်န္ပီယံမေလး ရွားေလာ့ထ္ဒူးဂ်ာဒင္း(Charlotte Dujardin) ရဲ႕ အတၳဳပတၱိအက်ဥ္းခ်ဳပ္ေလး ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။

Charlotte Dujardin

လူမ်ဳိး - ၿဗိတိသွ်

ေမြးရက္ - ၁၃ ဇူလိုင္၊ ၁၉၈၅

ေမြးရပ္ - London Borough of Enfield

နည္းျပ - Carl Hester

ရရွိခဲ့တဲ့ ဆုတံဆိပ္မ်ား

Olympic finals - 2012 Summer Olympics, Gold, team dressage

2012 Summer Olympics, Gold, individual dressage

Medal record

Competitor for  United Kingdom

Olympic Games

Gold 2012 London Team dressage (with Valegro)

Gold 2012 London Individual dressage (with Valegro)

European Championships

Gold 2011 Rotterdam Team dressage (with Valegro)

ေရႊေရာင္ၾကယ္ပြင့္ ရွားေလာ့ထ္ဒူးဂ်ာဒင္းအေၾကာင္း ျပံဳးရယ္ေပ်ာ္ရႊင္စရာေလးေတြ

ဒူဂ်ာဒင္းရဲ႕ နာမည္ေျပာင္က “ေနာက္တီးေနာက္ေတာက္” တဲ့။ dressage နည္းကိုပဲ ေလ့က်င့္ျဖစ္ခဲ့တာကေတာ့ ငယ္ငယ္တုန္းကေတာ့ showing ကို ကစားခဲ့ၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ dressage ျမင္းစီးပံုစီးနည္းေတြကို ပိုၿပီးေလ့က်င့္ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ပိုၿပီး ခ်စ္မက္လာခဲ့ပါတယ္။ ၂ ႏွစ္အရြယ္ကတည္းက ျမင္းစီးစသင္ခဲ့တယ္ဆိုေတာ့ အခုထိ ျမင္းစီးသက္တမ္းက ၂၅ ႏွစ္ေတာင္ရွိေနခဲ့ပါၿပီ။ အၾကာႀကီးပဲေနာ္ လို႔ သူမကေျပာပါေသးတယ္။ အခ်စ္ဆံုးျမင္းတစ္ေကာင္ကို ေျပာျပရမယ္ဆိုရင္ အရင္က ပိုနီျမင္းပုမ်ဳိး ျမင္းမေလး Dyan ကို သိပ္ခ်စ္ခဲ့တယ္။ အခုလက္ရွိ အခ်စ္ဆံုးကေတာ့ Valegro ပါ။ သူက အင္မတန္ခ်စ္စရာေကာင္းတယ္။ သူ႔ ျမင္းေဇာင္းကိုေတာင္ သူ႔ဘာသာတံျမက္စည္း လွည္းတတ္သူပါ။ ကၽြန္မ ေလက်င့္ဖို႔၊ ၿပိဳင္ပြဲဝင္ဖို႔ သူ႔ကို ေခၚထုတ္လာတိုင္း သူဟာ ေၾကာ့ေၾကာ့ေမာ့ေမာ့နဲ႔ အျမဲ အသင့္ျဖစ္ေနတတ္လို႔ အခ်စ္ပိုရတယ္။ Valegro နဲ႔ ယွဥ္ၿပိဳင္ခဲ့တဲ့ ၿပိဳင္ပြဲေတြမွာ ေရႊတံဆိပ္ေတြရရွိခဲ့တာ ယံုၾကည္ဖို႔ေတာင္ ခက္ေနခဲ့ေသးတာ။ ေအာင္ျမင္မႈေတြက သိပ္ကို ျမန္ေနေတာ့ အံ့ၾသဖြယ္ရာေပါ့။ ဂ်ာမနီက Aachen ကြင္းကို ကၽြန္မ သေဘာက်တယ္။ ေလထုနဲ႔ ေျမေနရာအေနအထားက ကၽြန္မအတြက္ တစ္သက္မေမ့ရက္စရာပါပဲ။ Greenwich လည္း ထပ္ထည့္ခ်င္ပါေသးတယ္။ အဲဒီမွာ ကြင္းအျပင္အဆင္က စိတ္လႈပ္ရွားဖို႔ ေကာင္းလိုက္တာ။ အားလပ္ရက္တုန္းက က်ဴးဘားကို ေရာက္ခဲ့တာ မယံုႏိုင္စရာေကာင္းေလာက္ေအာင္ သေဘာက်ဖို႔ေကာင္းတဲ့ေနရာပါပဲ။ အားလပ္ရက္ အပမ္းေျဖခရီးထြက္မယ္ဆိုရင္ ကၽြန္မေတာ့ အဲဒီေနရာကိုပဲ ညႊန္းလိုက္ခ်င္ေတာ့တယ္။ အႀကိဳက္ဆံုးရုပ္ရွင္က “Pretty Woman” အျမဲတမ္းအတြက္ အႀကိဳက္ဆံု classic ရုပ္ရွင္ေပါ့။ ကၽြန္မကိုယ္ကၽြန္မ တစ္ခုခု ေျပာင္းလဲႏိုင္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေျခေထာက္ေတြ ဒီ့ထက္ပိုၿပီး ရွည္ရွည္လ်ားလ်ားျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းၾကည့္ခ်င္ပါတယ္။        ။


ေနျခည္ခ
Ref :
http://www.horseandrideruk.com/article.php?id=2426
http://en.wikipedia.org/wiki/Riding_Horse
http://www.bbc.co.uk/sport/0/equestrian/20766671 

Living Fashion Magazine, February, 2013