အေမဇံုျမစ္သို႔

 ျမစ္၀

ျဖတ္သန္းရာ ႏိုင္ငံမ်ား - ဘရာဇီးလ္ ကိုလံဘီယာ ပီရူး ေတာင္အေမရိက

ျမစ္လက္တက္မ်ား။
ညာဘက္တြင္  (Ucayali , Purus Madeira, Xingu, Tocantins, Leticia,Manaus  အဓိက ျမစ္လက္တက္မ်ားရွိသည္။
အရွည္……….6,400 km (4,000 မိုင္ )
ျမစ္၀ွမ္းအက်ယ္ .7,050,000 k 2 (2,720,000 sq mi)
ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာျပင္အထက္ အျမင့္ 5,170m(16,962 ft)
အင္းဒီးစ္ ေတာင္တန္းမ်ားမွ ျမစ္ဖ်ားခံ စတင္ခဲ့ဲျပီး အတၱလန္တစ္သမုဒၵရာအတြင္းသို႔ စီး၀င္သည္။

အေမဇံုျမစ္၏ ထင္ရွားသိသာေသာ ျမစ္လက္တက္မ်ား

အေမဇံုျမစ္၀ွမ္းေဒသ

အေမဇံု (Amzone)အမည္မွာ အဂၤလိပ္အေခၚအေ၀ၚသာျဖစ္သည္။ စပိန္ဘာသာျဖင့္ ေသာ္၄င္း ေပၚတူဂီဘာသာျဖင့္ေသာ္၄င္း သီးျခားအေခၚအေ၀ၚမ်ားရွိသည္။

ကမၻာေပၚရွိ အရွည္ဆုံးျမစ္ႀကီးခုႏွစ္စင္းတြင္ ေတာင္အေမရိကတိုက္မွ  အေမဇံုျမစ္သည္ ဒုတိယအရွည္ဆံုးျဖစ္ၿပီး ျမစ္ေရစီးဆင္းရာတြင္ အႀကီးဆုံးျမစ္ ခုႏွစ္စင္းထက္ပ်မ္းမွ်ေရစီးဆင္းမွဳႏွဳံး ပိုမိုသြက္လက္မ်ားျပားသည္။

ေရေပၚရြာကေလး

၁၅၀၀တြင္ဗင္းဆင့္ ပင္ဇြန္ ဆိုသူ ဥေရာပတိုက္သားတဦး ရြက္လႊင့္ ေရာက္ရွိလာသည္။၁၅၆၀တြင္ အျခားေပၚတူဂီလူမ်ိဳး လုဒ္ ဆိုသူေရာက္ရွိလာၿပီး  ၁၆၃ရတြင္ေပၚတူဂီလူမ်ိဳး စူးစမ္းရွာေဖြသူ ပီထရို ထရိုင္စီရာ ဆိုသူ အေမဇံုျမစ္၀တြင္ အေခ်ခ်ေနထိုင္ခဲ့သည္။

ျမစ္စတင္ေပၚေပါက္ရာ မူလေဒသ ကို ဤသို႔ အပါခ်ီတာ ေက်ာက္ထရံႀကီး အနီးရွိလက္၀ါးကပ္တိုင္အမွတ္အသားျဖင့္ ညႊန္ျပထားသည္။

အေမဇံုျမစ္၏ဇစ္ျမစ္

အေမဇံုျမစ္သည္ ျမစ္လက္တက္ေပါင္းေထာင့္တရာေက်ာ္ေက်ာ္ ရွိသည့္အနက္ဆယ့္ခြန္ႏွစ္ခုသည္ ကီလိုမီတာ ေထာင့္ငါးရာေက်ာ္ (မိုင္အားျဖင့္ ၉၃၀ မိုင္ ေက်ာ္)ရွည္လ်ားႀကၿပီး ကိုလံဘီယာႏိုင္ငံတြ င္ အဓိကက်ေသာ ျမစ္မႀကီးမ်ား အသြင္တည္ရွိသည္။ အီေကြေဒါႏိုင္ငံႏွင့္ ပီရူးႏိုင္ငံတို႔ရွိျမစ္မ်ားသည္လည္း အေရးပါေသာ ျမစ္လက္တက္မ်ားအျဖစ္  အေမဇံုျမစ္အတြင္း သုိ႔တုိက္ရိုက္စီး၀င္သည္။

 ျမစ္၏ေရႀကီးေနသည့္ အစိတ္အပိုင္းတခုကို နာဆာမွ ရိုက္ကူးထားပံု

 အေမဇံုျမစ္၏ ျမစ္လက္တက္ႏွစ္ခု ေပါင္းဆံုရာ (ရိုင္အိုနီဂရိုးျမစ္ႏွင့္ရိုင္အို ဆိုလီမိုးစ္ျမစ္)

ျမစ္၀အက်ယ္ဘယ္ေလာက္ဆိုတာ ပထ၀ီအေနအထား ထူးျခားေနျခင္းေႀကာင့္ ခုထိ ပညာရွင္မ်ားျငင္းခုံဆဲျဖစ္ပါတယ္။

အေမဇံုျမစ္၀ေတာင္ဘက္ျခမ္းကို ဆဲတဲလ္လိုက္မွၿကည့္လွ်င္  ျမင္ရပံု

အေမဇံုျမစ္၏ မိုးသည္းစိုစြတ္ခ်ိန္

သိပၸံဆရာအခ်ိဳ႔က ႏိုင္းလ္ျမစ္ထက္ ပိုရွည္လ်ားသည္၊  အေမဇံုျမစ္က ကီလိုမီတာ ၆၉၉၂ (၄၃၄၅မိုင္) ရွိၿပီး ႏိုင္းလ္ျမစ္က ကီလိုမီတာ၆၈၅၃(၄၂၅၈မိုင္)သာရွိသည္ဟု ေကာက္ခ်က္ခ်ႀကသည္။၂၀၀၇ခုႏွစ္  ဇြန္လ ၁၆ရက္ BBC သတင္းကလည္း ႏိုင္းလ္ျမစ္ထက္ ပိုရွည္ေႀကာင္း ဆိုခဲ့သည္။

လူကို အႏၱရယ္ေပးႏိုင္ေသာ္လည္း ဖ်ံဘီလူးႀကီးမ်ား၏သားေကာင္ ျဖစ္ရသည့္ ပီရန္ညားငါးမ်ား

ႏို႔တိုက္သတၱ၀ါမ်ား  ရွစ္ေပ ေျခာက္လက္မအရြယ္ရွိ အသက္ႏွင့္အလိုက္ အေရာင္ေျပာင္းလဲတတ္သည့္ လင္းပိုင္ စသည္ (ငယ္စဥ္ဘ၀တြင္ အညိဳေရာင္ အရြယ္ရင့္က်က္လာေသာ္ ပန္းေရာင္ အၿဖဴေရာင္သို႔ ေျပာင္းလဲတတ္သည္)ပင္လယ္ဖ်ံ ႏွင့္ သားစား အပင္စားသတၱ၀ါမ်ား ေပ်ာ္ေမြ႔ေနထိုင္ႀကသည္။   ေ၀လငါး ႏွင့္္ငါးမန္းႀကီးမ်ားမွစ၍ ငါးမ်ိဳးစိတ္ေပါင္း ၅၆၀၀ ေက်ာ္ရွိသည္ဟု သုေတသန ပုဂၢိဳလ္တို႔က ဆိုသည္။                 

မန္ဒူရူကူ အင္ဒီးယဲန္ လူမ်ိဳးမ်ား ပန္းခ်ီကား(၁၅၆၀ တြင္ ဟာက်ဴလီ ဖေလာရင္းက ေရးဆြဲသည္)

စပိန္လူမ်ိဳးစစ္ဘုရင္ လု( ပ္ )အာဂြာရီ က ဒုတိယ မ်ိဳးဆက္အျဖစ္အေမဇံုသို႔ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။

၁၆၃၇ ႏွင့္ ၁၆၄၇အတြင္းစပိန္လူမ်ိဳးမ်ား လူေပါင္း၂၀၀၀ေက်ာ္ ကႏူးေလွ ၃၇စင္းျဖင့္ အင္အားျပည့္ၿဖိဳးစြာ ေရာက္ရွိလာႀကသည္။ ၁၆၄၈-၁၆၅၂တြင္ျပင္သစ္မွ  အန္ေထာ္နီယို ရာပိုဆို တာဗာရီဦးေဆာင္၍ ဆပိုလိုမွအေမဇံုျမစ္၀အထိခရီးမိုင္ေပါင္းမ်ားစြာ စြန္႔စားရွာေဖြ ေလ့လာခဲ့ႀကသည္။ ရိုင္အိုနီဂရိုးအပါအ၀င္ ျမစ္လက္တက္မ်ား၏ အသုံး၀င္ပံု ကို ကီလိုမီတာ တေသာင္းေက်ာ္(မိုင္အားျဖင့္၆၂၁၄မိုင္)အက်ယ္အ၀န္းကို ္ စုံစမ္း စစ္ေဆးႀကည္႔ရွဳႀကသည္။ ဘရာဇီးလ္ အီေကြေဒါလ္ ဘိုလီဗီးယား ၊ကိုလံဘီယာ၊ပီရူး၊ ဗင္နီဇြဲလား စသည္ကိုလိုနီ ႏိုင္ငံမ်ားမွ လာေရာက္ႀကသူမ်ား။မစ္ရွင္ေက်ာင္းမ်ားတည္ေထာင္ႀကသူ သာသနာၿပဳသင္းအုပ္ဘုန္းႀကီးမ်ား၊ ခရစ္ယန္တရားေဟာဆရာမ်ား ကုန္ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ ေဖါက္ကားလိုသူမ်ားျဖင့္ အေမဇံုျမစ္သည္ စည္ကားသိုက္ျမိဳက္လာသည္။ခ်ားလ္ေမရီ ဒီ  လာ ကြန္ဒါမိန္း ၏ သိပၸံဆိုင္ရာ စူးစမ္းေလ့လာသူမ်ား တဖြဲဖြဲ ေရာက္ရွိလာႀကသည္။

 ၁၈၄၈ - ၁၈၅၉ ခုႏွစ္တြင္ ရွာေဖြစြန္႔စားသူ

ဟင္နရီေ၀ၚတာေဘ့သ္ ေရာက္ရွိခဲ့သည္။၁၈၅၀ခုႏွစ္စက္တင္ဘာလ(၆)ရက္တြင္ျပင္သစ္ ဧကရာဇ္ဘုရင္ ပီထရိုတူး(PedroII) က Maua   ၿမိဳ႔စားကို အာဏာအပ္ႏွင္း၍ ေရေႀကာင္းခရီးစုန္ဆင္းေစၿပီးၿပဳရန္ရွိသည္တို႔ကို ကိစၥအ၀၀ေဆာင္ရြက္ေစသည္။၁၈၅၂ခုႏွစ္တြင္လည္း ၿမိဳ႔စားမ်ားကို မီးသေဘၤာငယ္သုံးစင္းျဖင့္လည္း ေစလႊတ္၍ရိုင္အို ဒီဂ်ေနးရိုး အေမဇိုနီးယားမ်ားႏွင့္ မိတ္ဖြဲ႔ခါ သက္ဦးဆံပိုင္ဘုရင္ဘဲြႊကို ခံယူသည္။

နာဆာမွ ရိုက္ကူးခဲ့ေသာ ျမစ္၏ မိုးႀကီးေရလွ်ံ  ပံုရိပ္အစိတ္အပိုင္းတခု

၁၈၅၇တြင္ တန္၂၀၀ ၀န္ေဆာင္မွဳေပးႏိုင္ေသာ မီးသေဘၤာငယ္မ်ားၿဖင့္ ကုန္ပစၥည္းမ်ားတင္ေဆာင္ကာ လစဥ္ကူးသန္းေရာင္၀ယ္မွဳ ဆိုင္ရာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ကိုအတည္ၿပဳ၍  ပါရာႏွင့္ မာႏ်ဴးစ္ျမစ္မ်ားအႀကားမွာ ကူးသန္းသြားလာခဲ့သည္။ ဤကဲ့သို႔ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မွဳသည္ ျပည္တြင္းေရေႀကာင္းကုန္စည္ျဖန္႔ျဖဴးေရာင္း၀ယ္မွဳအစပ်ိဳး ဖြင့္လွစ္ခဲ့ႏိုင္ျခင္းဟု ဆိုရမည္ျဖစ္သည္။

အေမဇံုျမစ္အတြင္းမွာ ကူးခ်ီ သမ္းခ်ီ ၀န္ေဆာင္မွဳေပးေနတဲ့ ပီရူးက ေရေပၚသြား တကၠစီေလး

အေမဇံုျမစ္အထက္ပိုင္း

 ေၿမြတေကာင္လို ေကာက္ေကာက္ေကြ႔ေကြ႔ စီးဆင္းေနတဲ့ျမစ္က အူယားစရာ…

လက္တင္ အေမရိကဲန္ႏွင့္ သို႔မဟုတ္ အေမရိကဲန္အင္ဒီးရဲန္ႏွင့္စပိန္္မ်ဳိုးႏြယ္တို႔မွ ဆင္းသက္ေသာ ေဒသခံဌာနီတိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးစု မ်ား အေမဇံု တ၀ိုက္ ပ်ံ႔လြင့္ေနထိုင္ႀကသည္။(၄င္း၏ဦးေခါင္းပံု)

ထိုမွ ယေန႔တိုင္ အေမဇံုျမစ္သည္ လူတို႔ အမ်ားဆံုးစိတ္၀င္စားမွုဳ ျဖစ္လာေနဆဲ ေဒသတခုျဖစ္သည္။