ညစ္ေထးတဲ့စစ္ပြဲအလြန္ ေကာင္းေသာခရီးဆီ ေျခလွမ္းဆက္မည္

Jorge Rafael Videla

“အာဏာရွင္ ေသဆံုးခဲ့ပါၿပီ” တဲ့။ အာဂ်င္တီးနား တီဗီ နဲ႔ ေရဒီယိုသတင္းေတြမွာ ထပ္တလဲလဲလႊင့္ထုတ္ေနခဲ့တဲ့ ေခါင္းႀကီးသတင္းပါပဲ။ ေရာ့ခ်္ ရာေဖးအယ္လ္ ဗီဒဲလာဟာ သမားရိုးက် အာဏာရွင္မဟုတ္ခဲ့ပါဘူး။ သူဟာ အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံသမိုင္းရဲ႕ အေမွာင္မိုက္ဆံုးဇာတ္လမ္းတြဲေတြထဲက ဇာတ္ေကာင္တစ္ဦးပါ။ ၿပီးေတာ့ စစ္အာဏာသိမ္းခဲ့တဲ့ႏွစ္ေတြထဲက အထင္ရွားဆံုးပံုရိပ္ပါ။ ညစ္ေထးတဲ့စစ္ပြဲ “Dirty War” ရဲ႕ ႏိုင္ငံေရးအယူဝါဒေရးရာပါရဂူတစ္ဦးလို႔ သူကိုယ္တိုင္ပဲ ေတြးထင္ယူဆေနခဲ့ဖူးတယ္။ အဲဒီညစ္ေထးတဲ့စစ္ပြဲဆိုတာက ၁၉၇၀ နဲ႔ ၁၉၈၀ ခုႏွစ္ေတြမွာ အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံက လက္ဝဲအတိုက္အခံေတြကို ၿငိမ္သက္တိတ္ဆိတ္/ မလႈပ္မရွားျဖစ္သြားေအာင္ အရက္စက္ဆံုး ထိန္းခ်ဳပ္တိုက္ခိုက္ခဲ့တဲ့ ေခ်မႈန္းေရးအစီအစဥ္တစ္ခုပါပဲ။ စစ္တပ္ထိန္းခ်ဳပ္အမိန္႔ေပးခဲ့တဲ့ လွဳိ႕ဝွက္ရဲတပ္ဖြဲ႕ဟာ တက္ၾကြလႈပ္ရွားသူ ၃၀၀၀၀ ခန္႔ ျပန္ေပးဆြဲကာ ညဥ္းပန္းႏွိပ္စက္ၿပီးသတ္ျဖတ္ခဲ့ၾကတယ္။ ပိုၿပီးထိတ္လန္႔တုန္လႈပ္စရာေကာင္းတဲ့အျဖစ္အပ်က္ေတြကေတာ့ အာဏာသိမ္းစစ္အစိုးရရဲ႕ ၿပိဳင္ဘက္၊ တက္ၾကြလႈပ္ရွားသူေတြရဲ႕ ကေလးငယ္ေတြကို တိတ္တဆိတ္ဖမ္းဆီးပါတယ္။ စစ္ေသြးၾကြလို႔ သတ္မွတ္ခံခဲ့ရသူေတြရဲ႕ ကိုယ္ခႏၶာေတြကို ရဟတ္ယာဥ္ေတြေပၚကေန Plate ျမစ္ထဲ ပစ္ခ်ခဲ့ၾကတယ္။ အဲဒီေနာက္ ရုပ္အေလာင္းေတြဟာ ဘယ္ေတာ့မွ ရွာေဖြလို႔မေတြ႕ႏိုင္ၾကေတာ့ဘူး။ အာဂ်င္တီးနားျပည္သူေတြဟာ လူမႈကြန္ယက္ေတြမွာ အဲဒီအခ်က္အလက္ကိုေထာက္ျပၿပီး တျခားစစ္အာဏာရွင္ေတြနဲ႔ မတူကြဲျပားတဲ့ ရက္စက္မႈကိုျပဳလုပ္ခဲ့သူလို႔ ဆိုၾကတယ္။ ဗီဒဲလာဟာ ေသဆံုးခ်ိန္အထိ သူ႔ရဲ႕က်ဳးလြန္ခဲ့တဲ့ျပစ္မႈေတြရဲ႕ ျပစ္ဒဏ္ေတြအတြက္ တစ္သက္တာအက်ဥ္းသားအျဖစ္က်ခံရင္း ေမလ ၁၇ ရက္ေန႔က ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။

Jorge Rafael Videla

ဗီဒဲလာေသဆံုးခ်ိန္မွာ အသက္ ၈၇ ႏွစ္ရွိေနခဲ့ၿ႔ပီး ၁၉၇၆-၈၁ စစ္အာဏာရွင္ေခတ္အေတာအတြင္း အတိုက္အခံ အက်ဥ္းသား  ၃၁ ဦးကို သတ္ျဖတ္ခဲ့မႈနဲ႔ ၂၀၁၀ ခုႏွစ္မွာ အက်ဥ္းက်ခဲ့တယ္။ လူေပါင္း ၃၀၀၀၀ တိုင္ေအာင္ ညွဥ္းပန္းသတ္ျဖတ္မႈျပစ္ဒဏ္ေတြလည္း ေနာက္ထပ္အပါအဝင္ပါ။ ၁၉၉၀ မွာေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္က သမၼတ ကားေလာစ့္မဲနမ္ ခြင့္ျပဳေပးခဲ့တဲ့ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္နဲ႔ လြတ္ေျမာက္လာခဲ့တယ္။ ၂၀၁၀ ဧၿပီမွာပဲ တရားရုံးခ်ဳပ္က သူ႔ရဲ႕ လြတ္ၿငိမ္းခ်မ္းသာခြင့္ကို ျပန္လည္စစ္ေဆးခဲ့ပါတယ္။ ရွစ္လအၾကာမွာေတာ့  “ျပစ္မႈေျမာက္လုပ္ရပ္ေတြမွာတာဝန္ရွိတယ္” ဆိုတဲ့ဆံုးျဖတ္ခ်က္နဲ႔အတူ တစ္သက္တာအက်ဥ္းသားအျဖစ္က်ခံရတယ္။ သဘာဝအတိုင္းေသဆံုးခြင့္ကိုေတာင္းဆိုခဲ့တယ္ လို႔ သတင္းတခ်ဳိ႕မွာေဖာ္ျပပါတယ္။ သတ္ျဖတ္ခဲ့တဲ့အက်ဥ္သားေတြအမ်ားစုမွာ လက္ဝဲႏိုင္ငံေရးသမားေတြပါ။ အဲဒီအက်ဥ္းသားေတြကို ေကာ္ဒိုဘာၿမိဳ႕လယ္က သူတို႔ရဲ႕ အက်ဥ္းခန္းကေန ထုတ္ယူသြားခဲ့ၿပီး တစ္ေနရာမွာေသနတ္နဲ႔ပစ္သတ္ခဲ့တယ္လို႔ဆိုတယ္။ စစ္တပ္ကၿငင္းဆန္တာက အဲဒီအခ်ိန္မွာ သူတို႔ဟာ ထြက္ေျပးဖို႔ႀကိဳးစားေနခဲ့တာေၾကာင့္ပစ္သတ္ခဲ့ရတာပါတဲ့။ 

ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္က ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြရဲ႕ ကေလးငယ္ေတြကို စနစ္ကက်ခိုးယူခဲ့တဲ့ ျပစ္မႈေတြနဲ႔ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြကို အက်ဥ္းစခန္းမွာထိန္းသိမ္းထားခ်ိန္ အနည္းဆံုး ကေလးအေယာက္ ၄၀၀ ခန္႔ကို ခိုးယူခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ စစ္တပ္ကမိသားစု နဲ႔ ရဲတပ္ဖြဲ႕မိသားစုတခ်ဳိ႕ေစာင့္ေရွာက္မႈနဲ႔ ႀကီးျပင္းခဲ့တဲ့ ကေလးငယ္ ၁၀၀ ခန္႔ဟာ မိဘေတြနဲ႔ျပန္လည္ေပါင္းဆံုႏိုင္ခဲ့ၾကတယ္။ အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံၿမိဳ႕ေတာ္ ဗ်ဴႏိုေအးရိစ္ရဲ႕ တရားရုံးမွာ ဗီဒဲလာ ႏွစ္၅၀ စာ အက်ဥ္းသားအျဖစ္က်ခဲ့ရၿပီး တျခား စစ္ေခါင္းေဆာင္ေဟာင္း ေရနယ္လ္ဒို ဘစ္ႏိုေနကိ ေထာင္ဒဏ္ ၁၅ ႏွစ္ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္လိုက္တယ္။ အာဂ်င္တိုင္းသတင္းစာဆရာတစ္ဦးရဲ႕ အေမးအေျဖမွာ ဗီဒဲလာေျဖခဲ့တာက “သူကြပ္ကဲခဲ့ရတဲ့ ေခ်မႈန္းမႈဆိုတာက  သမၼတႏိုင္ငံတစ္ခုအျဖစ္ရပ္တည္ႏိုင္ဖို႔ အာဂ်င္တီးနားက ေပးစရာရွိခဲ့တဲ့တန္ဖိုးပါ” တဲ့။ “စစ္ပြဲဆိုတာဟာ သဘာဝအားျဖင့္ ရက္စက္တာပဲ။ အတြင္းမွာလႈိက္ေလာင္တဲ့စစ္မီး၊ ညီအစ္ကိုအခ်င္းခ်င္းၾကားကရန္မီးေတြက အထူးသျဖင့္ ပိုၿပီးေတာ့ ျပင္းထန္ရက္စက္တတ္ပါတယ္” လို႔ သူကေျပာပါတယ္။ ယူအက္စ္အေျခစိုက္ လူ႔အခြင့္အေရးေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖြဲ႕ (လက္တင္အေမရိက) ရဲ႕ ဒါရိုက္တာ ဂ်ဳိေစးမီဂြဲလ္ ဗီဗန္ကိုက မွတ္ခ်က္ခ်ပါတယ္။ “ဗီဒဲလာဟာ အဆံုးထိတိုင္အထက္စီးဆန္ဆန္ရွိေနဆဲပဲ။ အာဂ်င္တီးနားမွာျဖစ္ခဲ့တဲ့အင္မတန္ၾကမ္းၾကဳတ္ရက္စက္မႈေတြမွာ သူတာဝန္ရွိတယ္ဆိုတာ ဝန္ခံလိုက္ဖို႔ဆႏၵမရွိပါဘူး” တဲ့။  အာဂ်င္တီးနားရဲ႕ ႏိုဘယ္လ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုပိုင္ရွင္ အေဒၚလ္ဖို ပဲရာဇ့္အက္စ္ကီြးဗဲလ္ က Reuter သတင္းဌာနကိုေျပာပါတယ္။ “ေသဆံုးျခင္းဟာ သူ႔ရဲ႕ရုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာတည္ရွိမႈကိုပဲ အဆံုးသတ္ေစခဲ့တာပါ။ လူေတြကို သူ ဘာေတြဆန္႔က်င္က်ဴးလြန္ခဲ့သလဲဆိုတဲ့ျပစ္ခ်က္ႀကီးေတာ့ မပါဝင္ပါဘူး။ အတိတ္ဆိုးေတြေၾကာင့္ စိတ္ဒဏ္ရာေတြေတာ့က်န္ေနဆဲပဲ”လို႔ ဆိုတယ္။ ဖမ္းဆီးခံခဲ့ရတဲ့ ကေလးငယ္ေတြရဲ႕ ID အခ်က္အလက္ေတြကို ေဖာ္ျပေရး ဦးေဆာင္လုပ္ေနၾကတဲ့ အဖြဲ႔ “ပလာဇာ ဒီ ေမးရို”  အသင္းအဖြဲ႕က ဗီဒဲလာကို “ဆိုးမိုက္တဲ့လူ” လို႔ သံုးႏႈန္းခဲ့ပါတယ္။

ႏိုင္ငံရဲ႕ ရာဇဝတ္သား၊ အာဏာရွင္၊ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္သူ စတဲ့ ခက္ထန္တင္းမာတဲ့စကားလံုးေတြအမ်ားႀကီး ကိုယ္စားျပဳေနတဲ့ သမၼတေဟာင္း ေရာ့ခ်္ ရာေဖးအယ္လ္ ဗီဒဲလာဟာ ေသဆံုးသြားခဲ့ေတာ့ အာဂ်င္တီနားက ျပည္သူလူတိုင္းနီးပါးက ဝမ္းေျမာက္ဝမ္းသာရွိေနၾကသလိုပါပဲ။ ေတာင္အေမရိကရဲ႕ အာဏာသိမ္းမႈေတြ၊ စစ္အာဏာႀကီးစိုးမႈ နဲ႔ ရက္စက္တဲ့ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ပ္မႈေတြရဲ႕ ေခတ္တစ္ခုလံုးမွာ ဗီဒဲလာက သေကၤတအမွတ္အသားတစ္ခု ျဖစ္ေနခဲ့တာပါ။ ၁၉၇၆ခုႏွစ္မွာ ဗီဒဲလာအာဏာရခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္က အာဂ်င္တီးနားမွာ ဘ႑ာေရးအက်ပ္အတည္အနက္ရႈိင္းဆံုးအေျခအေန၊ လက္ဝဲေျပာက္က်ားတပ္သားေတြကလည္း ႏိုင္ငံတဝွမ္းအင္အားတျပျပရွိေနၾကတယ္။ ႏိုင္ငံတြင္း အၾကမ္းဖက္မႈေတြပ်ံ႕ႏွံ႔ေနတဲ့အေနအထားမွာ အစ္စဘဲလ္ပဲရြန္အစိုးရကို ဗီဒဲလာ အာဏာသိမ္းယူခဲ့တာပါ။ 

Juan Perón

အစ္စဘဲလ္ပဲရြန္ဟာ သမၼတေဟာင္း ဂ်ဴရန္ပဲရြန္ရဲ႕ တတိယေျမာက္ဇနီးျဖစ္ၿပီး ခင္ပြန္းသည္မေသဆံုးခင္မွာ ဒုတိယသမၼတတာဝန္ကိုလည္းယူခဲ့တဲ့အမ်ဳိးသမီးပါ။ အစ္စဘဲလ္ ၁၉၇၄ ဇူလိုင္မွာ သမၼတျဖစ္လာခဲ့ပါတယ္။ သူမဟာ အေနာက္ကမၻာျခမ္းက အစိုးရအႀကီးအကဲေတြထဲမွာ ေတာ္ဝင္မ်ဳိးရိုးမဟုတ္တဲ့ ပထမဆံုး သမၼတတစ္ဦးအျဖစ္ ထင္ရွားခဲ့တယ္။ သမၼတ ဂ်ဴရန္ပဲရြန္ဟာ အာဂ်င္တိုင္းစစ္အရာရွိတစ္ဦး၊ ႏိုင္ငံေရးသမားတစ္ဦးအျဖစ္(၁၈၉၅-၁၉၇၄)အထိတာဝန္ထမ္းခဲ့ၿပီး သမၼတရာထူးမရရွိခင္ အစိုးရဌာနရာထူးမ်ားစြာ၊ အလုပ္သမားဝန္ႀကီးနဲ႔ ဒုတိယသမၼတရာထူးအပါအဝင္တာဝန္ထမ္းခဲ့သူပါ။ အဲဒီေနာက္ ပဲရြန္ဟာ အာဂ်င္တီးနား သမၼတအျဖစ္ ၁၉၄၆ ဇြန္ကေန ၁၉၅၅ စက္တင္ဘာ အထိ၊ ၁၉၇၃ ေအာက္တိုဘာကေန ၁၉၇၄ ဇူလိုင္အထိ သမၼတသက္တမ္းသံုးႀကိမ္အေရြးခံခဲ့ရတယ္။ ပဲရြန္ရဲ႕ ပထမ သမၼတသက္တမ္း(၁၉၄၆-၁၉၅၂)မွာ ထူးထူးျခားျခားအေထာက္အပံ့ေပးခဲ့သူက ဒုတိယဇနီး အီဗာ ဒ်ဴရက္တီ (အဲဗီတာ) ပါ။ အီဗာ ၁၉၅၂ ခုႏွစ္မွာ ေသဆံုးသြားခဲ့ေတာ့ ပဲရြန္ ေနာက္ထပ္တစ္ႀကိမ္သမၼတအျဖစ္(၁၉၅၂-၁၉၅၅)တာဝန္ထမ္းခဲ့တဲ့ စစ္အာဏာရွင္သက္တမ္း ႏွစ္ႀကိမ္ၿပီးတဲ့အခါ ပဲရြန္နဲ႔ ဇနီး အီဗာတို႔ တည္ေထာင္ထားတဲ့ Peronist ႏိုင္ငံေရးပါတီကို အဲဒီအခ်ိန္က အာဏာၾကားျဖတ္ရလာခဲ့တဲ့အရပ္သားအစိုးရက မတရားအသင္းအျဖစ္ေၾကညာလိုက္တယ္။ ပဲရြန္ ျပည္ႏွင္ဒဏ္ခံရပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း လက္ဝဲသမား Peronist ဟက္တာ ကမ္ပိုရာ ၁၉၇၃ ခုႏွစ္မွာ သမၼတအျဖစ္ေရြးခ်ယ္ခံရတဲ့အခ်ိန္မွာ ပဲရြန္ အာဂ်င္တီးနားကို ျပန္လာခဲ့တယ္။ အဲဒီေနာက္သိပ္မၾကာခင္မွာပဲ သမၼတသက္တမ္းသုံးႀကိမ္ေျမာက္ ျပန္လည္အေရြးခံလိုက္တယ္။ ပဲရြန္ နဲ႔ အီဗာ အပါအဝင္ Peronist ပါတီဝင္ေတြဟာ ပါတီရဲ႕ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္ျဖစ္တဲ့ ဆင္းရဲမြဲေတမႈအဆံုးသတ္ေရးနဲ႔ အလုပ္သမားထုဘက္ကရပ္တည္ေရးေတြကို အဓိကလုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကတာပါ။ ပဲရြန္ရဲ႕ ဒုတိယဇနီး အီဗာဟာ “ႏွလံုးရည္ျပည့္ဝတဲ့ ႏိုင္ငံေခါင္းေဆာင္” တစ္ဦးအျဖစ္သတ္မွတ္ခံရၿပီး ဂီတရုပ္ရွင္ကား Evita ေၾကာင့္လည္း ႏိုင္ငံတကာအႏုပညာယဥ္ေက်းမႈေလာကမွာပါ ပိုၿပီးေက်ာ္ၾကားလာခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ကရိုက္ကူးခဲ့တဲ့ ေပါ့ပ္ဘုရင္မ မက္ေဒါနားသရုပ္ေဆာင္ထားတဲ့ Evita ရုပ္ရွင္ဟာလည္း အီဗာ ရဲ႕ ဘဝကို သိသာထင္ရွားေစခဲ့တာပါပဲ။ 

Juan Perón and Eva Perón

အီဗာဟာ အာဂ်င္တီးနားေက်းလက္ေဒသရြာေလးမွာ ေမြးဖြားခဲ့သူပါ။ အီဗာ အသက္ ၁၅ ႏွစ္မွာ  သူမ ဝါသနာႀကီးခဲ့တ့ဲသရုပ္ေဆာင္အျဖစ္ႀကိဳးစားႏိုင္ဖို႔ ၿမိဳ႕ေတာ္ ဗ်ဴႏိုေအးရိစ္ကို သြားခဲ့တယ္။ တန္ဂိုအကကိုလည္း စြဲမက္လွသူပါ။ ၁၉၄၄ ဇန္နဝါရီမွာေတာ့ အာဂ်င္တီးနား ဆန္ဂ်ဴရန္ငလ်င္ဒုကၡသည္ေတြအတြက္ ျပဳလုပ္တဲ့ ကုသိုလ္ျဖစ္ပြဲတစ္ခုမွာ ဗိုလ္မွဴးႀကီး ဂ်ဴရန္ပဲရြန္နဲ႔ ေတြ႔ဆံုျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီေနာက္တစ္ႏွစ္မွာပဲ ပဲရြန္နဲ႔ အီဗာ လက္ထပ္ျဖစ္ခဲ့တယ္။ ပဲရြန္ နဲ႔ လက္ထပ္ခဲ့ၿပီးတဲ့အခါ ေျခာက္ႏွစ္တာကာလအတြင္းမွာ အီဗာဟာ သူမစိတ္ဝင္စားခဲ့တဲ့ အလုပ္သမားအခြင့္အေရး၊ ကုသိုလ္ျဖစ္လုပ္ငန္းေတြမွာ အားသြန္ခြန္စိုက္ပါဝင္ေဆာင္ရြက္တာေၾကာင့္ ႏွလံုးရည္ျပည့္ဝ ႏွလံုးလွတဲ့ေခါင္းေဆာင္အျဖစ္ထင္ရွားခဲ့ၿပီး စြမ္းအားႀကီးတဲ့အာဂ်င္တီးနားအမ်ဳိးသမီးျဖစ္လာခဲ့တာပါ။ အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ႕ အခြင့္အေရးအတြက္လည္း ႀကိဳးစားခဲ့ေသးတာပါပဲ။ အလုပ္သမားနဲ႔က်န္းမာေရးဝန္ႀကီးဌာနေတြမွာလည္း အလုပ္ဝင္လုပ္တယ္။ ၿပီးေတာ့ Eva Perón Foundation တည္ေထာင္ထားၿပီး အာဂ်င္တီးနားအမ်ဳိးသမီးေတြရဲ႕ မဲေပးပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးအတြက္ ရပ္တည္ကာကြယ္ေပးပါတယ္။ အာဂ်င္တီးနားမွာ အမ်ဳိးသမီးအေရအတြက္အမ်ားစုပါဝင္တဲ့ ႏိုင္ငံေရးပါတီ Female Peronist Party ကိုလည္း တည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ အာဂ်င္တီးနားအမ်ဳိးသမီးေတြအတြက္ စိတ္ခြန္အားေပးစြမ္းႏိုင္ခဲ့ၿပီး ႏိုင္ငံတကာမွာလည္းထင္ရွားေက်ာ္ၾကားခဲ့ပါတယ္။ (မက္ေဒါနားသရုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့ Evita ရုပ္ရွင္ပထမဆံုးအခန္းမွာဆိုရင္ ရုပ္ရွင္ရုံအတြင္းမွာ ျပေနဆဲရုပ္ရွင္ကားကိုရပ္တန္႔လိုက္ေတာ့ ပရိတ္သတ္ေတြဆူပူေအာ္ဟစ္ၾကေတာ့တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ အမ်ဳိးသားတစ္ဦးစင္ျမင့္ေပၚထြက္လာခဲ့ၿပီး ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ ႏွလံုးရည္ေခါင္းေဆာင္ အီဗာဗဲရြန္ ေသဆံုးခဲ့ပါၿပီ လို႔ ေၾကညာခဲ့တဲ့အခါ လူေတြအသက္ႀကီးငယ္မေရြး တုန္လႈပ္ေခ်ာက္ခ်ားစြာငိုေၾကြးျမည္တမ္းကုန္ၾကတယ္။ အဲဒီအခန္းဟာ အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕အီဗာ့ကို ခ်စ္ခင္ျမတ္ႏိုးမႈအတိုင္းအတာကို သိလိုက္ရတဲ့ျပကြက္ပါပဲ)။ အီဗာဟာ အသက္ရွည္ရွည္ေတာ့မေနခဲ့ရဘဲ အသက္ ၃၃ ႏွစ္မွာပဲ ကင္ဆာေရာဂါနဲ႔ ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ဆံုးပါးသြားခဲ့ပါတယ္။ 

Isabel Perón

ပဲရြန္ ရဲ႕ တတိယဇနီး အစ္စဘဲလ္ကိုေတာ့ ပဲရြန္ ပနားမားကို နယ္ႏွင္ဒဏ္ခံရတဲ့အခ်ိန္မွာ ေတြ႕ဆံုခဲ့ၾကတာပါ။ သာမန္ေအာက္ေျခအဆင့္  မိသားစုက ေမြးဖြားခဲ့တဲ့ အစ္စဘဲလ္ ဟာ ၁၉၅၀ အေစာပိုင္းေလာက္မွာ ႏိုက္ကလပ္ကေခ်သည္မေလးလို႔ ဆိုၾကတယ္။ အစ္စဘဲလ္ရဲ႕ အလွနဲ႔ ပဲရြန္ကို ဆြဲေဆာင္ႏိုင္ခဲ့တယ္တဲ့။ ပဲရြန္ စပိန္၊ မက္ဒရစ္ကို ေျပာင္းေရႊ႕ေတာ့ ရိုမန္ကက္သလစ္အာဏာပိုင္ေတြက ပဲရြန္ကို ငယ္ရြယ္တဲ့အမ်ဳိးသမီးတစ္ဦးနဲ႔ အတူေနထိုင္ခြင့္မျပဳခဲ့ပါဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ပဲ ၁၉၆၁ ခုႏွစ္မွာ ပဲရြန္တတိယအႀကိမ္ လက္ထပ္ခဲ့ပါတယ္။ ပဲရြန္ အာဂ်င္တီးနားကို ျပန္ခြင့္မရခဲ့ေလေတာ့ ပဲရြန္ရဲ႕ ဇနီးအသစ္ေလးကပဲ ပဲရြန္အစားခရီးေတြသြားကာ ႏိုင္ငံေရးေလာကထဲျပန္ဝင္ဖို႔ အၾကံေပးေတြနဲ႔ ႀကိဳးစားခဲ့ၾကတယ္။ အစ္စဘဲလ္ရဲ႕ အၾကံေပးျဖစ္ခဲ့တဲ့ CGT (General Confederation of Labour- Argentina) ေခါင္းေဆာင္ အလြန္ဆို ဟာ ေနာက္ပိုင္း ၁၉၆၅ ႏွစ္လည္ေရြးေကာက္ပြဲကာလမွာ လုပ္ၾကံခံခဲ့ရပါတယ္။ ေနာက္ပိုင္း ပဲရြန္ အာဂ်င္တီးနားကို ျပန္လည္ေျခခ်ႏိုင္လာတဲ့အခါ/ သံုးႀကိမ္ေျမာက္သမၼတသက္တမ္းျပန္လည္ေရြးခ်ယ္ခံခဲ့ရခဲ့ၿပီးတဲ့အခါ အစ္စဘဲလ္က ဒုတိယသမၼတရာထူးကို လက္ခံရယူခဲ့ပါတယ္။ အစ္စဘဲလ္ဟာ ႏိုင္ငံေရးအျမင္/ ကၽြမ္းက်င္မႈမရွိပါဘူး။ အီဗာနဲ႔ အင္မတန္ကြဲျပားခဲ့ပါတယ္။ အီဗာက ႏိုင္ငံေရး၊ အလုပ္သမားအေရး၊ အမ်ဳိးသမီးအေရးေတြကို အလြန္အမင္းစိတ္ဝင္စားၿပီး၊ ပါဝင္လႈပ္ရွားခဲ့ေပမယ့္ ၁၉၅၁ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ဒုတိယသမၼတရာထူးကို ျငင္းဆန္ပါတယ္။ ပဲရြန္ သမၼတအျဖစ္ျပန္လည္ေရြးခ်ယ္ခံရၿပီး တစ္ႏွစ္မျပည့္ခင္မွာ ႏွလံုးေရာဝါနဲ႔ ေသဆံုးသြားခဲ့တယ္။ အစ္စဘဲလ္ဟာ အီဗာလို ႏိုင္ငံသားေတြရဲ႕ေလးစားမႈ၊ ၾသဇာတိကၠမနဲ႔ျပည့္စံုျခင္းေတြေတာ့မရရွိခဲ့ပါဘူး။ ပူေဆြးေသာကေရာက္ေနတဲ့ မုဆိုးမတစ္ဦးအျဖစ္ေလာက္ပဲ အစြန္းေရာက္အုပ္စုေတြနဲ႔ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးသမားေတြက သေဘာထားၾက၊ ေလွာင္ေျပာင္ခဲ့ၾကတာပါ။

ေတာင္အေမရိက နဲ႔ လက္တင္အေမရိကမွာ ဒုတိယအႀကီးဆံုးႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ အာဂ်င္တီးနားဟာ ကမၻာ့အႀကီးဆံုးႏိုင္ငံေတြထဲမွာ ၈ ႏိုင္ငံေျမာက္ပါ။ လူဦးေရ ၄၁သန္းေက်ာ္ရွိေနပါတယ္။ ပင္လယ္ရပ္ျခားႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့ စပိန္အင္ပါယာရဲ႕ နယ္ခ်ဲ႕က်ဴးေက်ာ္မႈခံခဲ့ရတယ္။ အာဂ်င္တိုင္းလြတ္ေျမာက္ျခင္းစစ္ပြဲ(၁၈၁၀-၁၈၁၈) အတြင္းမွာ စပိန္လက္ေအာက္ခံႏိုင္ငံအျဖစ္က လြတ္ေျမာက္ၿပီလို႔ ေၾကညာႏိုင္ခဲ့တယ္။ အဲဒီေနာက္မွာေတာ့ ၁၉ရာစုအတြင္း အာဂ်င္တိုင္းျပည္တြင္းစစ္ပြဲေတြနဲ႔ မၿငိမ္မသက္ျဖစ္ခဲ့ရၿပီး မ်ားျပားလွတဲ့အာဏာသိမ္းမႈေတြ၊ ႏိုင္ငံေရးမတည္ၿငိမ္မႈေတြဟာ ၂၀ ရာစုတိုင္ျဖစ္ပြားေနခဲ့တာပါပဲ။ ဒီေန႔အထိလည္း စီးပြားေရးအက်ပ္အတည္းေတြကလည္း ယွဥ္တြဲေနခဲ့တာပါ။ 

အာဂ်င္တီးနားသမိုင္းမွာ အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ႕ အခန္းက႑ထင္ရွားမႈေတြနဲ႔ ျပည့္ေနခဲ့တဲ့အတိုင္း ဒီေန႔ အာဂ်င္တီးနားသမၼတဆိုရင္လည္း အမ်ဳိးသမီးသမၼတ ခရစ္တီးနား ကစ္ခ်္နာ (ခရစၥတီးနား ဖာနန္ဒက္ဇ္ ဒီ ကစ္ခ်္နာ) ပါ။ ၁၉၅၃ ခု ေဖေဖၚဝါရီ ၁၉ ရက္ေန႔မွာေမြးဖြားခဲ့ၿပီး အာဂ်င္တီးနားရဲ႕ ၅၅ ႀကိမ္ေျမာက္ သမၼတ နဲ႔ ပထမဆံုးအႀကိမ္ေျမာက္ ေရြးေကာက္ခံ အမ်ဳိးသမီးသမၼတ ျဖစ္လာပါတယ္။ ကစ္ခ်္နာ ဟာ Peronist Party ကို အမည္ေျပာင္းထားတဲ့ Justicialist Party အဖြဲ႕ဝင္ပါပဲ။ ၂၀၀၃-၂၀၀၇ ခုႏွစ္ အာဂ်င္တီးနားသမၼတ နက္စ္တာ ကစ္ခ်္နာ ရဲ႕ ဇနီးပါ။ သူမဟာ ၿမိဳ႕ေတာ္ဗ်ဴႏိုေအးရိစ္၊ La Plata ၿမိဳ႕မွာ ေမြးဖြားခဲ့ၿပီး La Plata တကၠသိုလ္မွာ ဥပေဒပညာဘြဲ႕ရခဲ့တယ္။ ပညာသင္ခ်ိန္မွာပဲ သူမရဲ႕ ခင္ပြန္းျဖစ္လာမယ့္ နက္စ္တာနဲ႔ ဆံု႔ေတြခဲ့ပါတယ္။ Santa Cruz ကိုေျပာင္းေရြ႕ခဲ့ၾကၿပီး ႏွစ္ဦးလံုး ေရွ႕ေနအျဖစ္အလုပ္လုပ္ခဲ့ၾကတယ္။ ၁၉၇၅ ေမ ၅ ရက္ေန႔မွာ သူတို႔လက္ထပ္လိုက္ၾကၿပီး ကေလးႏွစ္ေယာက္ေမြးဖြားခဲ့ပါတယ္။ ၁၉၉၅ နဲ႔ ၂၀၀၇ မွာ ျပည္နယ္လႊတ္ေတာ္ျဖစ္လာခဲ့ၿပီး အာဂ်င္တိုင္းအမ်ဳိးသားညီလာခံမွာ အမ်ဳိးသားလႊတ္ေတာ္အမတ္ျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ခံရတယ္။ ခင္ပြန္း ကစ္ခ်္နာရဲ႕ သမၼတသက္တမ္းအတြင္း First Lady အျဖစ္သာရွိေနခဲ့ၿပီး ခင္ပြန္းဆံုးပါးၿပီးေနာက္ ၂၀၀၇ သမၼတေရြးေကာက္ပြဲမွာ တႀကိမ္ သမၼတအျဖစ္ေရြးေကာက္ခံရပါတယ္။ ၂၀၁၁ ေအာက္တိုဘာ အေထြေထြေရြးေကာက္ပြဲမွာလည္း ခရစၥတီးနား ကစ္ခ်္နာဟာ ၿပိဳင္ဘက္အေပၚမွာ မဲအျပတ္အသတ္နဲ႔ အႏိုင္ရခဲ့ပါတယ္။ သမၼတသက္တမ္းအတြက္ ထပ္မံေရြးေကာက္ခံခဲ့ရတာပါ။ သူမ သမၼတသက္တမ္းအတြင္း အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံရဲ႕ စီးပြားေရးဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္လာခဲ့တာရယ္၊ ခင္ပြန္းသည္ဆံုးပါးခဲ့တာဟာ တစ္ႏွစ္ေလာက္သာရွိခဲ့တာရယ္ေၾကာင့္ အာဂ်င္တိုင္းျပည္သူေတြရဲ႕သနားၾကင္နာမႈကို ရရွိခဲ့ၿပီး သမၼတအျဖစ္ ထပ္ၿပီးအေရြးခံခဲ့ရတာပါ။

ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံမွာ အဆိုး နဲ႔ အေကာင္းဆိုတာရွိေနၾကသလို အာဂ်င္တီးနားႏိုင္ငံမွာလည္း ေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔မႈေတြ၊ ဝမ္းနည္းပူေဆြးမႈေတြ နဲ႔ ၾကည္ႏူးဝမ္းေျမာက္ျခင္းေတြျပည့္ႏွက္ေနတဲ့ အျဖစ္အပ်က္အဆိုး၊ အေကာင္းေတြရွိခဲ့ပါတယ္။ 

ဆိုးတဲ့အျဖစ္အပ်က္ေတြဟာဆိုရင္ -

၁၉၇၆ ခုႏွစ္ - ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီး ေဂ်ာ့ခ်္ ဗီဒဲလာ အာဏာဆုပ္ကိုင္ထားတဲ့ကာလပါ။ အတိုက္အခံႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားစြာဟာ အသတ္ခံခဲ့ရတယ္။ အထိတ္တလန္႔လူသိမ်ားခဲ့ရတဲ့ “ညစ္ေထးတဲ့စစ္ပြဲ” ဆိုတာ ေပၚေပါက္ခဲ့ပါတယ္။ 

၁၉၈၂ ခုႏွစ္ - ဗီဒဲလာ ကို ေအာင္ႏိုင္ခဲ့တဲ့ ေနာက္ထပ္စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္ လီယိုေပၚလ္ဒို ေဂၚတီရာရီ ရဲ႕ အမိန္႔နဲ႔ ၿဗိတိသွ် အုပ္ခ်ဳပ္ထားတဲ့ Falkland ကၽြန္းစုေတြကို က်ဴးေက်ာ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ မေအာင္ျမင္ခဲ့တဲ့ က်ဴးေက်ာ္မႈတစ္ခုပါ။ ဆံုးရႈံးမႈကမ်ားျပားလွတယ္။ အာဂ်င္တိုင္းစစ္သား ၇၀၀ ေက်ာ္ခန္႔ အသက္ဆံုးရႈံးခဲ့တာပါ။ 

၁၉၈၃ ခုႏွစ္ - အာဂ်င္တီးနားမွာ အရပ္သားအာဏာပိုင္ဆိုင္မႈ တစ္ေက်ာ့ျပန္လည္လာခဲ့တဲ့အခ်ိန္။ စံုစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြဟာ လူအခြင့္အေရးအလြဲသံုးစားျပဳမႈေတြဆီ စတင္ဦးတည္ကုန္တယ္။ 

၂၀၁၀ ခုႏွစ္ - ဗီဒဲလာ အက်ဥ္းခ်ထားဖို႔ ျပစ္ဒဏ္ခ်မွတ္ခံရတာက အာဏာသိမ္းယူထားခဲ့တဲ့အခ်ိန္မွာ မ်ားျပားလွတဲ့သတ္ျဖတ္မႈေတြအတြက္ပါ။

၂၀၁၂ ခုႏွစ္ - ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားေတြရဲ႕ ကေလးငယ္ေတြကို စနစ္တက်ခိုးုယူဖို႔ ႀကီးၾကပ္ကြပ္ကဲခဲ့တဲ့ျပစ္မႈေတြအတြက္ ႏွစ္ ၅ဝ ျပစ္ဒဏ္က်ခံရတယ္။ တစ္သက္တာအက်ဥ္းသားအျဖစ္ ျပစ္ဒဏ္က်ခံရတယ္လို႔လည္းဆိုတယ္။

ေကာင္းတဲ့အျဖစ္အပ်က္ေတြမွာ -

အာဂ်င္တီးနားဟာ လက္တင္အေမရိကႏိုင္ငံေတြထဲမွာ ႏိုဘယ္လ္ဆုအမ်ားဆံုးရရွိခဲ့တဲ့ႏိုင္ငံပါ။ ဆု ၅ ႀကိမ္ရရွိခဲ့ၿပီး အားလံုးဟာ ၂၀ ရာစု ဒုတိယႏွစ္ဝက္ကာလေတြမွာရရွိခဲ့တာပါ။  သိပၸံဆိုင္ရာႏိုဘယ္လ္ဆု သံုးခုနဲ႔ ႏွစ္ခုက ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုေတြပါ။ အာဂ်င္တီးနားမွာ သိပၸံ နဲ႔ နည္းပညာက႑ေတြဟာ အေရးအႀကီးဆံုး ေအာင္ျမင္မႈအရွိဆံုးျဖစ္ခဲ့တယ္။ ေဆးပညာ၊ ႏ်ဴကလီးယားရူပေဗဒပညာ၊ ဇီဝနည္းပညာ၊ နာႏိုနည္းပညာ၊ အာကာသသိပၸံ နဲ႔ ဒံုးက်ည္နည္းပညာ နဲ႔ စီးပြားေရးနဲ႔ဆိုင္တဲ့လႈပ္ရွားမႈနယ္ပယ္ေတြမွာ ထူးခၽြန္ၾကပါတယ္။ လက္တင္အေမရိကရဲ႕အႀကီးက်ယ္ဆံုး သိပၸံ၊ နည္းပညာ၊ စက္မႈလုပ္ငန္း နဲ႔ အႏုပညာ မီဂါျပပြဲစင္တာရွိေနတယ္။ 

ဆုေတြမွာေတာ့ 

César Milstein - Physiology or medicine, 1984, 

Adolfo Pérez Esquivel - Peace, 1980, 

Luis Federico - Leloir, born in France, Chemistry, 1970, 

Bernardo Houssay - Physiology or Medicine, 1947, 

Carlos Saavedra Lamas, - Peace, 1936 တို႔ျဖစ္ၾကတယ္။ ေနာက္ထပ္ အာဂ်င္တီးနားျပည္သူေတြ စိတ္ႏွလံုးေအးခ်မ္းမႈရၿပီး ဂုဏ္ယူဝမ္းေျမာက္ခဲ့ရတာကေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ ေမလ မွာ ကက္သလစ္ဘာသာဝင္ေတြအတြက္ ၂၆၆ ဦးေျမာက္ ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီးအသစ္အျဖစ္ အာဂ်င္တီးနားက ကာဒီနယ္ဘုန္းေတာ္ႀကီး ေရာ့ခ်္ မာရီယုိ ဘာဂိုလီယို ကို ေရြးခ်ယ္ခဲ့တာပါ။ ပုပ္ ဖရန္႔စစ္ အျဖစ္အမည္ ေရြးခ်ယ္ခဲ့ပါတယ္။ ပုပ္ ဖရန္႔စစ္ ဟာ ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီးအျဖစ္ေရြးခ်ယ္ခံခဲ့ရတဲ့ ပထမဆံုးလက္တင္အေမရိကတိုက္က ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဘုန္းေတာ္ႀကီးရဲ႕ ဘဝတစ္ေလွ်ာက္လံုးမွာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမျဖစ္ခင္ ဓာတုနည္းပညာရွင္အျဖစ္အလုပ္လုပ္ခဲ့ခ်ိန္မွာေရာ၊ ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ဘဝမွာပါ ရိုက်ဳိးႏွိမ့္ခ်မႈအျမဲရွိတဲ့သူအျဖစ္ လူသိမ်ားလွပါတယ္။ သူယံုၾကည္တဲ့အလုပ္ကေတာ့ ေနာက္ခံသမိုင္းအမ်ဳိးမ်ုိးရွိေနတဲ့လူေတြအားလံုးၾကားမွာ ယံုၾကည္မႈ၊ သစၥာတရားေတြနဲ႔ တံတားခင္းကူးလူးဆက္ႏြယ္ၿပီးၿငိမ္းခ်မ္းေရးတည္ေဆာက္ၾကဖို႔ပါ လို႔ ဆိုတယ္။ ကာဒီနယ္ ဘာဂိုလီယို ပုပ္ရဟန္းမင္ႀကီးအျဖစ္ေရြးခ်ယ္ခံခဲ့ရေတာ့ တခ်ဳိ႕လက္ဝဲအာဂ်င္းတိုင္းေတြနဲ႔ လူမႈေရးတက္ၾကြလႈပ္ရွားသူေတြက မႏွစ္သက္ေၾကာင္းထပ္ကာထပ္ကာေျပာဆိုမႈေတြရွိခဲ့တယ္။ ကာဒီနယ္ ဘာဂိုလီယိုဟာ ေရွးရိုးစြဲလကၡဏာအမူအက်င့္ရွိသူျဖစ္ၿပီး ၂၀၁၀ ခုႏွစ္က အာဂ်င္းတီးနားမွာတရားဝင္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ လိင္တူခ်င္းလက္ထပ္မႈကိုလည္း စြဲျမဲခိုင္မာစြာကန္႔ကြက္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ လိင္တူခ်င္းလက္ထပ္မႈကကိုလိုလား/ အေထာက္အပံ့ေပးတဲ့အုပ္စုေတြရဲ႕ မုန္းတီးျခင္းခံရတဲ့ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ခဲ့တယ္။ လူနည္းစုရဲ႕ အယူအဆဘယ္လိုပဲရွိေနခဲ့ပါေစ ဗ်ဴႏိုေအးရိစ္က အႀကီးဆံုးဘုရားေက်ာင္းမွာ ခ်ီးက်ဴးဂုဏ္ျပဳတဲ့အခမ္းအနားကို အာဂ်င္နီးယားျပည္သူအမ်ားႀကီးက ၾကည္ႏူးဝမ္းေျမာက္စြာဆင္ႏႊဲၾကတယ္။

ညစ္ေထးတဲ့စစ္ပြဲ ေခါင္းေဆာင္ ဗီဒဲလာေသဆံုးခဲ့တဲ့အခါ ေပ်ာက္ဆံုးေနခဲ့တဲ့ကေလးငယ္ေတြရဲ႕ အဖိုးအဖြားေတြရဲ႕ စိတ္မွာ ဝမ္းနည္းပူေဆြးမႈေတြ အသစ္တစ္ဖန္ျပန္ခံစားရတာေတြလည္းရွိေနၾကတယ္။ ကြဲကြာေနတဲ့ကေလးငယ္ေတြ မိသားစုေဆြမ်ဳိးသားခ်င္းအစစ္အမွန္နဲ႔ျပန္ဆံုဆည္းႏိုင္ဖို႔ ျပန္လည္ရွာေဖြတဲ့အစုအဖြဲ႕ေတြကလည္း ႀကိဳးစားေနၾကတယ္။

Cristina  Kirchner

သမၼတ ခရစ္တီးနားကစ္ခ်္နာ ကလည္းေျပာေနပါတယ္။
“လက္တင္အေမရိကရဲ႕ လက္ရွိအခ်ိန္အေနအထားဟာ ေရွ႕ကိုပဲသြားေနရမွာပါ။ ၾကြယ္ဝတဲ့ သဘာဝအရင္းအျမစ္၊ လူသားအရင္းအျမစ္ေတြနဲ႔ ခရီးဆက္ပါမယ္။ လူမ်ဳိးေရး၊ ဘာသာေရးသေဘာကြဲလြဲမႈေတြ ကင္းမဲ့တဲ့ေဒသျဖစ္ေနပါၿပီ။ ကၽြန္မ ယံုၾကည္ေနပါတယ္” တဲ့။

“သိမွတ္ႏိုင္မႈနဲ႔ လြတ္လပ္မႈဟာ လူတိုင္းရဲ႕ ေန႔စဥ္ေလ့က်င့္ခန္းျဖစ္ေနရမွာပါပဲ။ အဲဒါဟာ အစုလိုက္အျပံဳလိုက္သတ္ျဖတ္မႈေတြ နဲ႔ လူအခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈေတြ အသစ္တဖန္ျပန္ျဖစ္မလာႏိုင္ေအာင္တားျမစ္ဖို႔ပါ။ ကၽြန္မတို႔ အဲဗီတာ ဘက္မွာ ရပ္တည္ခ်င္ၾကတယ္။ ေနာက္ေၾကာင္းကိုျပန္သြားဖို႔မဟုတ္ပါဘူး။ ကၽြန္မ သမၼတျဖစ္လာတဲ့အခ်ိန္ အဲဗီတာ ဆီမွာ အေၾကြးတင္ေနသလိုခံစားရတယ္။ အဲဗီတာ ခ်စ္ျမတ္ႏိုးခဲ့တဲ့ အလုပ္သမားထု၊ အမ်ဳိသမီးထုရဲ႕ ဘဝေတြျမွင့္တင္ႏိုင္ဖို႔လည္း ကၽြန္မ အစြမ္းကုန္ႀကိဳးစားသြားပါမယ္” လို႔ သမၼတ ကစ္ခ်္နာက ေျပာပါတယ္။         ။

Eva Perón (Evita)

Source (Photos included) : BBC, CNN, Wiki, zimbio

(ႏြယ္နီမဂၢဇင္း၊ ဇြန္လ၊ ၂၀၁၃)

ၿဖိဳးၿဖိဳး